afb. jaren 50
Ten behoeve van een vrij schootsveld van het in 1637 gebouwde Fort Willem Maria (de huidige Citadel), werden rond 1645 aan het Ortheneinde tientallen huizen, de Orthenbuitenpoort en de St. Petrus- en Pauluskerk gesloopt. Zo ontstond het Casteels Pleijn of Esplanade, in de volksmond 'De Plein' genoemd. Door de Vestingwet van 1874 mochten in dit gebied weer huizen gebouwd en straten aangelegd worden. Op 31 mei 1881 benoemde de Bossche gemeenteraad een aantal straten. De straat aan de zuidrand van De Plein kreeg toen de naam Jan Heinsstraat. Jan Heins begon als medewerker van Alart du Hamel, de bekende bouwmeester van de Sint-Janskathedraal. Geboren in Brugge, was hij in 1478 werkzaam aan de Sint-Jan als cnaep en leerling. In 1495 werd hij aangesteld als loodsmeester, later volgde hij Alart du Hamel als bouwmeester op. In de jaren 1504-1509 bouwde Jan Heins in Vught kasteel Maurick. In 1876 vestigden zich de zusters van de H. Carolus Borromeus aan de Jan Heinsstraat 3-5 om zich te wijden aan de ziekenzorg. Het Carolus Ziekenhuis en het zusterklooster zullen daar later ontstaan. In 1885 werd aan de Jan Heinsstraat 4, recht tegenover het einde van de Orthenstraat, het gebouw van Liedertafel Oefening en Ontspanning feestelijk geopend. Vanaf 1903 ging het gebouw door het leven als Concertgebouw. Op Eerste Kerstdag 1896 werd de pelgrimskerk aan de Jan Heinsstraat 14 door de gereformeerde gemeente in gebruik genomen. Vanwege de kenmerkende voorgevel door Bosschenaren 'de kerk met de groene ruitjes' genoemd. Al jaren is sprake van leegstand. |
In 1663 werd de Congregatie van Barmhartige Zusters van Heilige Carolus Borromeus gesticht in Nancy. Vanuit Frankrijk werden kloosters opgericht in Duitsland, waaronder Trier in 1739. Toen rond 1870 in Duitsland de Kulturkampf uitbrak, waarbij de regering onder Bismarck de macht van de katholieke kerk probeerde te breken, keken de zusters uit naar een vestiging elders. Bisschop Zwijsen had de zusters graag in de stad, voor de ziekenverpleging, voor opvang van weeskinderen en opvoeding van verwaarloosde kinderen. In opdracht van de congregatie kocht Jan de Kort, voorzitter van de Vincentiusvereniging, op 6 september 1875 een perceel aan de Jan Heinsstraat 3-5. Daarop bevonden zich een herenhuis met aanbouw, een looierij, koetshuis, pakhuis en vier arbeiderswoningen. Op 12 mei 1876 kwamen de eerste vijf Duitse zusters uit Trier in 's-Hertogenbosch aan. Tot 1876 was het Groot Ziekengasthuis (GZG) het enige ziekengasthuis in de stad. Wie het zich kon veroorloven, zorgde dat hij wegbleef uit het GZG, dat toentertijd een slechte reputatie had. In het begin was de verpleging van zieken hoofdzakelijk aan huis, later werden zieken opgenomen in het zogeheten Carolus-Gesticht. Er werden mannen en vrouwen toegelaten, maar toen de Broeders van de H. Joannes de Deo met de verpleging van mannelijke zieken begonnen, werd het Carolus een vrouwenziekenhuis. Vanaf 1880 werkten de zusters ook in het GZG. In 1980 werd het Caroluscomplex gesloopt, 300 appartementen kwamen ervoor in de plaats. Het ziekenhuis verhuisde naar de Hervensebaan, het Carolus is nu onderdeel van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. |
Naar Duits voorbeeld werd in 1843 in 's-Hertogenbosch de Liedertafel 'Oefening en Uitspanning' opgericht. Een liedertafel is een zangvereniging van uitsluitend mannen. Deze liedertafels zijn ontstaan uit kerkkoren, een liedertafel in een kerk is een bord waarop de gezangen vermeld staan. De Bossche Liedertafel Oefening en Ontspanning behoorde midden 19e eeuw tot de top van de Nederlandse mannenkoren. In 1881 werden plannen uitgedacht voor een Liedertafelgebouw aan de Jan Heinsstraat. Dit terrein was door de Vestingwet van 1874 vrijgekomen voor bebouwing. Op 31 mei 1885, in het feestjaar van de herdenking van het zevenhonderdjarige bestaan van 's-Hertogenbosch, vond de plechtige opening plaats. In de grote zaal konden 1400 personen plaatsnemen, de akoestiek was subliem. De financiën leverden echter grote problemen op, in 1903 ging de Liedertafel failliet. Het pand ging voortaan verder als Concertgebouw. De fraaie voorgevel werd gesierd door vier vrouwshoge beelden in nissen. De beelden stelden de volgende muzen voor: Euterpe (fluitspel), Terpsichore (dans en poëzie), Thaleia (blijspel), Melpomene (tragedie). In 1942 werden de beelden aan een beeldhouwer verkocht. De muzen waren in de Griekse oudheid de godinnen van kunsten en wetenschappen, er waren er negen. Een tempel ter ere van de muzen heette in het Grieks een mouseion; daar is ons woord museum van afgeleid. Een defect in een aardgasleiding veroorzaakte op 11 februari 1965 een explosie, die het Concertgebouw grotendeels verwoestte. Tien jaar lang kon je in Den Bosch alleen naar het Luxor Theater aan de Hooge Steenweg naar de film. Op 14 december 1975 opende Eurocinema zijn filmtheater met vier bioscoopzalen. Op 1 september 1976 sloot het Luxor Theater zijn deuren. |
In zijn vergadering van 31 mei 1881 benoemde de gemeenteraad een aantal straatnamen. De straat, gelegen tussen 'De Esplanade' en 'het klooster' kreeg toen de naam Jan Heinsstraat. De Esplanade, bij Bosschenaren beter bekend als De Plein, was het kale, vlakke gebied tussen Citadel en de stad ter hoogte van de Orthenstraat. Het zich hier bevindende stadsdeel was in het tweede kwart van de 17e eeuw gesloopt, om een vrij schootsveld op de stad te krijgen. Pas op het eind van de negentiende eeuw zou hier weer gebouwd gaan worden.
Aan de andere zijde van de nieuwe straat stond een klooster; hier hadden zich in 1876 Duitse zusters gevestigd, van de Congregatie van de H. Carolus Borromaeus. Zij waren uit hun geboorteland verdreven door de Kulturkampf en waren op uitnodiging van Bisschop Zwijsen naar Den Bosch gekomen. De zusters zorgden voor ziekenverpleging bij de patiënten thuis, zij bemoeiden zich met wees- en verwaarloosde kinderen. Na enige tijd namen zij ook zieken op in hun eigen pand, het Gesticht ter verpleging van Zieken, gelegen naast het klooster. Dit klooster zou uitgroeien tot het latere Carolusziekenhuis dat enkele jaren geleden uit de binnenstad verhuisde naar een rianter onderkomen in Noord. Op de plaats van het v.m. ziekenhuis en klooster verschenen woningen. Het gebied heet in de volksmond nog steeds De Plein, terwijl ook de zusters - die behalve voor de zieken in het Carolusziekenhuis ook werkten in het Groot Ziekengasthuis - ook dikwijls 'de Duitse zusters van de Plein' genoemd werden.
Lange tijd heeft men in de mening verkeerd, dat Den Bosch aan het eind van de vorige eeuw de keuze had tussen twee belangstellenden voor het terrein ten zuiden van deze Jan Heinsstraat: de bovengenoemde religieuze orde en ir. Anton Philips! Het verhaal was dat Philips, afkomstig uit Zaltbommel, de keuze had voor de vestiging van een nieuw bedrijf tussen 's-Hertogenbosch en Eindhoven, waarbij hij de voorkeur aan de laatste gaf. Dit blijkt echter in het geheel niet op feiten gestoeld te kunnen worden; noch in het Bossche stadsarchief, noch in de archieven van Philips bevinden zich aanwijzingen hiervoor.
Tenslotte toch nog even Jan Heins zelf, degene naar wie de straat genoemd is. Jan Heins was eerst de medewerker en later de opvolger van Alart du Hamel, bouwmeester van de Sint-Jan. Deze in Brugge geboren loodsmeester werd in 1495 als zodanig aangesteld, bij de kerk waaraan hij al in 1478 werkzaam was als cnaep en leerling. Tijdens zijn werkzaamheden werd het laatste deel van de oude Romaanse Sint-Jan (met uitzondering van de toren) afgebroken om plaats te maken voor het nieuwe schip. Maar Jan Heins was niet alleen werkzaam in de Sint-Jan, ook buiten de stadsmuren was hij actief. In de jaren 1504-1509 bouwde hij in Vught het kasteel Maurick. In januari 1516 overleed hij. In hetzelfde jaar als Jeroen Bosch. Op 5 januari van het jaar maakte hij zijn testament, waarbij hij onder meer de wens uitsprak dat hij begraven zou worden in de kapel van de Illustre Lieve Vrouwebroederschap, waar hij lid van was. Tevens liet hij de kerkfabriek het een en ander na, onder meer drie pilaren en een sieraad met parels. Ook vermaakte hij er al zijn gereedschap aan.
Vlak na het opmaken van het testament moet hij overleden zijn: op 19 januari 1516 wordt er voor hem door de Illustre Lieve Vrouwebroederschap in de Sint-Jan een plechtige requiemdienst gehouden.
|
1924 |
Mortel, Van de LobachOpenbare verkooping van eene villa met park, tuin en bouwterrein onder Vught en onder 's-Hertogenbosch. Zeven heerenhuizen aan de Jan Heinstraat en een burgerwoning, aan de St. Jansstraat. Provisioneel op dinsdag 7 october 1924 en definitief op dinsdag 21 october 1924, in het hôtel "Central", te 's-Bosch, telkens des avonds 8 ure precies.s.n. ('s-Hertogenbosch 1924) |
|
1975 |
Buro voor Architektuur en Stedebouw Dijkema en Croonen, Planologisch Adviesbureau Veen, Bouwkombinatie v.d. Linden-NelissenDe Plein. Bebouwingsvoorstel. Herziene versies.n. ('s-Hertogenbosch 1975) |
|
1986 |
Henny MolhuysenStraat en naam : Jan HeinsstraatBrabants Dagblad donderdag 9 januari 1986 (foto) |
|
1997 |
Jo HendriksMoette nou toch's kijkeKringNieuws 2 (1997) 15-16 |
|
1998 |
Chris KlaassensStadsarcheologen vinden spullen rijke handelaar op terrein gesloopte brandweerkazerne Jan Heinstraat. Bijzondere vondsten op brandweerterreinBrabants Dagblad dinsdag 14 augustus 1998 (foto) |
|
2008 |
Bram de VrindBewoners Jan Heinsstraat vinden nieuwbouw op plek kerk te hoogBrabants Dagblad vrijdag 8 augustus 2008 (foto) |
1910 | Concertgebouw (Directie Orelio en Co.) |
1928 | A.J. van den Dungen |
1943 | A.J. van den Dungen (rijwielhandelaar) |
1961 | Theater Concertgebouw |
1965 | Theater Concertgebouw |
1928 | A.H.M. van der Linden - P.J. van der Linden - W.J.M. de Rooij |
1943 | A.H.M. van der Linde (kassier) - W.J.M. de Rooij (bouwkundig opzichter) |
1928 | J. Monsee - D.A.Th.J. van Walsum |
1908 | Concertgebouw (directie Orelio & Co.) |
1910 | Concertgebouw (Directie Orelio en Co.) |
1928 | Concertgebouw |
1943 | Concertgebouw |
1948 | Concertgebouw (theater en bioscoop) |
1965 | Gesloopt |
1975 | Bioscoop Euro Cinema |
1908 | P.G.J. Joosten (civiel ingenieur, inspect. v/d Volksgez.) |
1910 | P.G.J. Joosten (civiel ingenieur, inspect. v/d Volksgez.) |
1923 | jhr. Pieter J.O. van der Does de Willebois (directeur brandverzekering) |
1928 | L.J. Damen - mej. A.J. van Gils - wed. O.J. van Gruisen - mej. J.J. Reijnders |
1943 | B.H. Hamberg (onderwijzeres) |
1908 | A. van Liempt (bouwkundige) |
1910 | A. van Liempt (architect) |
1928 | A.A.M. van Mackelenbergh |
1943 | G.A. Keser (filiaal schrijfm. handel) |
1908 | H.A.W. Banning (wijnhandelaar en distillateur) |
1910 | H.A.W. Banning (wijnhandelaar en distillateur) |
1928 | C.J.C.M. Borms |
1943 | F.A. van Osch (slager) - C.P.N. Thomas (reiziger) |
1908 | J.M. Mulder (predikant gereformeerde gemeente) |
1910 | dr. T. Hoekstra (predikant bij de gereformeerde kerk) |
1928 | D. de Wit |
1943 | H. Veltman (predikant, geref.) |
1908 | Gereformeerde kerk |
1910 | Gereformeerde kerk |
1928 | Ger. Kerk |
1965 | Gereformeerde Kerk |
1908 | A.F.L. Kennis |
1910 | A.F.L. Kennis (adj. comm. prov. griffie) |
1923 | Franciscus A.J. van Eindhoven (zonder) |
1928 | F.A.J. Eindhoven |
1943 | B. van der Meer (handelsagent glas) |
1908 | J.J.J. Gommers (boekhouder) |
1910 | J.J.J. Gommers (boekhouder) - mej. A.J. v.d. Staaij |
1923 | Eugenina M.J. Gommers (onderwijzeres) - Jacobus J.J. Gommers (boekhouder) |
1928 | J.J.J. Gommers - mej. M.J.A. Gommers |
1943 | M.J.A. Gommers (onderwijzeres) - wed. M.H. Gommers-Bogaerts |
1908 | J.F. Schmöle |
1910 | J.F. Schmöle (kapitein der genie) |
1928 | G.J.N. Prick |
1908 | H.L. de Balbian-van Doorn (betaalmeester) - Kantoor van den Rijksbetaalmeester |
1910 | H.L. de Balbian-van Doorn (betaalmeester) - Kantoor van den Rijksbetaalmeester |
1923 | Hendrik L. de Balbian van Doorn (zonder) |
1928 | H.L. de Balbian van Doorn |
1908 | M.J.G.P.A. Arnoldts (inspecteur der dir. belasting) |
1910 | M.J.G.P.A. Arnoldts (inspecteur der dir. belasting) |
1928 | H.C.J. van Hoof |
1943 | wed. M.E.A. Brenninkmeijer-Wehmeijer - wed. M.A.E. Wehmeijer-Vos |
1908 | Victor A.M. Rouppe v.d. Voort (industrieel) |
1910 | Victor A.M. Rouppe v.d. Voort (fabrikant) |
1923 | Fredericus J. Fokkelman (bedrijfschef Möller en Schreuder) |
1928 | F.J. Fokkelman |
1936 | dr. C.J. Borgs |
1943 | C.J.G.M. Borms - L.C.E.G. Borms (leerares N.A.) |
1908 | R.H. Gockinga (ingenieur van den waterstaat) |
1910 | R.H. Gockinga (ingenieur van den waterstaat) |
1928 | J. Esbach |
1943 | J. Esbach (accountant) |
1908 | Kantoor Maasmond - Gez. van der Krabben |
1910 | Bureel Maasmond - Gez. van der Krabben |
1923 | Arthur L. de Gelder (hoofd-ingenieur rijks waterstaat) |
1928 | A.L. ir. de Gelder - Rijks Waterstaat |
1943 | J.W. Janssen (boekhandelaar) - A.J. Messchaert (insp. ongev. verz. mij.) - E.A.M.A. Ritzen (secretaresse) - wed. M.J.T. Ritzen-van Bemmel |
1908 | M.F. de Haas - wed. P. de Haas |
1910 | wed. P. de Haas |
1923 | Frederik H.C.C. van Bunge (insp. lev. verz.) |
1928 | J.C. Teulings |
1943 | F. Hoevenaars |
1908 | J. van Swaaij (creosoteerinrichting fabr. tot houtbereiding tegen bederf) fab. Siberië |
1910 | J. van Swaaij (creosteerinrichting fabr. tot houtbereiding tegen bederf) fab. Siberië |
1928 | wed. J. van Swaaij |
1943 | wed. R.M.R.J. van Swaaij-Schutjes |
1908 | wed. A.J. Vlamings |
1910 | F. van Hootegem (directeur v.h. gem. slachthuis) |
1928 | F. van Hootegem |
1943 | F. van Hootegem |
1908 | A.M.H.J. van Heeswijk (boekhouder) - J.J.A.M. van Heeswijk (rijksklerk registr. en domeinen) - wed. H.J. van Heeswijk-van Rooij |
1910 | wed. H.J. van Heeswijk-van Rooij |
1923 | Gertrudis Boumans (zonder) |
1928 | G.J.W. Smits |
1943 | R.A. Barella (bankw.) |
1943 | J.H.M. Goedemans (onderwijzeres) |
1865 | N.D.V.J. Bolsius (directeur der gasfabriek) |
1875 | N.D.V.J. Bolsius (directeur der gasfabriek) - H. Verkuijlen (mr. broodbakker) |
1910 | Gesticht van den H. Carolus Borromeus (verpleging van zieken) - E. Hannappel (overste) - F. Vereijken (rector) |
1928 | Th. den Otter - St. Carolus Gesticht |
1943 | wed. C. van Dongen-Nijsse - wed. C.Th. Klaverwijden-Driessen - wed. J.C.M. Klerkx-van de Biggelaar - G.C.J.A. van der Linden (kantoorbediende) - E.F.M. van de Mortel (schrijfster 1e kl. Insp. Staatstoez. op krankz.) - T. den Otter (huisknecht) - jonkvr. V.L.H. van Sasse van Ysselt |
1948 | St. Carolus-ziekenhuis |
1881 | P. Scheffelaar Klots (opzichter st. spoorw.) |
1908 | Gesticht van den H. Carolus Borromeus (verpleging van zieken) - E. Haunappel (overste van het gesticht van den H. Carolus Borromeus) - F. Vereijken (rector) |
1908 | J.A. de Kort (particulier) |
1910 | J.A. de Kort (particulier) |
1948 | Brandweerkazerne |
5211 TC 3.. 65 5211 TB 67..131 5211 TD 2.. 28 5211 TE 30.. 42
1881 |
31 mei 1881No. 23. Beraadslaging over een voorstel tot het geven van namen aan nieuwe straten... Is mitsdien besloten te geven de navolgende naam aan: den weg langs de Esplanade en het klooster ... Jan Heinstraat ...
Stadsarchief | GAHt Notulen gemeenteraad 1881 nr. 7(31.05) p. 137-166 | 156
|
|
2010 |
Vrijstellingsprocedure appartementen Jan HeinsstraatHet college besluit een vrijstellingsprocedure te starten voor de bouw van negen appartementen in de Jan Heinsstraat 14-16. Het voormalige kerkgebouw op deze locatie wordt gesloopt. Het plan wordt ter inzage gelegd.
B&W besluitenlijst 6 april 2010
|
1909 : rechts 1..3, links 2..40
F.L. Jansen, Kledinghandel in transitie LXXXVIII (1991) 225, 251
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 261, 388
H.J. Zomerdijk, Het muziekleven in Noord-Brabant 1850-1914 LV (1982) 157