afb.
Marktstraat
Binnenstad Centrum
De Marktstraat, die vroeger de entreé was van de gehele Tolbrugbuurt, beter bekend onder de naam 'De Pijp'. De Dieze is gedempt, de huizen zijn verdwenen, ook het gebouw links, een voormalige suikerraffinaderij.
's-Hertogenbosch in oude ansichten deel 2
Benaming
Jaar
Naam
Bron
1830
De Markt Straat
Kaart J. B. Drossaers ca 1830
1890
Marktstraat
Kaart Jos van Hagens ca 1890
1901
Marktst
Adresboek 's-Hertogenbosch 1901
1909
Marktstraat
Huisnummeromnummering 1909
1910
Marktstraat
Straatnamenlijst 's-Hertogenbosch 1910-1911
1928
Marktstraat
Adresboek voor 's-Hertogenbosch 1928
Bouwhistorie
Markstraat
|
Deze straat ligt in het verlengde van de Tolbrugstraat en zal oorspronkelijk ook die naam gedragen hebben. In de 18de eeuw had het gedeelte van de Markt tot aan de tolbrug over de Marktstroom | 188 |
|
reeds de naam Marktstraat gekregen. Het perceel op de hoek was 38 voet (= 10,93 m) breed, wat inhoudt dat de Marktstraat circa 0,75 m verbreed moet zijn. Op het achtererf van het hoekperceel stond een rij kleine huizen, die waarschijnlijk in de 15de eeuw zijn gebouwd. We kennen de bewoners uit de zetting van 1552/'53, de haardentelling uit dat laatste jaar en de 100ste penning-heffing uit 1569. Zij oefenden beroepen zoals bontwerker, schrijnwerker, schoenlapper, snijder, spelmaker en ijzerkramer uit. Eén huurder werd als 'pauper' aangeduid. Jonkheer Goessen van Brecht was bezitter van de 13 huisjes. Mosmans vermeld de huisnamen. De meeste hadden één schouw. Enkele worden al in de 15de eeuw als stenen huis aangemerkt. Met name wordt een stenen huis naast de Binnendieze vermeld, met een onbebouwd erf er bij. Ook naast de poort halverwege de Marktstraat, die toegang gaf tot het terrein achter 'De Moriaan', wordt melding gemaakt van een, vermoedelijk stenen huis. Er mag tegenaan gebouwd worden zonder vensters aan te brengen aan de kant van 'De Moriaan'. In de poort zelf wordt slechts één huis vermeld. Waarschijnlijk stond hier, zoals vermeld, de stal van 'De Moriaan'. De Markstroom lijkt al in de 16de eeuw overbouwd te zijn. Het hoekhuis zal het huis 'Inde Pluyme' geweest zijn, waarvan Joachim van Vinckelroye genoemd wordt als cijnsplichtige over de kelder onder de straat. | 189 |
Literatuur
BP 1449, R 1219, f 51; BP 1455, R 1226, f 235; BP 1460, R 1231, f 168; BP 1492, R 1261, f 250; CB 1520 f 13-13v; CB 1573 f 14v; HT 1553; M 28; P 1569; Z 1552/'53.
A. van Drunen, Verdwenen stadsbeelden
Een verdwenen sfeervol plekje in De Pijp
door Henny Molhuysen
.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Marktstraat, gezien vanaf hoek Suikerstraat, met brug over de Binnendieze. Op de prentbriefkaart is abusievelijk de naam Tolbrugstraat vermeld.<br><b>Datering:</b> ca 1900<br><b>Vervaardiger:</b> Onbekend<br><b>Nummer:</b> 0006752<br><b>Bron:</b> Afdeling Erfgoed 's-Hertogenbosch (AEH)]") Het water dat achter de brugleuning op de foto stroomt, is de Binnendieze. Het stadsriviertje was de binnen de stadsmuren gelegen delta van de rivieren Aa en Dommel. En dit stuk bij de Marktstraat viel nog binnen de eerste stadsmuren uit het begin van de dertiende eeuw: het oudste stuk van de Binnendieze. Terwijl echter andere delen van de Binnendieze de laatste vijfentwintig jaar gerestaureerd zijn, is dit oudste stuk ruim dertig jaar geleden gedempt. De Marktstraat gaf toegang tot de wijk De Pijp. Het was een echte volkswijk waar velen ambachtelijk werk verrichtten, waar een kazerne stond, waar danshuizen en cafés plezier en vreugde aan velen brachten. Maar al vóór de Tweede Wereldoorlog kwam er een saneringsplan van de gemeentelijke tekentafel. Nog éénmaal zou de wijk een groot feest kennen: bij de bevrijdingsfeesten werd een 'Rue de la Pipe' in geheel Franse stijl gerealiseerd, al voeren er toen wel 'Venetiaanse' gondels over de Binnendieze. Deze sanering werd daadwerkelijk in de jaren zestig uitgevoerd. De Pijpbewoners hadden toen allemaal inmiddels huisvesting elders gevonden. Alle huizen werden afgebroken, de Binnendieze gedempt en er werd plaats gemaakt voor een nieuw winkelcentrum, een politiebureau, uitbreidingen van het ziekenhuis en een parkeergarage. De rooilijnen zouden eveneens veranderen. Zelfs straatnamen verdwenen. Terwijl thans duizenden jaarlijks de Binnendieze bevaren zijn er maar weinig Bosschenaren die door middel van een boot dit stadsdeel, De Pijp, hebben gekend. Ook het sfeervolle plekje dat door middel van een ansichtkaart ook bij velen buiten de stad bekend geraakt was op de hoek van de Marktstraat en de Suikerstraat, is totaal verdwenen. De verschillende bouwstijlen, gevelindelingen en -bekroningen hebben plaatsgemaakt voor de kenmerkende eenvoud van de Bossche School. architectenburo Wijnen en Senders ontwierp de bebouwing en in 1972 werden de winkels en de erboven gelegen kantoren op de hoek Markstraat en Burg. Loeffplein gerealiseerd. Maar inmiddels is men anders aan gaan kijken tegen de bebouwing uit de jaren zestig. Het politiebureau is verdwenen en ook het Burg. Loeffplein ondergaat een grote verandering. Wat men echter beloofde bij de presentatie van de Arena-plannen is helaas niet gebeurd: de Binnendieze zou gedeeltelijk weer teruggebracht worden in het stadsdeel. |
Brabants Dagblad donderdag 12 februari 1998
Archiefstukken
| 1905 |
Onteigening gebouwen in de Marktstraat te 's Bosch, 28 juni 1905 Brabants Historisch Informatie Centrum (toegang 17, inventaris 6926) Bron: Provinciaal Bestuur van Noordbrabant (G No. 138) |
Artikelen
| 1998 |
Henny MolhuysenVerdwenen stadsbeelden : Een verdwenen sfeervol plekje in De Pijp.Brabants Dagblad donderdag 12 februari 1998 (foto) |
|
| 2010 |
RedactieRenovatie Marktstraat start snelBrabants Dagblad donderdag 18 februari 2010 |
Kunstafbeeldingen
|
|
Marktstraat, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(ets, 13.0 x 20.0 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch |
|
|
Tolbrugstraat - Marktstraat, z.j.Hendrik de Laat (1900-1980)(potlood, 32.0 x 25.0 cm) Collectie de Laat, 's-Hertogenbosch |
.org.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Het huis 'De Engel'<br><b>Vervaardiger:</b> Carel Frederik Cordes<br><b>Bron:</b> Noordbrabants Museum ()]")
|
Het huis 'De Engel' 1875-1925, z.j.Carel Frederik Cordes (1851-1927)(olieverf op doek) Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch (inv.nr. 07747) |
|
|
Het huis "Roodenburg" in 1579Toegeschreven aan M.J.C. Weegenaar (), die veel vervalsingen gemaakt heeft.(sepiatekening gewassen, 22.0 x 13.0 cm) Prentenkabinet Bibliotheek Provinciaal Genootschap, 's-Hertogenbosch De Roodenburg was gelegen op de hoek van de Marktstraat. |
Panden
Markt
Marktstraat 2
Marktstraat 2 (????)
| 1910 | Jos. v.d. Heuvel (verver) |
| 1928 | W. de Poorter |
Marktstraat 4
Marktstraat 4 (????)
| 1910 | wed. Kerkhof |
| 1928 | M. Netten |
| 1943 | M. Netten (grondarbeider) |
Marktstraat 6
Marktstraat 6 (????)
| 1910 | wed. Muijlwijk |
| 1928 | wed. W. Muilwijk |
| 1943 | M. Netten (koopman) |
Marktstraat 8
Marktstraat 8 (????)
| 1910 | G. Put (koopman) |
| 1923 | Petrus J. Cauwelaars (sigarenmaker) |
| 1928 | G. van der Burgt - P.J. Cauwelaers - W. van Erp - J.J. Hirdes |
| 1943 | H. van de Berg (bankwerker) - P.J. Cauwelaers - J. van Litsenburg (sigarenmaker) - J. van Litsenburg (sigarenmaker) |
Marktstraat 8d
Marktstraat 8d (????)
| 1943 | A. van Erp (broodbakker) |
Marktstraat 10
Marktstraat 10 (????)
| 1928 | A. Muilwijk |
| 1943 | wed. C. Maas-van Osch |
Marktstraat 12
Marktstraat 12 (????)
| 1910 | M. van Grinsven (arbeider) |
| 1928 | wed. A. Kuijpers |
| 1943 | W.C. van den Wildenberg (koopman) |
Marktstraat ?
M 154-155
"Peter de Gek"
Bron: Mosmans 154-155
Bron: Mosmans 154-155
Marktstraat ?
M 156
"De drie gezoden Peperkoeken" daarna "De drie Kroonen".
Bron: Mosmans 156
Bron: Mosmans 156
Marktstraat ?
M 157
.org.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Marktstraat (De Zoete Inval)<br><b>Bron:</b> Noordbrabants Museum (inv.nr. 6960)]")
"De zoete Inval". In den spinnekop is geschilderd: een jongen die uit een boom in een omgekeerden bijenkorf valt.Bron: Mosmans 157
Marktstraat ?
M 158
"De gekroonde Peperkoek".
Bron: Mosmans 158
Bron: Mosmans 158
Marktstraat ?
M 159
"De Meelpoort".
Bron: Mosmans 159
Bron: Mosmans 159
Marktstraat ?
M 160
"De Kroon", in den spinnekop geschilderd.
Bron: Mosmans 160
Bron: Mosmans 160
Marktstraat ?
M 161-162
"De drie Sterren".
Bron: Mosmans 161-162
Bron: Mosmans 161-162
Marktstraat ?
M 163
"De Rosemarijn".
Bron: Mosmans 163
Bron: Mosmans 163
Marktstraat ?
M 164
"De Pluim", nog boven de deur uitgesneden.
Bron: Mosmans 164
Bron: Mosmans 164
Marktstraat C 228
Marktstraat C 219 (????)
Marktstraat C 228 (1880)
| 1881 | van Selst (koopman) |
| 1908 | wed. J.C. Wetzer |
Vervallen (1909)
Marktstraat C 229
Marktstraat C 220 (????)
Marktstraat C 229 (1880)
| 1908 | C. Pijnenburg (stoffeerder) |
Vervallen (1909)
Marktstraat C 230
Marktstraat C 221 (????)
| 1865 | W. Nathans (koopman in aardewerk) |
Marktstraat C 230 (1880)
Vervallen (1909)
Marktstraat C 231
Marktstraat C 222 (????)
| 1865 | F. van Dartel (schippersknecht op eene stoomboot) |
Marktstraat C 231 (1880)
| 1881 | wed. H. van Dartel (winkelierster) |
Vervallen (1909)
Marktstraat C 232
Marktstraat C 223 (????)
| 1865 | C. van der Sloot (firma wed. C. v.d. Sloot en Zn.) winkelier in suikergoed |
Marktstraat C 232 (1880)
| 1908 | J.J.P. Veltman (koopman) |
Vervallen (1909)
Marktstraat C 233
Marktstraat C 223 (????)
Marktstraat C 233 (1880)
| 1881 | A. Wetzer (onderwijzer) - A.C. Wetzer (winkelier in spek) |
Vervallen (1909)
Marktstraat C 234
Marktstraat C 225 (????)
| 1865 | W.B. Lutters (tapper) |
| 1875 | W.B. Lutters (tapper) |
Marktstraat C 234 (1880)
| 1881 | B. Boelens (tapper) |
Vervallen (1909)
De Meelpoort
Marktstraat C 236
Marktstraat C 236 (????)
| 1908 | F. van Bers (logementhouder) |
Vervallen (1909)
Marktstraat C 237
Marktstraat C 237 (????)
| 1908 | B.Chr. van Esch (paardenslachter) - wed. M. Jansen - H. van Ooijen (winkelier) |
Vervallen (1909)
Marktstraat C 238
Marktstraat C 238 (????)
Vervallen (1909)
Marktstraat C 239
Marktstraat C 239 (????)
Vervallen (1909)
Marktstraat C 240
Marktstraat C 240 (????)
| 1908 | Alph. Delmee (koopman) |
Vervallen (1909)
Marktstraat C 241
Marktstraat C 241 (????)
Vervallen (1909)
Achter de Tolbrug
Burgemeester Loeffplein
Marktstraat ?
Marktstraat 19
Marktstraat C 213 (????)
Marktstraat C 221 (1880)
| 1908 | H. Meesters (sigarenmaker) |
Marktstraat 19 (1909)
| 1910 | H. van Ooijen (winkelier) |
Marktstraat 17
Marktstraat C 213 (????)
Marktstraat C 221a (1880)
| 1908 | A. Eijkemans - S. de Leeuw |
Marktstraat 17 (1909)
| 1910 | J. van Roosmalen (arbeider) |
| 1923 | Johannes L. Barella (schoorsteenveger) - Marinus van Griensven (los arbeider) |
| 1928 | wed. H. Buteijn - J.H.M. Janssen |
| 1943 | H.G. Buteyn (werktuigkundige) |
Marktstraat 15
Marktstraat C 222a (????)
Marktstraat 15 (1909)
| 1923 | Augustinus C. Doomernik (los arbeider) |
Marktstraat 13
Marktstraat C 222 (????)
| 1908 | H.D. van den Heuvel (koperslager) |
Marktstraat 13 (1909)
| 1910 | H. v.d. Heuvel (koper- en bliksl.) |
| 1923 | Hubertus Buteijn (huisknecht) |
| 1928 | J.M.J.J. van den Heuvel - wed. H.D. van den Heuvel |
| 1943 | A. Knops (hoefsmid) |
Marktstraat 11
Voorgevels nummers 13, 11 en 9.Bron: Stadsarchief ()
Marktstraat C 223 (????)
| 1908 | wed. B. Delmée (koopvrouw) |
Marktstraat 11 (1909)
| 1910 | A. Delmee (kaashandel) |
| 1923 | wed. Henricus J. Boom (koopvrouw in aardappelen) |
| 1928 | wed. H.J. Boom - B. Rondel |
| 1943 | wed. A. Boom-van Geffen (koopvrouw) - B. Rondel (besteller van Gend en Loos) |
Marktstraat 9
Marktstraat C 224 (????)
| 1892 | J. Wetser |
Marktstraat 9 (1909)
| 1910 | G. Rijkee (koopman) |
| 1928 | A.W. Hendrix |
Marktstraat 7
Marktstraat C 213 (????)
Marktstraat C 225 (1880)
Marktstraat 7 (1909)
| 1928 | P.J. van Ooijen |
| 1943 | P. van Ooijen (koopvrouw) - P.J. van Ooijen (koopman visch en klompen) |
| 1968 | De Boemerang (snackbar) |
Marktstraat 5
Marktstraat C 225a (????)
Marktstraat 5 (1909)
| 1910 | wed. B Bouman - S. de Leeuw |
Marktstraat 3
Marktstraat C 226 (????)
Marktstraat 3 (1909)
| 1910 | J. Kuijpers (gem. arbeider) |
| 1923 | Leonardus C. van den Dungen (goudsmid) |
| 1928 | L.C. van den Dungen |
| 1943 | L.C. van den Dungen (goudsmid) |
Marktstraat C 227
Marktstraat C 227 (????)
| 1903 | F. Krijbolder (mr. smid) |
| 1908 | F. Krijpolder (koopman) |
Vervallen (1909)
Marktstraat 1
De Roodenburg.
Zie Markt 73a-73.
Zie Markt 73a-73.
Marktstraat C 227a (????)
Marktstraat 1 (1909)
| 1923 | Adriana J. van Gils (kantoorbediende) |
| 1928 | R. Timmer |
| 1943 | E. Bodt (filiaalhouder Simon de Wit) |
Markt
Postcodes
5211 SL 1..23 5211 SL 2.. 8
Straatindeling
1909 : rechts 1..19, links 2..12 1995 : rechts 1.. 5, links 2 (Huisnummerkaart H16)
Volkstelling 1822
| No 3 Wijk A (komend van de Groote Markt) | ||||||
| Marktstraat | ||||||
| 254 | 8 | Verhulst, Simon | Oude klerenverkoper | 55 | Rooms | Den Bosch |
| 255 | 4 | Jansen, Johannes | Kledermaker | 60 | Rooms | Koeverden |
| 256 | 13 | Spee, Gerardus | Oude klerenverkoper | 45 | Rooms | Den Bosch |
| 257 | 6 | Merx, Adrianus | Oude klerenverkoper | 33 | Rooms | Koeverden |
| 258 | 3 | Hopmans, Johannes | Oude klerenverkoper | 45 | Rooms | Namur |
| 259 | 8 | Konings, Francis | Gepensioneerd soldaat | 58 | Rooms | Maastricht |
| 268 | 10 | Wetser, Johannes | Water en vuur verkoper | 40 | Rooms | Den Bosch |
| 269 | 11 | Beumer, Hendrikus | Oude klerenverkoper | 43 | Rooms | Den Bosch |
| 270 | 7 | Gerritsen, Cornelis | Slogter | 37 | Rooms | Den Bosch |
| 271 | 8 | Haagen, Johannes | Slogter | 59 | Rooms | Alpen in Pruissen |
| 272 | - | - | - | - | - | - |
| 273 | 8 | Consent, Bernardus | Tabakswerker | 54 | Rooms | Den Bosch |
| 274 | - | - | - | - | - | - |
| 275 | 6 | Pasier, Antonius | Slogter | 53 | Rooms | Den Bosch |
| 276 | Fusters, Peterus | Oude klerenverkoper | 35 | Gereformeerd | Sluis in Vlaanderen | |
| 277 | 2 | Poulissen, Johannes | Kledermaker | 55 | Rooms | Bergen op Zoom |
| 278 | 8 | Helmus, Mathijs | Portier | 42 | Rooms | Breda |
| 278 | 8 | Vesaan, Hendrikus | Oude klerenverkoper | 42 | Rooms | Den Bosch |
| Tolbrugstraat | ||||||
Literatuur en bronnenpublicaties
J.J.M. Franssen, De Bossche arbeider in zijn werk- en leefmilieu in de tweede helft van de negentiende eeuw XXXIV (1976) 350
F.G.G. Govers, Het geslacht en de firma F. van Lanschot 1737-1901 XXV (1989) 18
J.A.M. Hoekx e.a., Vruchten van de goede en de slechte boom : Heyman Voicht van Oudheusden over de godsdiensttwisten in zijn stad 's-Hertogenbosch en in Breda (1577-1581) (2008) 80, 168
F.L. Jansen, Kledinghandel in transitie LXXXVIII (1991) 32, 60, 61, 123, 125, 126, 127, 131, 394
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |