St. Jacobshof

architect: Onbekend
bouwjaar: 1920-1925

Het poortgebouw ontsluit het erachterliggend hofje. Het gebouw zelf wordt ter plaatse van de Mgr. Prinsenstraat aan weerszijden geflankeerd door woningen die door een zogenaamde 'Mansardekap' zijn gedekt. Het hele complex wijst op een zorgvuldige keuze van kleuren, materialen en details. Zo zijn de trapopgangen naar de portiekwoningen zonder het gevelbeeld te verstoren vormgegeven. Ook zijn beide onderdoorgangen zo geplaatst dat ze het hofje intact laten en tegelijkertijd een afsluiting vormen. De gewelfjes in de onderdoorgang getuigen van een grote mate van vakmanschap.

Open en besloten

door Ed Hupkens

Het Jheronimus Bosch Art Center is gevestigd in de voormalige St.-Jacobskerk, aan het Jeroen Boschplein achterin de Hinthamerstraat. Langs de kerk loopt de Monseigneur Prinsenstraat. Genoemd naar monseigneur Prinsen (1852-1941), die tussen 1885 en 1895 eerst kapelaan en daarna tot 1936 pastoor was van de St.-Jacobsparochie. Het standbeeld 'De Goede Herder' bij de kerk herinnert aan hem. De Monseigneur Prinsenstraat rechtdoor uitlopend, kom je in de Sint-Jacobshof uit. Het complex met 44 hofjeswoningen rondom een pleintje met plantsoen, werd begin dertiger jaren van de 20ste eeuw gebouwd, in een regionale variant van de Amsterdamse School. Het geheel bestaat uit twee langgerekte blokken, een sluitblok en een hoger sluitblok met twee toegangspoorten met daarboven woningen. De huizen aan de Sint-Jacobshof lijken groot, maar achter elke deur bevinden zich vier woningen. De blokken zijn namelijk onderverdeeld in eenheden met twee bovenwoningen en twee benedenwoningen, met een gezamenlijke ingang, waarachter een portaal met trappenhuis voor de bovenwoningen. De westelijke begrenzing van het woonhofje wordt gevormd door de Binnendieze (Groote Stroom). De dubbele, open poortbogen hebben prachtige kruisribgewelven. Beide onderdoorgangen zijn zo geplaatst, dat ze het hofje intact laten en tegelijkertijd een afsluiting vormen. In 1931 werd het hofje geopend, de eerste bewoners waren bejaarden. In een latere periode werden de huisjes ook bestemd voor patiënten van psychiatrisch ziekenhuis Reiner van Arkel, een begeleid wonen avant la lettre. De woningen bezitten cultuurhistorische waarde, omdat zij een goed voorbeeld vormen van volkswoningbouw, gefinancierd door een RK parochie. In 1993 werd het complex gedeeltelijk gerenoveerd.

Sint Jacobshof

Het complex met HOFJESWONINGEN het "Sint Jacobshofje" is gelegen aan de zuidoostelijke zijde van het centrum van 's-Hertogenbosch. De woningen werden gebouwd in opdracht van de R.K. Parochie van Sint Jacob. Het complex bestaat uit verschillende typen woningen, bestemd voor arbeidersgezinnen. Het Sint Jacobshofje is opgebouwd uit een tweetal langgerekte blokken met BOVEN- en BENEDENWONINGEN langs de oostelijke en westelijke zijde van het hofje, een sluitblok met kleinere woningen aan de zuidelijke zijde hiervan en een hoger sluitblok met poort aan de noordzijde van het complex. In dit laatste blok zijn meer luxueuze, ruimere woningen ondergebracht, met een hoofdingang aan de Mgr. Prinsenstraat. Het complex werd omstreeks 1930 gebouwd en toont een regionale variant van de Amsterdamse School. Het blok aan de Mgr. Prinsenstraat werd omstreeks 1934 aan de westzijde uitgebreid met een hoekwoning. Het ontwerp van de woningen werd geleverd door de architect C.M. Evers. In 1993 werd het complex gedeeltelijk gerenoveerd.

Omschrijving

Het complex heeft een globaal trapeziumvormige plattegrond, bestaande uit vier gesloten bouwblokken van twee bouwlagen rondom een trapeziumvormig pleintje. Het noordelijke bouwblok langs de Mgr. Prinsenstraat is hoger opgetrokken. Hierin bevindt zich de poort naar het pleintje. Aan de oostelijke zijde zijn de woningen rug aan rug gesitueerd met een woningblok van latere bouwdatum aan de Bethaniëstraat. De westelijke begrenzing van het woonhofje wordt gevormd door de stadsrivier de Dieze. Aan de zuidelijke zijde wordt het complex begrensd door een tuin, behorend bij het aan de Papenhulst gelegen ziekenhuis "Joannes de Deo". Het plein in het midden van het hofje is voorzien van sierbestrating in klinkers. In het midden van het plein een plantsoen.

Waardering

Het complex met hofjeswoningen "Sint Jacobshofje" is van algemeen belang. Het complex bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische en geestelijke ontwikkeling: het vormt een goede illustratie van volkswoningbouw, gefinancierd door Rooms-Katholieke parochies. Voorts illustreert het een typologische ontwikkeling: het is een goed voorbeeld van een gesloten bebouwing met woonhuizen rondom een gemeenschappelijke open ruimte, een karakteristieke vorm van sociale woningbouwcomplexen in de eerste helft van deze eeuw en een actualisering van het aloude hofjesthema in een historische binnenstad. Het complex bezit architectuurhistorische waarde vanwege de bijzondere, op de Amsterdamse School gebaseerde ornamentiek en vanwege het bijzondere materiaalgebruik. Het complex bezit ensemblewaarde vanwege de bijzondere wijze van inrichting. Het complex is tot slot van belang vanwege gaafheid en vanwege typologische zeldzaamheid.