afb.

Nachtegaalslaantje

Binnenstad Oost

Jaar

Naam

Bron

1890

Nachtegaalslaantje

Kaart Jos van Hagens ca 1890

1909

Nachtegaalslaantje

Huisnummeromnummering 1909

1910

Nachtegaalslaantje

Straatnamenlijst 's-Hertogenbosch 1910-1911

1928

Nachtegaalslaantje

Adresboek voor 's-Hertogenbosch 1928

Flaneerlaantje

door Ed Hupkens

A.C. Verhees

Tot aan het einde van de negentiende eeuw waren er aan het Nachtegaalslaantje wasserijen met bleekvelden gevestigd. Men spoelde het wasgoed in de Binnendieze (Groote Stroom) en legde het daarna op het gras in het zonlicht te bleken, om het witter te laten uitzien. In 1867 werd de Sociëteit Casino eigenaar van een deel van de westelijke bleekvelden. Op het stuk grond werd een paviljoen gebouwd dat diende als theetuin, het werd omgeven door een sloot. Het stond via een bruggetje over de Binnendieze in direct contact met de schouwburg van de Sociëteit, die aan de Papenhulst stond. In 1935 betrok de Sociëteit een nieuw gebouw aan de Parade, de theetuin kwam weer in bezit van de gemeente. Die richtte het gebied in als een openbaar parkje en dempte het watertje dat het gebied omsloot. Nog steeds staat het bekend als de Casinotuin. Aan de oostzijde van het Nachtegaalslaantje was een wasserij met een groot grasveld gestopt met haar activiteiten. Rond 1900 werd het terrein bebouwd. Onder meer met scholen (Rijks-HBS en Gymnasium) en een manege voor het garnizoen, ook wel 'gesloten rijbaan' genoemd.

Met de Pettelaarseweg had het Nachtegaalslaantje een romantische reputatie: het waren beide uitverkoren wandelplaatsen van verliefde stelletjes. De Pettelaarseweg had niet voor niets 'De Groene Bedstee' als bijnaam. De nachtegaal is een onopvallende zangvogel met een bijzonder geluid. De zang is vaak 's nachts of in de schemering te horen. Een bekend tijdstip voor verliefden. Vandaar wellicht de naam van het laantje?

Stadsblad woensdag 2 juli 2010

Nachtegaalslaantje

Aan de oostzijde van het laantje was nog in 1900 een wasserij met een groot grasveld. Men spoelde het wasgoed in de Diest en legde het daarna op het gras te bleken. Toen dit bedrijf was opgehouden werd op het terrein een nieuwe H.B.S. gebouwd alsmede de Manege. Aan de westzijde, waar ook een wasserij met bleek gevestigd is geweest, kwam de Casinotuin die veel groter was dan de tegenwoordige. Hij werd omgeven door een hek en een sloot.

Straat in Straat uit (1984) 44

Groen en rust in het Nachtegaalslaantje

door Henny Molhuysen

In het begin van de negentiende eeuw kende het Nachtegaalslaantje aan de zijde van de Hekellaan nog bleekvelden. Daarop werd het linnen uitgespreid om in het zonlicht beter te kunnen bleken, om er witter uit te zien. Het was groen en rustig in de straat.
Een deel van de westelijke bleekvelden werd door het stadsbestuur ingericht tot een vuilnisbelt; de andere helft werd weer verhuurd als bleekveld. Van dit stuk bleekveld werd in 1867 de Sociëteit Casino eigenaar. Deze omringde het stuk grond met een watertje, liet er een paviljoen op bouwen en maakte er een theetuin van. Deze stond door middel van een bruggetje over de Binnendieze in direct contact met de schouwburg van de Sociëteit die aan de Papenhulst stond.
Toen de Sociëteit in 1935 een nieuw gebouw betrok aan de Parade, kwam de voormalige theetuin weer in handen van de gemeente. Zij richtte het gebied in als een openbaar parkje en dempte het watertje dat het gebied omsloot. Nog steeds staat dit parkje bekend als Casinotuin.
Tot in het midden van de negentiende eeuw bevonden zich ook aan de oostzijde van het Nachtegaalslaantje bleekvelden. Toen werd het gebied bebouwd. Ondermeer met scholen (de Rijks-HBS en het gymnasium) en een manege voor het garnizoen. In september 1848 werd de Bossche Latijnse School omgezet in een gymnasium. Na een reorganisatie werd in 1880 een nieuwe school aan het Nachtegaalslaantje gebouwd.

Bibliotheek

Bijna een eeuw hebben de gymnasiasten hier les gekregen. Toen zij naar elders vertrokken is de bibliotheek van het Noordbrabants Genootschap hier nog enige jaren gevestigd geweest, alvorens het rijke cultuur-historische bezit van deze instelling naar Tilburg verhuisde.
Na honderd jaar bleek het gebouw nog steeds geschikt te zijn voor het onderwijs, want de dag/avond meao gaf er lessen. Thans staat het gebouw leeg en wacht op een nieuwe bestemming. Al wordt er nog door enkelen bezwaar tegen gemaakt: de Boulevard zal er waarschijnlijk in worden ondergebracht.
Op de hoek van het Nachtegaalslaantje en de Hekellaan verrees in 1900 een overdekte manege, ook wel 'gesloten rijbaan' genoemd. Als het slecht weer was konden hier de paarden van de cavalerie zich vertreden. Tot 1922 waren hier dagelijks de paarden te zien. Het gebouw kwam leeg te staan en werd in 1935 gebruikt bij de feestelijkheden rond het 750-jarig bestaan van de stad.

Tennishal

Op initiatief van tandarts P. van der Heijde werd het na het stedelijk jubileum ingericht tot een overdekte tennishal. Burgemeester Van Lanschot sloeg het eerste balletje bij de officiële opening. Maar na enkele jaren was het hiermee afgelopen. Het gebouw werd door de Duitsers in beslag genomen en heeft toen dienst gedaan als opslagplaats van in beslag genomen goederen waarin gevangenen uit het concentratiekamp Vught te werk werden gesteld.
Ook na de oorlog bleef het gebouw voornamelijk dienst doen als opslagplaats voor Bossche bedrijven. In 1962 werd de vroegere manege sportzaal. Deze functie maakte plaats voor het onderwijs, toen het mbo-college er lokalen in bouwde. Nu is tijdelijk het Stedelijk Museum Het Kruithuis in deze voormalige manege gevestigd, in afwachting van de nieuwbouw.

Brabants Dagblad donderdag 11 augustus 1998

1968	Kees Spierings Zo was het toen ... (2) : Het Nachtegaalslaantje in Den Bosch Brabants Dagblad vrijdag 17 mei 1968
1976	Redactie Meer parkeren na reconstructie Nachtegaalslaantje Brabants Dagblad woensdag 7 januari 1976
1998	Henny Molhuysen Verdwenen stadsbeelden : Groen en rust in het Nachtegaalslaantje Brabants dagblad dinsdag 11 augustus 1998 (foto)

Papenhulst

Nachtegaalslaantje 1-2

Rijksmonument

Nachtegaalslaantje 1

Nachtegaalslaantje F 98a (????)

1908	J. de Galan (concierge gymnasium) - Gymnasium

Nachtegaalslaantje 1 (1909)

1910	Gymnasium
1928	Gymnasium
1948	Gymnasium
2007	Antiquair Van der Ven & Van de Ven

Nachtegaalslaantje 2

Nachtegaalslaantje F 98b (????)

1908	A. Verhagen (concierge R. H. B. School)

Nachtegaalslaan 2 (1909)

1910	J. de Galan (concierge)
1923	Adrianus J. de Galan (onderwijzer) - Johannes de Galan (concierge gymnasium)
1928	J.G. Meurs
1943	A.H. van Hooft (concierge Sted. Gymn.)

Nachtegaalslaantje F 98c

Nachtegaalslaantje F 98c (????)

1908	Rijks H. B. School

Nachtegaalslaantje F 99d

Nachtegaalslaantje F 99d (????)

1908	Militaire Rijbaan

Nachtegaalslaantje 4

Nachtegaalslaantje 4 (1909)

1928	Gymnastieklokaal H.B.S.

Nachtegaalslaantje 6

Nachtegaalslaantje 6 (1909)

1928	C.A. Schrauwen
1943	C.A. Schrauwen

Hekellaan

  5211 LE  1..5
  5211 LE  2..6

  1909 : aan één zijde bebouwd 1..2

C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 63

Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 390

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |

Nachtegaalslaantje

Binnenstad Oost

Flaneerlaantje

Nachtegaalslaantje

Groen en rust in het Nachtegaalslaantje

Bibliotheek

Tennishal

Kees Spierings

Redactie

Henny Molhuysen

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina