Geen Louwloenen

door Ed Hupkens

Een van de zijstraten van de Hinthamerstraat is de Louwschepoort. Vanuit de Hinthamerstraat loop je daadwerkelijk een poort door. Op deze plaats stond al vóór 1250 een stenen huis met de naam 'Hooghuis van Megen', in bezit van de Graven van Megen. Het Hooghuis heeft nadien nog andere voorname bewoners gekend. Een ervan was de adellijke familie Dickbier, waaraan enkele fresco's in de St.-Annakapel van de St.-Jan nog herinneren. In 1652 werd notaris Pieter de Louw eigenaar van het huis, aan hem dankt de straat haar naam. In 1711 was er een bierbrouwerij in gevestigd, in 1794 tijdens het Franse beleg een militair hospitaal. In 1800 werd alles afgebroken en werden er woonwinkels gebouwd. Toen die op hun beurt in 1966 gesloopt werden, kwamen onder meer enkele vensterbogen en een torentrap van het oude Hooghuis tevoorschijn. De Louwschepoort kenmerkte zich door een zevental 19e-eeuwse arbeiderswoninkjes, die tijdens een storm in 1981 zijn ingestort. In het pand op nummer 14 was in de zestiger jaren de Mater Amabilischool gevestigd, een soort vormings- of levensschool voor katholieke meisjes vanaf 17 jaar. De toegangspoort aan de Hinthamerstraat behoorde ooit tot het kloosterterrein van de Zusters van Orthen, in die tijd Lijckpoort genoemd. Twee gebouwen resteren nu nog van het oorspronkelijke klooster, namelijk het Poortgebouw en 'Het Pand'. Het Poortgebouw is ingrijpend verbouwd en nauwelijks meer authentiek te noemen. Het Pand is nog zeer oorspronkelijk en is vermoedelijk de refter van het klooster geweest. Helemaal achter in de Louwschepoort, naast kwekerij De Vlinder, staat het.

Louwse Poort

Ook de Louwse Poort behoorde tot het terrein van de Zusters van Orthen, zij heette toen Lijckpoort. Al vóór 1250 stond op deze plaats het het Hooghuis van Megen, een bezitting der Graven van Megen. Het huis heeft nadien nog andere voorname bewoners gekend, onder andere de adelijke familie Dickbier waaraan oude fresco's aan de muren der St. Annakapel in de St. Jan nog herinneren. In 1652 werd notaris Pieter de Louw eigenaar en aan hem dankt de straat haar tegenwoordige naam. In 1711 was in genoemd huis een bierbrouwerij gevestigd. In 1794 was het tijdens het beleg van Pichegru militair hospitaal. Er werden 89 zieke of gewonde Zwitserse huursoldaten van het garnizoen verpleegd. Franse granaten hebben het huis tweemaal zwaar beschadigd. Van Heurn schrijft dat het gebouw in zijn tijd een geweldige steenhoop was met aan de straatzijde een hoge spitse gevel voorzien van meerdere torentjes. In 1800 is alles afgebroken, op het terrein werden winkelhuizen gebouwd. Maar toen die op hun beurt in 1966 gesloopt werden bleek dat het Hooghuis in 1800 toch niet helemaal verdwenen was, er kwam ondermeer nog een torentrap voor de dag.

Monumentaal pand in een onwennige omgeving

door Henny Molhuysen

De Louwschepoort, genoemd naar notaris De Louw, dat in de jaren zestig net ontsnapte aan de verregaande reconstructieplannen van de stad. In het midden van de zeventiende eeuw woonde de Bossche notaris Pieter de Louw in een klein zijstraatje van de Hinthamerstraat. Hij zal toen nooit vermoed hebben dat dit straatje ruim drieënhalve eeuw later nog zijn naam zou dragen. Het heeft ondermeer bekend gestaan als Louwer Poort, maar nu kent iedereen het als De Louwschepoort. Aan de Hinthamerstraatzijde bevond zich toen nog het zogenaamd Hooghuis van Megen, maar door middel van een poort was het erachter gelegen gebied ontsloten. Dit gebiedje ontwikkelde zich vanaf de 18e eeuw tot een straatje met arbeidershuisjes. De stedelijke gezondheidscommissie oordeelde daarom in de 19e eeuw dat de huisvesting in de Louwschepoort slecht was. In het begin van de 20e eeuw verdwenen een aantal arbeidershuisjes. Deze gedeeltelijke sloop zal bijgedragen hebben aan de stadhuis-discussies die in het begin van de jaren zestig leiden tot een Structuurplan voor de binnenstad, met voor de Louwschepoort een negatief resultaat: het straatje moest verdwijnen. Een doorgetrokken verkeersweg vanuit een bredere - en eveneens sterk aangepaste Clarastraat - zou over de Louwschepoort naar de Binnendieze gaan lopen. En via de gedempte Binnendieze naar het Burgemeester Loeffplein. De gemeenteraad aanvaardde dit Structuurplan in 1964 en begon met de werkzaamheden. Delen van de Binnendieze werden gedempt (in het Tolbrugkwartier) en het grote pand aan de Hinthamerstraat, waarvandaan door middel van een doorgang de Louwschepoort verbonden was, sneuvelde. Het karakter van de omgeving was toen geheel gewijzigd. In het gedeelte tussen de Hinthamerstraat en de Binnendieze was slechts één oud pand blijven staan. Toen men langzamerhand terug begon te komen op het Structuurplan, werd de bekende Bossche architect Jan van der Eerden in staat gesteld dit pand te restaureren. Van der Eerden, die er ook eigenaar van was, heeft dit werk met vakmanschap gedaan. Nu staat het er wat onwennig in een 'nieuwe' omgeving. Maar aan de Hinthamerstraat gaapte ruim dertig jaar een groot gat. Met het 800-jarig bestaan van de stad voor ogen in 1985 besloot men een prijsvraag uit te schrijven voor een drietal kaalslaggebiedjes in de stad. De winnaars zouden hun project mogen realiseren. Ondermeer het doortrekken van de gevelwand aan de Hinthamerstraat en het realiseren van een doorgang daarin naar de Louwschepoort werd daarin betrokken. Prijswinnaar van déze locatie werd 'Geurs en Schulz Architekten' uit Delft. Opdrachtgever tot de bouw werd de SWH. In 1985-1986 werd het gebouw met de bestemming winkelen (op de begane grond) en wonen (op de verdiepingen) gerealiseerd.

Het wisselende gezicht van achterafstraatjes

door Henny Molhuysen

De Bossche straten en steegjes doorkruisend, krijg je een steeds veranderde kijk op de Sint-Jan. Steeds weer komt verrassend deze kerk tevoorschijn uit de haar omringende huizen. Eén van deze plekjes is de Louwsche Poort. In dit straatje, vlak vóór de brug bij de Binnendieze, lag vanaf het begin van de zestiende eeuw het Refugiehuis van de abdij Mariëndonk uit Heusden. Na de val van Den Bosch in 1629 kwamen alle religieuze goederen in overheidshanden. Zo ook dit gebouw. In 1652 kwam het in bezit van notaris Pieter de louw. Aan deze notaris heeft de straat haar naam te danken: Louwsche Poort. Maar het gehele gebouw is inmiddels verdwenen. In de loop der eeuwen heeft het plaats moeten maken voor een steeds wisselende bebouwing. Zo werd er veertig jaar geleden nog een school voor Huishoud- en Nijverheidsonderwijs gebouwd, waarvan later ook het Baanlozenproject van de Sociale Dienst gebruik maakte. Sedert enige jaren staan er op dit markante punt in het straatje bij de Binnendieze stadsvilla's. We passeren de brug over de Binnendieze, die hier volgens het Structuurplan uit 1964 geheel gedempt zou worden; er zou op deze plaats een verbindingsweg gerealiseerd worden in de richting van het Burgemeester Loeffplein. Het is niet doorgegaan en gelukkig is de gehele Binnendieze gerestaureerd. Dit deel van het stadsriviertje kent bijna geen overkluizingen: het water ligt er open. Wel bevinden zich er een aantal bruggen. Vanaf de brug in de Louwsche Poort zien we in de richting van de Sint-Jozefstraat één van de oudste bruggen over de Binnendieze. Deze bevindt zich achter het Zwanenbroedershuis en behoort ook aan deze Broederschap. Een van beide leuningen van deze brug is iets verhoogd: daarin bevond zich een Mariabeeldje. De Zwanenbroeders hebben in bestaan wel meer panden ten geschenke gekregen, maar deze werden verhuurd of verkocht. In 1483 maakte Gijsbert van der Poorten zijn testament op, waarbij hij zijn huis in de Hinthamerstraat aan de Broederschap vermaakte. Nu beschikte men over een groot gebouw voor vergaderingen en de jaarlijkse maaltijd. Het vijftiende eeuwse pand werd in de negentiende eeuw vervangen door een moderner gebouw naar een ontwerp van de Bossche architect J.H. Laffertée en waarvoor in 1846 de eerste steen werd gelegd. Dit pand is inmiddels gerestaureerd en ook de brug achter het pand, bij de Binnendieze, is aangepakt. Doorkijkjes Als we de Binnendieze gepasseerd zijn, kunnen we geen blik meer werpen op de gotische kathedraal. Voorheen kon dat wel, maar door de moderne bebouwing is er thans enkel nog een stukje van de toren van de gotische kerk te zien. Zou er bij het verlenen van bouwvergunningen in de Bossche binnenstad niet gelet dienen te worden dat deze eeuwenoude doorkijkjes in de toekomst gehandhaafd blijven? In vroeger tijden torenden de kerken boven alle kleine huizen uit. Maar vooral de laatste decennia verschijnen er grote bouwwerken in de stad die verhinderen dat men bij speur- of wandeltochten door de stad telkens weer 'onze ouwe Sint-Jan' tegenkomt.

De Louwschepoort, 'een onbewoonbaar verklaarde straat'

door Henny Molhuysen

Het naar de zeventiende eeuwse notaris Pieter de Louw genoemde straatje heeft de laatste halve eeuw drastische veranderingen ondergaan: op een enkel pand na is het onherkenbaar geworden. Als je foto's uit het begin van deze eeuw ziet, merk je meestal lege straten op met enkele mensen die nieuwsgierig naar de fotograaf en zijn toestel staren. Veel straten zijn 'leeg' gefotografeerd: het stadsbeeld stond voorop. Later zou dit veranderen en kregen leuke tafereeltjes ook de aandacht van de fotograaf. Zo bijvoorbeeld deze scene in de Louwschepoort. Aan het eind van de jaren dertig reeds ontwikkelden Bossche stadbestuurders plannen om binnenstadsbuurten te saneren en in het stadscentrum pleinen en forse straten aan te leggen. Het Minderbroedersplein, Burg. Loeffplein en een plein bij Lombardje werden toen reeds ontwikkeld, realisering van de plannen volgde ruim twintig jaar later. Ook voor wat betreft doorbraken door de stad om het steeds groeiend autoverkeer dichter bij het stadshart te laten komen, werden ruim een halve eeuw geleden reeds plannen ontworpen. Zo zou de Clarastraat verbreed moeten worden tot de breedte van de Papenhulst. En zou dezelfde weg door moeten lopen aan de andere zijde van de Hinthamerstraat en het tracé verder gaan over de gedempte Binnendieze naar een te realiseren plein in de Tolbrugstraat. Daarom zou ook de Louwschepoort verbreed dienen te worden. In het straatje bevonden zich een aantal 18e en 19e eeuwse arbeidershuisjes. deze moesten eigenlijk gesloopt worden en daarom - er werd niet aan woningverbetering gedaan - prijkten al snel de bordjes met de tekst 'onbewoonbaar verklaarde woning' tegen de voorgevels. Huizen die van een dergelijke tekst voorzien waren werden niet meteen gesloopt, dikwijls bleven ze nog jarenlang bewoond. Maar in de jaren vijftig verdwenen deze panden definitief uit het stadsbeeld. Nu zou het saneringsplan, inmiddels bekend geworden als het Structuurplan 1964 - toen het voor het eerst uitgebreid besproken werd in de gemeenteraad - gerealiseerd kunnen worden. Maar dat ging tenslotte gelukkig toch niet door. Slechts een aantal wonden heeft dit het Bossche stadsbeeld opgeleverd. Wonden, die voor een deel hersteld konden worden. Open terrein Heel lang was de Louwschepoort een open terrein, waarop alleen een aantal auto's geparkeerd werden. De aanzet tot een aanpak werd gegeven door restauratiearchitect Jan van der Eerden die een deel van het 'Hooghuis van Megen' restaureerde. I het kader van het 800-jarig bestaan van de stad werd een prijsvraag uitgeschreven voor enkele kaalgebiedjes, onder andere voor het gesloopte poortgebouw aan de Hinthamerstraat. Als een nieuwe toegang tot de Louwschepoort werd in dat jaar een gebouw ontworpen door 'Geurs en Schulze Architekten' uit delft, met de bestemming winkelen en wonen. Woningen kwamen er ook aan de zuidzijde van de straat: houtskeletbouwwoningen naar een ontwerp van Barry Stavert, die ongeveer tegelijkertijd werden gerealiseerd. Op de hoek van de straat met de Binnendieze kwamen appartementen. In de Louwschepoort spelen geen kinderen meer. er is parkeerruimte voor auto's en een enkel stukje groen. Als er al jeugd woont in deze buurt, dan moeten ze iets verderop spelen: in de Jeroen Boschtuin.