afb. Tony Zeeuwe, 1982
Het kan verwarrend zijn: de straten Uilenburg en Uilenburgstraatje liggen beide in de wijk Uilenburg. De straat Uilenburg ligt in het verlengde van de Molenstraat en komt uit in de Berewoutstraat. Het Uilenburgstraatje is gelegen tussen Uilenburg 8 en 10 en Postelstraat 52 en 54. In de wijk Uilenburg is het altijd druk geweest. Al honderden jaren was zij via de Sint Jansstraat en de Sint Janspoort met het gehele gebied ten westen van 's-Hertogenbosch verbonden. Bezoekers moesten immers door deze stadspoort, de Sint Jansstraat, de Korenbrugstraat en een van de twee Korenstraatjes, teneinde bij het stadscentrum te kunnen komen. De Uilenburg was daarnaast nauw verbonden met activiteiten rond de Binnenhaven. De Uilenburg was een drukke wijk vol handel en nijverheid, tot ontwikkelingen aan het einde van de 19e eeuw hier een rem op zetten. Met de Vestingwet uit 1874 mocht 's-Hertogenbosch buiten de stadswallen uitbreiden, de stadspoorten werden afgebroken, ook de Sint Janspoort. De eerste uitbreidingswijk 't Zand werd gerealiseerd. Het stadsbestuur koos voor de aanleg van een nieuwe doorgang via de Visstraat, het verkeer vermeed voortaan de Sint Jansstraat en Korenbrugstraat. Het werd rustig in de wijk, economische activiteiten verdwenen stilaan. Zo'n honderd jaar geleden was het niet altijd prettig wonen in de dichtbevolkte, verpauperde volkswijk. Die tijd ligt ver achter ons. In 1973 begon de restauratie van de Binnendieze in de Uilenburg. Ook de nog bestaande huizen werden vanaf het Monumentenjaar 1975 gerestaureerd. Tegenwoordig is het een zeer gewild uitgaansgebied, zowel voor toerist als Bosschenaar. |
Over het ontstaan van de naam Uilenburg is nooit zekerheid geweest. | 78 |
Het is altijd druk geweest in de wijk De Uilenburg. Van oudsher was zij door middel van de Sint-Jansstraat en de daarachter gelegen stadspoort verbonden met het gehele gebied ten westen van Den Bosch. Bezoekers moesten immers door deze stadspoort en via de Sint-Jansstraat en de Korenbrugstraat om bij het stadscentrum te komen. Daarnaast was De Uilenburg nauw verbonden met de haven. Het is dan ook geen wonder dat er in de wijk diverse stalhouderijen gevestigd waren. Minstens twee smederijen voorzagen de paarden regelmatig van nieuwe hoefijzers. De Uilenburg was een drukke wijk, tot ontwikkelingen aan het eind van de vorige eeuw hier een rem op zetten. In 1874 kwam er een Vestingwet, waardoor Den Bosch zich buiten de stadswallen kon uitbreiden en de stadspoorten geen militaire of economische functie meer bezaten. Men dacht niet aan een cultuurhistorische functie, dus brak de stad haar poorten af. De nieuwe wijk Het Zand werd gerealiseerd, maar het stadsbestuur koos voor de aanleg van een nieuwe doorgang via de Visstraat en het verkeer meed voortaan de Korenbrugstraat en de Sint-Jansstraat. Het werd rustig in de wijk. Zo'n vijfentwintig jaar geleden kreeg de Uilenburg nieuwe levenskansen. Er werd begonnen met de restauratie van de Binnendieze en ook de nog bestaande huizen werden - veelal in het kader van het Monumentenjaar 1975 - gerestaureerd. Vervolgens kwamen er toeristen naar de wijk; niet alleen wandelend, maar tevens in de in de richting van de Binnendieze, waar de mogelijkheid geboden werd door middel van bootjes kennis te maken met het 'ondergrondse' leven in de Brabantse hoofdstad. Tevens ontdekte de horeca de stadswijk. Een groot aantal cafés en restaurants heeft er zich de laatste decennia gevestigd. Hun aantal werd zelfs zó groot, dat er door middel van een bestemmingsplan een rem op de groei aan de horecamogelijkheden werd gezet. Al kunnen Bosschenaren wel degelijk constateren dat het aantal horecagelegenheden zich blijft uitbreiden. Toch houdt deze ontwikkeling in, dat De Uilenburg niet meer het rustige wijkje is zoals dat tussen 1900 en 1970 het geval was. Zeker in het toeristenseizoen komen er velen een kijkje nemen. En als de zon schijnt, zitten de terrassen ook vol. |
Het is leuk wonen in de Uilenburg: fraai gerestaureerde huizen en een schone Binnendieze zorgen voor een verhoging van het woongenot. Maar een eeuw geleden was dat zeker niet het geval. Er zijn wel sfeervolle foto's over het leven in deze Bossche woonwijk, maar achter de ramen en deuren zag het er niet allemaal even fraai uit. Evenmin op straat. Bosschenaren waren in de vorige eeuw zelf verantwoordelijk voor het vegen van de stoepen en klinkerpaden voor de huizen, evenals voor een deel van de straat. Maar van stadswege was daar weinig controle op. Vooral de dichtbevolkte wijken waren toonbeelden van vervuiling. Het huisvuil werd dikwijls gewoon op straat gedeponeerd (of in de Binnendieze) en men keek maar wat ermee gebeurde. Over de Uilenburg schreef een Bosschenaar in 1867: „Geen tien voetstappen kan men doen, zonder een vuilnishoop te ontmoeten. Het vuilnis zou dagelijks weggehaald moeten worden, maar meestal gebeurde dat maar een keer in de week. De uitwaseming ervan moest, vooral in de zomer, hoogst nadelig zijn voor de gezondheid van deze dichtbevolkte buurt.” De stedelijke gezondheidscommissie pleitte eveneens voor frisse lucht in de dichtbevolkte wijken. Maar ook in de woningen was het verre van ideaal. Apotheker Klijn constateerde dat de huizen in de Uilenburg niet vodeden aan de eisen van hygiëne. De meesten konden alleen door de deur gelucht worden en ontvingen via een raam wat daglicht. De aanwezigheid van stallen in de wijk zorgde eveneens voor bedorven lucht. HondenHet bleef lang slecht in de Uilenburg. Nog in juli 1911 constateerde de SDAP in de gemeenteraad over deze huizen: „De heeren - van de Gemeenteraad - zouden deze krotten voor hunne honden nog te slecht achten.” Drie jaar later pas werden er vijf woningen in de Uilenburg onbewoonbaar verklaard.Deze slechte huisvesting zorgde voor een hoog sterftecijfer onder de Bossche zuigelingen, vooral in dichtbevolkte wijken. Ook ziekten sloegen genadeloos toe. In 1866 heerste er een cholera-epidemie in de stad die 299 doden eiste, In 1870 werd Den Bosch getroffen door een pokkenepidemie, die vooral slachtoffers maakte onder de arbeidende klassen en de behoeftigen. Er waren 388 doden te betreuren. Natuurlijk werd er niet altijd actieloos toegekeken. Toen de stad aan het eind van de vorige eeuw een eigen drinkwaterleiding kreeg, werden bij de komst ervan enkele buurten voorzien van een openbare standpijp voor kosteloos gebruik. Voordien was men aangewezen op niet al te fris pompwater of betrok men zelfs Diezewater voor de consumptie. GerestaureerdDie tijd is definitief voorbij. Vanaf het Monumentenjaar 1975 is er druk gerestaureerd in de Uilenburg. Pandjes werden samengevoegd en daar waar vroeger kamerwoningen waren, werd nu één huis gecreëerd. De Klomp bestond omstreeks de eeuwwisseling uit een complex van zes huisjes: nu is het één pand. Natuurlijk kostte deze restauratie geld; ondanks subsidies zelfs veel geld. Dat betekende dat de oorspronkelijke bewoners niet meer terug konden keren naar 'hun wijk'. Zij vonden elders binnen de gemeentegrenzen onderdak. In de gerestaureerde monumenten kwamen kapitaalkrachtige bewoners, luxere winkels of restaurants.En Bosschenaren die zich een gerestaureerd pand niet kunnen veroorloven, kunnen toch genieten van het schone in deze wijk en er eventueel een restarant bezoeken. |
1983 |
Rob van de Laar, Ad van DrunenDe Uilenburg - wandeling door verleden en heden en toekomstKring Vrienden van 's-Hertogenbosch | 's-Hertogenbosch 1983 |
|
1991 |
Rob van de Laar, Ad van DrunenDe Uilenburg - wandeling door verleden en hedenKring Vrienden van 's-Hertogenbosch | 's-Hertogenbosch 1991 |
|
De Uilenburg, z.j.W.G.F. Jansen ()(olieverf op doek, 55.0 x 72.0 cm) Gemeente 's-Hertogenbosch |
|
Uilenburg, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(potlood, 17.0 x 13.0 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch |
|
De Dieze in de Uilenburg, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(gekleurde potloodtekening, 32.0 x 24.5 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch |
|
Uilenburg, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(ets, 35.0 x 28.0 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch |
|
Uilenburg, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(ets, 11.0 x 13.0 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch |
|
De Dieze aan de Uilenburg, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(ets, 24.0 x 30.5 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch |
|
De Walpoort in de Uilenburg, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(ets, 14.5 x 11.5 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch |
|
De Uilenburg met bloeiende kastanje, z.j.Suze Slager-Velsen(olieverf op doek, 39.0 x 28.5 cm) Museum Slager, 's-Hertogenbosch |
|
Oud poortje staande aan de Uilenburg, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(potloodtekening, 27.0 x 23.0 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch Achteruitgang van het "Huis van Boxtel" in de Postelstraat. |
|
Oud poortje staande aan de Uilenburg, 1904L. van Valkenburg ()(pentekening, 40.5 x 28.0 cm) Prentenkabinet Bibliotheek Provinciaal Genootschap, 's-Hertogenbosch Achteruitgang van het "Huis van Boxtel" in de Postelstraat. |
|
Uilenburg, 1925Hendrik de Laat (1900-1980)(ets, 23.1 x 30.5 cm) Brab. Coll. UvT |
1908 | wed. van Hooft (koopvrouw) |
1910 | J. Kuijpers (slager) |
1923 | Antonie Aertse (los arbeider) - Antonius Aertse (sigarenmaker) |
1943 | J. Taks (sigarenmaker) |
1908 | E. Stelles (sigarenmaker) |
1910 | A. Hoogendijk (vischhandelaar) |
1908 | H. Langenberg (borstelmaker) |
1923 | echtg. Adrianus van Beers (zonder) |
1928 | S. de Corte |
1908 | A. Hoogendijk (vischhandelaar) |
1910 | A. van Roosmalen (schoenmaker) |
1928 | J.M. Klokgieters |
1943 | van Liempt's Sigarenfabriek en Tabakskerverij (sigarenfabriek) |
1943 | van Liempt's Sigarenfabriek en Tabakskerverij (sigarenfabriek) |
1908 | wed. Brok |
1910 | wed. Brok |
1908 | K. Assman |
1910 | K. Assman |
1923 | wed. Karel Assmann (zonder) - Wilhelm Assmann (schoenmaker) |
1908 | wed. M. Giesen - M.J. van Hout (wijnsteker) |
1910 | wed. M. Gieselingen |
1908 | P. Pieters (arbeider) |
1910 | P. Pieters (arbeider) |
1908 | A. Maréchal (winkelbediende) |
1910 | A. Maréchal (winkelbediende) |
1865 | P.M.I. Gerris (koffijhuishouder) |
1875 | C.S. Vrensen (mr. huis en rijtuigschilder) |
1881 | A. Verouden (mr. steenhouwer) |
1865 | A. van Tiel (warmoezenier) |
1875 | A. Verouden (mr. steenhouwer) |
1910 | wed. E. Jansen |
1875 | J. Daamen (winkelier) |
1908 | J.A. Hover (boorder) |
1910 | C. van Geffen (remmer S.S.) |
1908 | wed. van Ham (werkvrouw) |
1910 | wed. A.J. Kuijpers |
1923 | Casparus J.A. Daleweij (arbeider) |
1908 | J. van Strijp (loopknecht) |
1910 | J. van Strijp (loopknecht) |
1923 | Petrus H. van de Griendt (sigarenmaker) |
1908 | W. Tamson (mr. schoenmaker) |
1910 | W. Tamson (mr. schoenmaker) |
1908 | J. Walters (kleermaker) |
1910 | J. Walters (kleermaker) |
1943 | wed. M. Valk-van Overdijk |
1908 | wed. Knechten (winkelierster) - H. Kwaks (sigarenmaker) |
1928 | W.F.H. Henderson |
2005 | Johan van Dartel (antiek) |
2005 | Peter Damen (La Folie Antiek) |
5211 EV 1..3 5211 EV 2..40
2004 |
StraatnaamgevingDe raad wordt voorgesteld in te stemmen met de volgende straatnaamwijziging: de doorgetrokken straat Uilenburg, krijgt de naam Uilenburg evenals het doodlopende straatje waaraan de nieuwbouw van de Mariënburg is gerealiseerd.
B&W Besluitenlijst 6 januari 2004
|
|
2004 |
Straatnaamgeving UilenburgHet college stelt de raad voor om de doorgetrokken straat in de Uilenburg, de naam Uilenburg te geven en het doodlopende zijstraatje van de Uilenburg de naam De Klomp toe te kennen.
B&W Besluitenlijst 13 april 2004
|
|
2004 |
Straatnaamgeving UilenburgHet college trekt haar besluit van 13 april 2004 over de straatnaamgeving Uilenburg in en wil het verlengde van de Uilenburg ook de naam Uilenburg geven. De andere twee suggesties uit het amendement van de VVD (De Klomp en Marienburg) worden niet overgenomen. Deze locaties zijn geen openbare ruimten, maar galerijen en krijgen dus geen eigen naam.
B&W Besluitenlijst 11 mei 2004
|
1906 : 629..630 (Mosmans: Uilenburg, Molenstraat) 1909 : rechts 1..49, links 2..26
1980 |
Uilenburg Boschboom Bladeren 25 (1980) 60-61 |
No 37 Wijk H (komend van de Apostelstraat) | |||||||
Uilenburg | |||||||
6 | 2 | Schoute, Hendrikus | Gepensioneerd | 55 | Rooms | Den Bosch | |
7 | 2 | Fleys, Frederik | Schoenmaker | 40 | Rooms | Vreijburg | |
8 | 6 | Geurs, Anna Petronella | Baker | 53 | Rooms | Boxmeer | |
10 | 3 | Lot, Marianna Suzanna (wed) | geen | 64 | Gereformeerd | Den Bosch | |
11 | 6 | Sperlacken, Lowie Valerianus | Arbeider | 38 | Rooms | Poperinge | |
15 | 6 | Engelen, Petronella van | Rentenierster | 77 | Rooms | Den Bosch | |
Apostelstraat | |||||||
No 34 Wijk G (komend van Korenbrug) | |||||||
Uijlenburg | |||||||
183 | 2 | Blij, Martinus van der | Slijter | 49 | Gereformeerd | Leijden | |
184 | 7 | Burgdorffer, Michael | Gep. soldaat | 56 | Gereformeerd | Schweitz | |
187 | 12 | Bogaerts, Hendrik | Voerman Landbouwer | 59 | Rooms | Den Bosch | |
189 | 9 | Smits, Wilhelmus | Gegageerd soldaat | 60 | Rooms | Steijn (L) | |
190 | 8 | Engelen, Johanna | Naaister | 59 | Rooms | Den Bosch | |
191 | 10 | Latour, Wilhelmus | Karlader | 55 | Rooms | Den Bosch | |
193 | 7 | Diets, Andreas | Arbeider | 43 | Rooms | Den Bosch | |
194 | 4 | Molensteen, Petronella | Arbeidster | 51 | Rooms | Dinther | |
195 | 12 | Ven, Petrus van der | Kramer | 29 | Rooms | Den Bosch | |
196 | 2 | Hozemans, Petronella | Werkster | 60 | Rooms | Vlijmen | |
197 | 4 | Stam, Maria | geen | 69 | Rooms | Den Bosch | |
198 | 4 | Stelt, Christiaan | Voerman | 31 | Rooms | Amertzoode | |
199 | 8 | Roosmalen, Adriana van | Werkster | 64 | Rooms | Rosmalen | |
201 | 2 | Berholst, Gijsberta | Kantwerkster | 45 | Gereformeerd | Den Bosch | |
202 | 1 | Lang, Johannes | Lijdekkersknecht | 77 | Rooms | Den Bosch | |
203 | 9 | Reijgholt, Johannes | Straatwerker | 37 | Rooms | Berlijn | |
205 | 6 | Hemelsbach, Gerardus | Voermansknecht | 27 | Rooms | Den Bosch | |
206 | 6 | Rooij, Willem van | Metselaarsknecht | 36 | Rooms | Oirschot | |
207 | 6 | Linden, Maria van der | Dienstmeid op de vischmarkt | 67 | Rooms | Den Bosch | |
208 | 4 | Verhagen, Johannes | Straatwerker | 58 | Rooms | Oostelbeers | |
210 | 10 | Tiellemans, Maria | Water- en vuurverkoopster | 48 | Rooms | Vught | |
211 | 17 | Burg, Vincent | Timmerman | 38 | Rooms | Malta (eiland) | |
212 | 10 | Tiel, Johannes van | Kraantapper | 62 | Rooms | Den Bosch | |
213 | 4 | Kluitmans, Josephus | Zakkendrager | 31 | Rooms | Den Bosch | |
214 | 10 | Rooij, Peter van | Landman | 55 | Rooms | Best | |
215 | 14 | Croese, Jacoba | Waschter | 36 | Rooms | Bergen op Zoom | |
216 | 4 | Smits, Gijsbertus | Arbeider | 44 | Gereformeerd | Den Bosch | |
220 | 13 | Morée, Jacobus | Leidekkersknecht | 50 | Rooms | Den Bosch | |
221 | 2 | Poll, Seeger | Karlader | 30 | Rooms | Den Bosch | |
222 | 8 | Stolzenbach, Johan Michiel | Arbeider | 60 | Gereformeerd | Maastricht | |
223 | 12 | Spuls, Gerardus | geen | 70 | Rooms | Den Bosch | |
225 | 11 | Blanc, Maria Le | geen | 37 | Rooms | Rotterdam | |
226 | 7 | Spijk, Nicolaas van | Zakkendrager | 63 | Rooms | Heusden | |
227 | 4 | Westerlaken, Johannes | Hovenier | 35 | Rooms | Roosmalen | |
228 | 6 | Estier, Elisabeth | Sociëteithoudster | 49 | Luthers | Greveld | |
229 | 7 | Claasen, Petrus | Timmermansknecht | 44 | Rooms | Den Bosch | |
230 | - | Muller, Franciscus Jacobus | - | - | - | - | - |
231 | 8 | Klaessens, Wilhelmus | Straatwerker | 33 | Rooms | Bergen op Zoom | |
232 | 3 | Naterus, Hendrina de | geen | 50 | Rooms | Valkenswaard | |
244 | 4 | Kranenburg, Martinus | Knecht bij de magazijnen van oorlog | 47 | Rooms | Nijmegen | |
247 | 3 | Oberté, Ferdinant | Gep. soldaat | 60 | Gereformeerd | Orbee (Zwitserand) | |
249 | 4 | Rutte, Nicolaas | Schoenmaker | 24 | Rooms | Zwolle | |
250 | 5 | Akker, Johannes van den | Koorendrager | 48 | Rooms | Den Bosch | |
251 | 7 | Dupont, Andreas | Schoenmaker | 54 | Rooms | Den Bosch | |
252 | 3 | Merlings, Maria | Brilleslijpster | 88 | Rooms | Zwollinge | |
No 35 Wijk G | |||||||
256 | - | Bongaars, Johanna | Breister | 56 | Rooms | Venlo | |
Lepelstraat |
J.J.M. Franssen, De Bossche arbeider in zijn werk- en leefmilieu in de tweede helft van de negentiende eeuw XXXIV (1976) 287, 311, 318, 346, 358, 592
C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 210, 232
L. van de Meerendonk, Tussen reformatie en contra-reformatie IX (1967) 119, 125n, 139, 249
Charles de Mooij en Aart Vos, 's-Hertogenbosch binnenskamers (1999) 81, 93
Jan Sanders, Kroniek van Molius (2003) 135, 323
Kees Spierings, Wij waren nog stadje (1966) XXXI
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 37, 130, 264, 283, 346