afb. Fotopersbureau Het Zuiden, 28 juni 1958

Hekellaan

Binnenstad Oost

Bejaardentehuis 'Sint Antoniegaarde' en Restaurant 'Bellevue', hoek Zuid Willemsvaart, gezien vanaf Bastion Sint Anthonie.
Bron: Stadsarchief (0001467)
~~~ Het waterpoorten in de vestingmuur werden afgesloten met balken die in het water dreven en die voorzien waren van scherpe ijzeren punten. Ze leken wel wat op vlashekels en daar ontleenden de waterpoorten dan ook hum naam aan.
Bron: ?

Jaar

Naam

Bron

1897

Grooten Hekellaan

RB 27-01-1897, blz 43.

1909

Grooten Hekel-laan

Huisnummeromnummering 1909

1910

Grooten Hekel-laan

Huisnummeromnummering 1910

1931

Hekellaan

24-09-1931. Notulen 1931, blz 639 en 640.
(ontstaan uit Grooten Hekellaan en Kleinen Hekellaan)

Over de hekel

door Ed Hupkens

Op plaatsen waar de Dommel en de Aa de stad binnenkwamen, werden in de late middeleeuwen in de vestingmuur waterpoorten gebouwd. Deze poorten werden 's nachts en in tijden van oorlog afgesloten door in de waterinlaatopening een balk of een boomstam neer te laten, die vol geslagen was met scherpe, ijzeren pinnen. Hierdoor kon niemand via een waterpoort de stad inkomen. Die balk met ijzeren pinnen werd een 'hekel' genoemd, omdat die leek op een vlas- of hennephekel: een houten blok met ijzeren pinnen. De stengels van het vlas of de hennep werden tussen die pinnen door getrokken om ze te ontdoen van ongerechtigheden, voordat ze verder bewerkt werden tot linnen stoffen of touw. Van deze bewerking komt de uitdrukking 'over de hekel halen' vandaan. Na verloop van tijd werd de betekenis van 'hekel' als een 'balk met pinnen' uitgebreid tot 'waterpoort' in zijn geheel.

De Hekellaan is genoemd naar de Groote Hekel, aan de Zuidwal. Oorspronkelijk kwam hier via drie waterinlaten de hoofdstroom van de Dommel de stad binnen. Al in 1399 wordt deze hekel in de stadsrekeningen De Drie Heeckelen genoemd. Halverwege de 19e eeuw werd -in verband met veiligheidsoverwegingen- één waterinlaatboog dichtgemetseld, en kreeg de waterpoort de naam Groote Hekel. Dit ter onderscheiding van de Kleine Hekel, waardoor de rivier de Aa de stad binnenstroomde, ter hoogte van Sluis 0. In 1885 werd bij de Groote Hekel een stoomgemaal, het 'watermasjien', gebouwd. Daarna was het gedaan met de overlast van de jaarlijks terugkerende overstromingen in Den Bosch.

Stadsblad woensdag 30 april 2008

Flaneerlanen

door Ed Hupkens

De Vestingwet van 1874 gaf vestingsteden de ruimte om stadsmuren te slopen en wallen te effenen. Dat gebeurde ook in 's-Hertogenbosch, maar omdat de muren en wallen hier ook een waterkerende functie hebben, werden ze niet allemaal afgebroken. De stad kwam met plannen om de 'walgangen' achter de stadsmuren te vervangen door bredere wegen en parken. Na gedeeltelijke afbraak van muur en wal zijn aan het einde van de 19e eeuw de plantsoenachtige lanen langs de gehele zuidelijke stadsrand aangelegd, met parkaanleg op de bastions Oranje, Baselaar en St.-Anthonis. De Bossche bevolking sprak van 'de Wandeling'. Men kwam er flaneren, naar muziekconcerten luisteren en naar theateropvoeringen kijken. Of een glaasje drinken op het terras van Paviljoen Albers. Met name het tussen 1880-1890 door tuinarchitect J.M. Maréchal aangelegde park op Bastion Baselaar was geliefd. Het gedeelte tussen de Grote Hekel en Bastion Baselaar kreeg de naam Groote Hekellaan, terwijl het stuk tussen dit bastion en de Zuid-Willemsvaart de Kleine Hekellaan genoemd werd. Het deel tussen Casinotuin en Bastion Baselaar noemde men 'het Plantsoen'. De bewaking van het Plantsoen was opgedragen aan zogeheten walagenten. Tientallen jaren bleven deze lanen een landelijk karakter behouden. Aan de stadskant lagen de grote warmoezen, de tuinderijen die de stad ook in oorlogstijd van voedsel voorzagen. Het eerste gebouw was de Rijks-HBS (1905). Pas in de twintiger en dertiger jaren van de vorige eeuw maakten de warmoezen plaats voor huizen en straten. In 1931 werden de namen Groote Hekellaan en Kleine Hekellaan vervangen door één naam: Hekellaan.

Stadsblad woensdag 7 mei 2008

1978	Redactie Gemeente gaf bouwvergunning, maar: Midgetgolfbaan moet parkeerplaats worden Brabants Dagblad dinsdag 8 augustus 1978 (foto)
1982	Redactie Project (brom-)fietsvoorzieningen Hekellaan Gemeentewerken, afd. VE ('s-Hertogenbosch 1982)
1997	Ronald van Genabeek Stadsmuur langs de Hekellaan en het Vonk- en Vlamterrein 's-Hertogenbosch 1 (1997) 26-27
2004	Marcel van der Heijden De Straat : Hekellaan Bossche Bladen 2 (2004) 56
2013	Bomen Hekellaan wijken snel De komende drie weken gaan 109 bomen tegen de vlakte voor de parkeergarage Vonk en Vlam. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad dinsdag 19 februari 2013 \| 21
2013	Robèrt van Lith Boom & Bosch wil dikkere bomen terugzien na ‘kaalslag’ Hekellaan. Brabants Dagblad woensdag 20 februari 2013 \| 29
2013	Redactie By-pass bij Hekellaan in gebruik. Brabants Dagblad donderdag 8 augustus 2013 \| 25
2017	Ed Hupkens Stad : Over de hekel halen Bossche Kringen 6 (2017) 28-30

1844

Namens de minister van oorlog wordt er gevraagd in Den Bosch een nieuwe overdekte manege te bouwen. De Parade wordt door de minister als de meest geschikte plaats geoordeeld. Vooral wegens het daar staande weeshuis wordt er bezwaar tegen gemaakt. Eerst in 1900 zal er een overdekte manege worden gebouwd: aan de Hekellaan.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch

Voormalige moestuinen, z.j.

Frans Slager (1876-1953)
(olieverf op doek, 68.0 x 100.0 cm)
Gemeente 's-Hertogenbosch

Achterzijde St. Jacobskerkhof (thans Hekellaan)

Hekellaan 2

Rijksmonument

Grooten Hekel-laan E ongen. (????)

Grooten Hekel-laan 2 (1909)

1910	Militaire rijbaan
1919	Militaire rijbaan
1928	Manége Veld Artie
1948	Gem. Tennishal (overdekt)

Hekellaan 4

Rijksmonument

Grooten Hekel-laan E ongen. (????)

Grooten Hekel-laan 4 (1909)

1919	Rijks H.B. School
1928	Rijks H.B. School
1948	Rijks H.B.S.

Hekellaan 6

Grooten Hekel-laan E ongen. (????)

Grooten Hekel-laan 6 (1909)

1910	A. Verhagen (concierge)
1919	A. Verhagen (concierge)
1942	R.K. Vereeniging voor kinderbescherming

Hekellaan 8

Hekellaan 8 (????)

1936	dr. A.A.M. Weyers (doctor)
1943	dr. W.A.M. Weyers (arts)

Hekellaan 10

Hekellaan 10 (1943)

1943	jkvr. wed. E.J.M. van Rijckevorsel-van der Does de Willebois

Hekellaan 12

Hekellaan 12 (1943)

1943	A.J.M. van Mackelenbergh (koopman)

Hekellaan 16

Hekellaan 16 (????)

1943	J.C. Oeder (analyste) - wed. A.J. Oeder-Ooms - E.J.C. Oerder (gep. onderwijzeres)

Hekellaan 18

Hekellaan 18 (????)

1943	L.J. Lambooij (textielfabrikant)

Hekellaan 20

Hekellaan 20 (????)

1943	A. Hodes-Lombarts (arts) - Dra. M.J.M. van Mackelenbergh (rectrix St. Maria Lyceum) - J.A.J. Mackelenbergh

Hekellaan 22

Hekellaan 22 (????)

1943	K.L.F.M. Rouppe van der Voort (adj. dir. metaalmij.)

Hekellaan 24

Hekellaan 24 (????)

1943	A.P.J.M. Verhagen (biscuits-fabr.)

Hekellaan 26

Hekellaan 26 (????)

1943	J.H. van Haeren - A.C.M. Schampers (griff.-penningm. v.h. Stoomgeb. van de Aa)

Hekellaan 28

Hekellaan 28 (????)

1943	J.W.J. Hagethorn (inkooper ijzerhandel) - W.F.A. Hagethorn (techn. ambt. waterstaat)

Hekellaan 30

Hekellaan 30 (????)

1943	J.G.C. van Genabeek (boekhouder P.T.T.) - A.H. van Gool (boekh. bij de Reinigingsd.) - H.E.M. van Gool (onderwijzeres)

Hekellaan 32

Hekellaan 32 (????)

1943	H.M. Schreurs (hoofdcommies ter secretarie)

Hekellaan 34

Hekellaan 34 (????)

1943	T.A. Sedee (leeraar)

Hekellaan 36

Hekellaan 36 (????)

1943	E.H.C.M. Suurs (kantoorbediende) - J.P. Suurs (commies prov. griffie) - W.P.C.J. Suurs (kantoorbediende)

Hekellaan 38

Hekellaan 38 (????)

1943	W.J. de Bakker (kantoorbediende) - J.J. Verhulst (leider distributie kring 's-Bosch) - wed. C.T. Verhulst-Pels

Hekellaan 40

Hekellaan 40 (????)

1943	dr. P.N.M. Koolen (dir. Rotterd. Bankver.)

Hekellaan 42

Hekellaan 42 (????)

1943	wed. M.E.E.J. van de Biggelaar-Cooymans - E.M. van der Burgt (dienstbode)

Hekellaan 50

Hekellaan 50 (????)

1936	H. Wijffels
1943	H.C.M. Wijffels (dir. N.-Br. Dagblad)

Hekellaan 56

Hekellaan 56 (????)

1943	P. Hendriks (winkelchef)

Hekellaan 58

Hekellaan 58 (????)

1943	P.A.J. Reijnders (leeraar M.T.S.)

Hekellaan 60

Hekellaan 60 (????)

1943	wed. C.L. Sweens-Meuwese

Hekellaan 62

Hekellaan 62 (????)

1965	St. Antoniegaarde (Zusters van Barmhartigheid)

Hekellaan 5

Grooten Hekel-laan E 287 (????)

Grooten-Hekel-laan 5 (1909)

1910	Rijks H.B. school
1943	Café 'Parkzicht' - H.L.M. Kitslaar (caféhouder)

Hekellaan 3

Grooten Hekel-laan E 288 (????)

Grooten-Hekel-laan 3 (1909)

1910	Rijks H.B. school

Hekellaan 1

Grooten Hekel-laan E ongen. (????)

Grooten-Hekel-laan 1 (1909)

1928	Stoomgemaal
1948	Gem. Tennispark

  5211 LX   5..71
  5211 LX   2..34
  5211 LZ  36..60
  5211 MB  62..66

C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 39, 43, 60, 192, 206, 207

Kees Spierings, Wij waren nog stadje (1966) XXVII

Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 390, 399, 400

Hekellaan

Binnenstad Oost

Over de hekel

Flaneerlanen

Redactie

Redactie

Ronald van Genabeek

Marcel van der Heijden

Bomen Hekellaan wijken snel

Robèrt van Lith

Redactie

Ed Hupkens

Voormalige moestuinen, z.j.

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Zie ook