12 mei 1416

De officiaal van het bisdom Luik maakt bekend, dat hij een vonnis heeft geveld in het geding tussen Elizabeth dochter van Gerardus Bruyns en Laurentius zoon van Gerardus, beide wonend in Den Bosch, betreffende het voorgenomen huwelijk tussen Laurentius en Gertrudis dochter van Arnoldus van Maren. Laurentius zou eerder aan Elizabeth beloofd hebben met haar in het huwelijk te treden. Deze belofte zou gedaan zijn zonder dat daarbij getuigen aanwezig waren, waarna Laurentius bij Elizabeth een zoon verwekt zou hebben. Laurentius ontkent dit en zegt haar nooit tot echtgenote te hebben willen nemen en alleen beloofd te hebben goed voor haar te zullen zorgen, hetgeen hij ook gedaan zou hebben. Hij beweert verder, dat een zekere Johannes van Halle voor hem gemeenschap heeft gehad met Elizabeth en dat dit in de stad Den Bosch alom bekend is. Elizabeth heeft geëist, dat de officiaal Laurentius aan haar als wettig echtgenoot zou toewijzen. De officiaal wijst deze eis af. Aangezien Laurentius haar echter onteerd heeft ("deflorasse") moet hij op verbeurte van een boete van 40 gouden guldens het verblijf betalen van Elisabeth in een door de officiaal aan te wijzen klooster, dat past bij haar stand. Zij mag dit klooster niet verlaten. Het huwelijk tussen Laurentius en Gertrudis van Maren dient naar behoren ten overstaan van een priester in de kerk te worden gesloten.

In nomine Domini Amen.
Universis presentes litteras inspecturis officialis Leodiensis
veritatis notitiam cum salute. Noveritis, quod comparentibus alias
(?) in iudicio coram nobis Elizabeth filia Gerardi dicti Bruyns
commorante in opido de Buscoducis ex una parte necnon Laurentio
filio Gerardi de Loerhoven tam suo quam nomine procuratorio Ger-
trudis filie Arnoldi de Maren in dicto opido commorantis, de cuius
procurationsis mandato nobis extitit facta sufficiens fides parte
ex alia.
Prefata Elizabeth opponens se sponsalibus contractis et matrimonio
contrahendo per et inter Laurentium et Gertrudem predictos; contra
eundem Laurentium bina (?) voce proposuit, quod diu antequam ipsi
Laurentius et Gertrudis sponsalia ad invicem contraxerant videli-
cet quadragesima novissime preterita tres anni preterierunt quadam
die de nocte clarius de tempore non recolens, ipsis opponente et
Laurentio pariter existentibus in domo protunc inhabitationis
domicelle Heylwigis dicte Hacken sita in opido predicto in vico
dicto die Zyle cum qua domicella ipsa opponens protunc famulabatur
et de suis auroribus pariter conferentibus prefatus Laurentius qui
ipsam opponentem perantea per aurores prosequitus fuerat ac ipsam
opponentem carnaliter cognoscentem defloraverat, recipiens manum
dextram ipsius opponentis, quam sue manui dextre iniungens dixit
ad ipsam opponentem in ydeomate theutonico per hec verba: "LYSBET
IC GEVE U MYN TROUWE ENDE GELOVE U BY MYNRE TROUWE, DAT IC NIMMER-
MEER ANDER WYF NEMEN SAL DAN U"; memorata opponente animo et
intentione matrimonium cum dicto Laurentio contrahendum promissio-
nem huiusmodi acceptante atque eidem Laurentio in simili ydeomate
respondente per hec verba; "LAURENS ENDE IC GELOVE U, DAT IC
NIMMERMEER ANDEREN MAN NEMEN SAL DAN U" nemine ibidem presente
carnali copula inter ipsos oppenentem et Laurentium subsequita.
Ipseque Laurentius prolem unam masculini sexus nomine Gerardum ad
huc viventem et de ex corpore eiusdem opponentis generando susci-
tavit. Insuper dicit ipsa opponens, quod premissis sic ..... -
dentibus die videlicet venere immediate precedente dominicam "In-
vocavit me" ultimo preteritam dicte Laurentius et Gertrudis spon-
salia nuda coram domino Gerbrando officianti in divinis ecclesiam
opidi predicti publice contraxerunt; petens ob hoc ipsa opponens
sibi prefatum Laurentium per nos in maritum adiudicari ac pronun-
tiari decerni et declarari, ulterius per et inter se opponentem
et Laurentium ad matrimonii solempnisationem per ecclesiam rite
fore procedendam et procedi debere, sponsalibus nudis per et
inter Laurentium et Gertrudem predictos ut prefertur contractis
non obstantibus aut saltem ipsum Laurentium sibi opponenti ratione
sue deflorationis ad unum de duobus, prout jura volunt et in
expensas litis legitimas (?) condempnari aliusque fieri prout
justum fuerit et rationis;
ad premissa respondens dictus Laurentius confitetur quod tempore
et loco in ipsius opponentis prepositis declaratis ipsi opponens
et Laurentius fuerunt pariter in domo pretacta, quodquod ipse
Laurentius dictam opponentem perantea et etiam dicto tempore et
pluris postea carnaliter cognovit et ex ea problem ut pretactam
suscitavit. Et eodem tempore ipse Laurentius sibi opponenti dixit
quod ipsa bene faceret; ipse etiam Laurentius sibi opponenti bene
faceret sed non credit ipse Laurentius se prefatam opponentem
deflorasse ex eo, nam ipsa opponens diffamata fuit et est in opido
predicto super eo quod carnaliter sit precognita per Johannem
dictum de Halle in ipso opido commorantem. Idem tamen Laurentius
aliud contra ipsius opponentis deflorationem proponere vult vel
allegare; cetera vero omnia et singula in ipsius opponentis propo-
sita suprascripta contenta negat ipse Laurentius fore vera; ymmo
dicit quod numquam fuit nec est sue intentionis ipsam opponentem
habendi vel recipiendi in eius uxorem, sed dicit quod die veneris
post dominicam "Esto mihi" novissime preteritam ipsi Laurentius et
Gertrudis sese coram domino Gerbrando predicto in facie dicte
ecclesie publice affidarunt nulla carnali copula inter ipsos Laurentius et
Gertrudem subsequita vel precedente; petens ob hoc idem Laurentius per
nos pronuntiari, decerni et declarari ulterius per et ipsos
Laurentius et Gertrudem ad matrimonium solempnisationem per eccle-
siam rite fore procedendam et procedi debere ipsius opponentis
oppositione pretacta non obstante ac ipsam opponentem sibi Lauren-
tie in expensas litis condempnari aliusque fieri prout iustum
fuerit et rationis.
Super quibus ipsius Laurencii allegatis prescriptis idem Lauren-
tius nomine procuratio predicto diligenter examinatus credit
superius Laurentii allegata prescripta fore vera, petens procura-
torio nomine predicto ididem quod ipse Laurentius propetiit. Et
prestito ab ipsis presentibus calumpnie vitand.. et veritatis
decentibus iuramento dixerunt ididem quod predixerant litem
hincinde legitime contestantes.
Et sic demum servatis servandis concluso in carta huiusmodi
inquantum conclusione indigeat dictisque presentibus in termino
eis ob hoc per nos assignato sufficienter coram nobis constitutis
et nostram diffinitivam sententiam in presenti carta ferre postu-
lantibus. Unde nos visis et diligenter consideratis ? presentis
cause meritis Christi nomine invocato pro tribunali sedentes
solum Deum et iustitiam pre oculis habentes nostram diffinitivam
sentendiam in presenti carta tulimus in scriptis ac ferimus in hec
verba:
In causa pretensi matrimonii et temerarie oppositionis sponsalium,
que coram nobis vertitur inter Elisabeth filiam Gerardi dicti
Bruyns commorantem in opido de Buscoducis opponentem ex una parte
necnon Laurentium filium Gerardi de Laerhoven et Gertrudem filiam
Arnoldi de Maren in dicto opido commorantis parte ex alia ius
dicentes: dictum Laurentium ab impetitione prefate opponentis, qua
eum sibi per nos in maritum petiit adiudicari, absolvimus; condempna-
mus tamen eundem Laurentium prefate opponenti ratione sue deflora-
tionis ad hoc ut eam dotat pro modo facultatum suarum et status
ipsius opponentis artiumve (?) monasterium sibi per nos assignan-
dum subveniet primam in illo prout iura volunt peracturus a quo
non egradiatur absque nostra licencia speciali, iniungens
dicto Laurentio sub penis excommunicationis et quadraginta flore-
norum auri domino nostro Leodiensis electo et dicte opponenti
mediate duorum promissorum coram nobis: insuper per eandem nostram
sententiam diffinitivam pronuntiamus, decernimus et declaramus per
et inter Laurentium et Gertrudem predictos ulterius ..... solemp-
nisationem per ecclesiam rite fore procedendam et procedi debere
oppositione dicte Gertrudi ipsorum cuilibet sub penis excommunicatio-
nis et quadraginta florence auri domino nostro Leodiensi matrimo-
nium per eam cum prefato Laurencio contraxisse propositi etiam
propter frivolam litis oppositionem per statuta synodalia Leondien-
sia latam transgresse declaramus Henrico de Tegelen clerici procu-
ratoria ne...(?) curie nostre qui dictas partes in coram nobis
traxit in unius citatorii expensis legitimis, earum reparatione
nobis reservata: condemnantes expensas partium huius cause
compen-sandas ex .... rei testimonii sligillum officialitatis
curie nostre presentibus fecimus appendi.
Datum Leodii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo
sextodecimo mensis maij die duodecima

... pro domino sigilliferi... (?) ... ... ...
Ghiselback ....
... .. pro domino G...do

Nr. 1578a | 12 mei 1416