afb.
De straatnaam Aartshertogenlaan verwijst naar Albrecht (Albert) VII, aartshertog van Oostenrijk, en diens vrouw Isabella, aartshertogin van Oostenrijk. De titel 'aartshertog' komt vooral in Duitsland en Oostenrijk voor. Aartshertog Albrecht VII van Oostenrijk (1559-1621) was een zoon van keizer Maximiliaan II en kreeg zijn opvoeding aan het Spaanse hof van Filips II. Deze benoemde Albrecht in 1595 tot landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden. Het was de tijd van de Nederlandse Opstand, de Tachtigjarige Oorlog. Op 6 mei 1598 droeg Filips II bij de Akte van Afstand de soevereiniteit over de Zuidelijke Nederlanden over aan Albrecht en diens toekomstige vrouw Isabella, een dochter van Filips. Een jaar later traden Albrecht en Isabella met elkaar in het huwelijk. Door deze verbintenis verwierf zij de titel aartshertogin van Oostenrijk. Albrecht zou tot aan zijn dood als soeverein over de Zuidelijke Nederlanden heersen. Als het echtpaar kinderloos zou sterven, zouden de Nederlanden weer onder een Spaanse vorst komen. Ze kregen drie kinderen, die echter allen zeer jong stierven. Albrecht en Isabella namen hun intrek in het Paleis op de Koudenberg in Brussel, zij waren erg geliefd bij de bevolking. In 1609 slaagde Albrecht erin een bestand te sluiten met de opstandelingen in het noorden. Deze tijdelijke wapenstilstand zou later bekend worden als het Twaalfjarig Bestand. In 1611 vaardigden de beide aartshertogen het Eeuwig Edict uit. Hierin werden onder meer familienamen vastgelegd en werden kerken verplicht doop-, huwelijk- en overlijdensregisters aan te leggen. Hier maken eeuwen later genealogen nog steeds dankbaar gebruik van. De 47 artikelen van het Eeuwig Edict worden beschouwd als de eerste aanzet tot een algemeen wetboek in de Zuidelijke Nederlanden. In 1621 stierf Albrecht, waarmee een einde kwam aan de soevereiniteit van de aartshertogen. De Nederlanden kwamen weer onder het gezag van de Spaanse troon. Isabella wilde terug naar Spanje, maar dat werd niet toegestaan. Tegen haar zin in bleef ze in Brussel als landvoogdes. Ze trad wel toe tot de orde der clarissen, in een klooster in Tervuren. December 1633 overleed ze te Brussel. Tijdens het beleg van 's-Hertogenbosch in 1629 ging zij nauwelijks in op verzoeken om militaire hulp van de gouverneur Van Grobbendonck. De straatnaam Aartshertogenlaan werd op 18 februari 1936 door de gemeenteraad vastgesteld. Vanwege de Tweede Wereldoorlog werd de straat pas in 1946 aangelegd. | 5 |
De titel 'aartshertog' komt vooral in Duitsland en Oostenrijk voor; het is een hogere rang dan hertog. In onze vaderlandse geschiedenis komt deze term dan ook voor in de tweede helft van de zestiende en de eerste helft van de zeventiende eeuw. Als wij spreken over 'de aartshertogen', bedoelen we daar Isabella en Albert mee. Albert, aartshertog van Oostenrijk, werd geboren in 1559. Zijn opvoeding kreeg hij aan het Spaanse hof van Filips II. Deze benoemde hem in 1595 tot gouverneur-generaal der Nederlanden; de hoogste vertegenwoordiger van de Spaanse koning, die ook heer der Nederlanden was. Het was de tijd van de Opstand, de Tachtigjarige Oorlog. Albert heeft zeer geijverd voor de vredesonderhandelingen tussen Noord en Zuid.
In 1598 trad Albert in het huwelijk met Isabella, de dochter van de Spaanse koning Filips II. Bij dit huwelijk werd er een overeenkomst opgesteld, waarin stond dat de souvereiniteit van de Nederlanden over zou gaan van de Spaanse koning op de beide aartshertogen Isabella en Albert, indien zij kinderen zouden krijgen. Onder hun bewind kon de katholieken reformatie in de Zuidelijke Nederlanden voet aan de grond krijgen. Ook vond er een opbloei van het culturele leven plaats. Een cultureel leven, waarin onder andere de kunstenaar Rubens zijn vele schilderijen kon vervaardigen.
In 1621 stierf Albert. Er kwam een einde aan de souvereiniteit van de aartshertogen en de Nederlanden kwamen weer onder het gezag van de Spaanse koning. Isabella bleef in Brussel, waar zij als landvoogdes de belangen van de Spaanse zaak waarnam.
De belangstelling van Isabella voor 's-Hertogenbosch zou vooral tot uiting kunnen komen tijdens het bekende Beleg van 1629. Het Bossche stadsbestuur en de militaire gouverneur Grobbendonck zonden herhaaldelijk verzoeken om hulp naar Brussel, maar de landvoogdes voldeed niet aan dit verzoek. Misschien kon zij het ook daadwerkelijk niet. Haar brieven, geschreven tijdens het beleg en door bodes heimelijk door de vijandelijke linies binnen de stad gesmokkeld, toonden weliswaar begrip voor de situatie, maar gaven slechts morele steun. „Sedert 1629, nadat de stad veroverd was door Frederik Hendrik, had Isabella hier niets meer over te vertellen.
In 1633 zou Isabella overlijden. Na de dood van haar echtgenoot had zij getracht diens politiek - een vreedzame oplossing voor de Opstand in de Nederlanden - voort te zetten. Dat is niet gelukt. In 1648 zou bij de Vrede van Munster er een definitieve scheiding tussen de Noordelijk en de Zuidelijke Nederlanden komen, het huidige Nederland en België.
De straatnaam Aartshertogenlaan stelde de gemeenteraad van 's-Hertogenbosch op 18 februari 1936 vast. Het zand voor deze laan werd al spoedig gestort, maar de Tweede Wereldoorlog verhinderde de verdere aanleg van de Aartshertogenlaan. Dat zou eerst een tiental jaar ná de vastelling van de straatnaam geschieden.
|
1977 |
RedactieNa jaar leegstand kantoorgebouw 'De Vliert': Belastingkantoor pas in maart in gebruikBrabants Dagblad dinsdag 18 januari 1977 (foto) |
|
1977 |
RedactieOok overdracht oude rijksweg naar Hedel. Aartshertogenlaan in handen van gemeenteBrabants Dagblad 18 augustus 1977 (foto) |
|
1985 |
Henny MolhuysenStraat en naam : AartshertogenlaanBrabants Dagblad donderdag 13 juni 1985 (foto) |
1943 | fa. Gebrs. Leo (handelsonderneming) |
1943 | H.G.A. Vermeer (vertegenwoordiger) |
1943 | J.M. van der Bruggen (makelaar) - wed. J.J. Vollewens-Drenthen |
1943 | J.G. Vollewens (klerk) |
1943 | J.Fr.W. den Hartog (opz. machinist N.S.) |
1943 | H.W. van der Heijden (bloemist) - L.M. van der Hoeven |
1965 | Sancta Maria School |
1985 | Sancta Maria (mavo) |
1965 | Pius X school |
1985 | Franciscusschool (M.L.K.) |
1961 | Schulte (auto-dealer) |
5212 CB 1.. 61 5212 CC 63..103 5212 CD 105..167 5212 CE 169..211 5212 CG 213..271 5212 CH 273..319 5212 CJ 321..367 5212 CK 369..395 5212 CL 2..106 5212 CM 108..140
2004 : 1..395, 2..140 (postcodes)
Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 297, 303, 400