afb. Gerard Monté, 26 december 2004

Muntelbolwerk

Hinthamerpoort

Jaar

Naam

Bron

1921

Muntelbolwerk

RB 28-02-1921. GB 1921 no 131.

1928

Muntelbolwerk

Adresboek voor 's-Hertogenbosch 1928

Geen 'Oude Bolwerk'

door Ed Hupkens

Het tweede (half)bastion dat omstreeks 1618 aan de noordoostzijde van de stad bij de Hinthamerpoort werd aangelegd, was het Muntelbolwerk. Evenals het Hinthamerbolwerk had dit bastion de taak om al het verkeer op de weg naar en van Hintham te controleren. Daarnaast diende het Muntelbolwerk ook de lange en kwetsbare noordelijke stadswal van strijkvuur te voorzien.

Het Muntelbolwerk met zicht op het voormalige Sint-Jozefhuis. Op de voorgrond de halve maan in een bocht van de rivier de Aa. Datering: 1955. Foto: Stadsarchief.

Op de plattegrond van Joan Blaeu (1649) is duidelijk te zien dat er in die tijd sprake was van een 'vol bastion'. Bij een 'vol bastion' is de binnenruimte (terreplein) gevuld met aarde, een bomvrij onderkomen voor personeel of een remise voor geschut. Bij een 'hol bastion' ontbreken deze elementen. Behalve deze twee bolwerken en de bastions van de Citadel, zijn alle overige Bossche bastions van het holle type. Ook op het Muntelbolwerk stond een molen op een molenberg. De molen behoorde in eerste instantie tot het type standerdmolen (ook wel staakmolen genoemd), later verrees hier een modernere achtkante molen. Naast de molen is op de kaart van Joan Blaeu een gebouwtje getekend, waarschijnlijk een wachthuis. Evenals bij het Hinthamerbolwerk lag achter dit bastion een lager gelegen, langgerekt gebouw dat gediend zal hebben als onderkomen van in de stad gelegerde soldaten.

In 1995 is er archeologisch onderzoek verricht ter plekke van het bastion. Dit wees uit, dat de keermuur 1,20 meter dik was. De muur was ondiep gefundeerd en uitsluitend opgemetseld met hergebruikte stenen, waarvan de meeste ook nog gebroken waren. Dit leidde tot de conclusie dat de stad 's-Hertogenbosch in die periode van het Twaalfjarig Bestand (1608-1621) wellicht over weinig geld en materialen beschikte om de vestingwerken op een meer degelijke manier uit te voeren. Het Muntelbolwerk werd in 1879 geslecht. In 1887 kocht de gemeente de molen aan, waarna die werd afgebroken. Evenals bij het Hinthamerbastion werd de aarde die vrijkwam bij het afgraven gebruikt voor het gedeeltelijk dempen van de stadsgracht en het ophogen van de zogenoemde voorwerken. Op een deel van deze grond werd de straat de Aawal aangelegd. Tegenwoordig zijn geen restanten meer van dit vestingwerk in het zicht.

Op 28 januari 1921 stelde de Straatnamencommissie voor om “de eerste straat, links over de Aa-brug 'Het Oude Bolwerk' te noemen, omdat ter plaatse een kwart-cirkelvormige vestingmuur te zien is”. Dat ging echter niet door, het gemeentebestuur koos voor Muntelbolwerk.

5

Stadsblad woensdag 21 mei 2014 | 5

Muntelbolwerk 2

Muntelbolwerk 2 (1921)

1928	Politieposthuis

Muntelbolwerk 4

Muntelbolwerk 4 (1921)

1943	D.M. Boermans (plantsoen-meester)

Muntelbolwerk 10

Muntelbolwerk 10 (1921)

1985	St. Angelus (mavo)

Muntelbolwerk 45

Muntelbolwerk 45 (1921)

1928	A.J. van der Mooren

Muntelbolwerk 43

Muntelbolwerk 43 (1921)

1928	N.Th. Martens

Muntelbolwerk 31

Muntelbolwerk 31 (1921)

1943	A.J. van de Mooren (schoenmaker)

Muntelbolwerk 29

Muntelbolwerk 29 (1921)

1928	C.B. Koch
1943	A. Lamers (kantoorbediende)

Muntelbolwerk 27

Muntelbolwerk 27 (1921)

1928	F.L.A. Meeuwsen
1943	L.J.A. Kleij (locale-kracht P.T.T.) - A.H. Marschalk (vertegenw.)

Muntelbolwerk 25

Muntelbolwerk 25 (1921)

1928	P.J. van de Meerendonk
1943	G.G.M. Popelier (goudsmid fabrikant)

Muntelbolwerk 23

Muntelbolwerk 23 (1921)

1928	jhr. L.M.H.O. Graafland
1943	F. de Koning (contr. van de bond van Radio-detailhouders)

Muntelbolwerk 21

Muntelbolwerk 21 (1921)

1943	E. van Woesik (broodbakker)

Muntelbolwerk 19

Muntelbolwerk 19 (1921)

1943	P.J. van de Meerendonk (bankbeambte)

Muntelbolwerk 17

Muntelbolwerk 17 (1921)

1943	A.J. van der Vijgh (leerares Duitsch M.O.)

Muntelbolwerk 13

Muntelbolwerk 13 (1921)

1943	T.A. van Well (kantoorbediende)

Muntelbolwerk 11

Muntelbolwerk 11 (1921)

1943	C.G.L. van Grinsven (bankbeambte)

Muntelbolwerk 9

Muntelbolwerk 9 (1921)

1943	F.H. Meij (musicus)

Muntelbolwerk 7

Muntelbolwerk 7 (1921)

1943	J.P. Thelissen (broodbakkersknecht)

Muntelbolwerk 5

Muntelbolwerk 5 (1921)

1928	W. Mengerink
1943	P.J.M. Lambooij (timmerman)

Muntelbolwerk 3

Muntelbolwerk 3 (1921)

1928	M. Hoedemakers
1943	J.S.A. Franken (vertegenw. tabak, koffie en thee)

Muntelbolwerk 1

Muntelbolwerk 1 (1921)

1928	St. Jozefhuis
1943	A.H.M. van den Burgt
1965	St. Jozefhuis (Broeders van Onz Lieve Vrouw van Lourdes)
1975	Centraal bureau Godshuizen

  5213 SZ  1..31
  5213 SZ  2..10

Th. A. Wouters, Van verheffing naar begeleiding XII (1968) 148, 149

Muntelbolwerk

Hinthamerpoort

Geen 'Oude Bolwerk'

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina