Joris Vezelaer (Veseleer)

± 1493 - 1570

Joris Vezelaer is geboren in 's-Hertogenbosch en was de bekendste zoon van de goudsmid Jacob Vezelaer en diens tweede (of derde) vrouw Lysbeth Tempelaer. Zijn vader Jacob Vezelaer is overleden in 1498. Zijn moeder Lysbeth Tempelaer is daarna hertrouwd met de goudsmid Lambertus van Bueri(n)ck. Deze goudsmid wordt nog genoemd in 1502-1503¹, daarna wordt van hem niets meer vernomen in 's-Hertogenbosch, wel komt hij voor in Antwerpse archieven. Aangenomen wordt daarom dat Joris op jonge leeftijd met zijn moeder en stiefvader naar Antwerpen is verhuisd (ca 1515).
In Antwerpen wordt Joris Vezelaer reeds in 1524 genoemd als deken van het goudsmedengilde. Hij zal dus zeker ook als goudsmid opgeleid zijn. Hij was gedurende 23 jaar verbonden aan de Antwerpse Munt, eerst als 'prevost' later als muntmeestergeneraal in dienst van keizer Karel V. Vanaf 1528 runt hij ook een familiebedrijf in wollen stoffen (tapijten), juwelen, schilderijen en andere luxe artikelen. Vooral t.a.v. tapijten had hij een grote naam. Ook vestigingen in Parijs, Lyon en Bordeaux. Naast goudsmid was hij dus ook een geslaagde handelaar. Koning Frans I van Frankrijk en Maria van Hongarije (regentes der Nederlanden en zus van Karel V) behoorden tot zijn klanten. Hij bleef echter ook zijn beroep als goudsmid trouw. Zo maakte hij in 1530-1531 in opdracht van het stadsbestuur van 's-Hertogenbosch een gouden beker voor Floris van Egmond, graaf van Buren en Leerdam.

Joris Vezelaer is getrouwd met Margaretha Bog(h)e. Van hen is omstreeks 1518 een portret geschilderd door de beroemde portretschilder Joos van Cleve. Dit bevindt zich in de verzameling van de vorst van Liechtenstein in Vaduz. Er zijn ook enkele kopieën van deze schilderijen gemaakt. Een ervan van de hand van Maarten de Vos hangt in het Rijksmuseum te Amsterdam. Een tweede kopie bevindt zich in de National Gallery of Art in Washington.² Ook in de inventaris opgemaakt na het overlijden van Margaretha Boghe worden schilderijen van haar en haar man genoemd.³ Aangenomen wordt dat de portretten zijn geschilderd t.g.v. hun huwelijk. Zij zullen dus omstreeks 1518 in het huwelijk zijn getreden. Joris Vezelaer en Margaretha Boghe hadden vier kinderen. Eén daarvan is Elizabeth Vezelaer Veseleers, geboren omstreeks 1530. Zij huwde met Jacques Jacob Hoefnagel. Zij werden de grootouders van Constantijn Huygens (via hun dochter Suzanna Hoefnagel). Het is bekend dat Huygens veel moeite heeft gedaan om de portretten van zijn overgrootouders of tenminste een kopie daarvan te verwerven. Toen kopieën hiervan op de markt kwamen heeft Beatrix de Cusance, de hertogin van Lotharingen die bekend was met de pogingen van Huygens, deze gekocht en aan hem geschonken (zie o.a. de correspondentie tussen Huygens en J. Buycx, kunsthandelaar⁴). Huygens was dankbaar hiervoor, maar hiermee echter nog niet tevreden en is blijven proberen de echte schilderijen te bemachtigen, hetgeen hem echter niet is gelukt. Een set van de kopieën maakte tot ver in de 18e eeuw deel uit van de Huygens collectie van familieportretten.

Joris was dus een geslaagde en welvarende zakenman. Hij bezat o.a. het kasteel de Lanteernhof te Deurne bij Antwerpen. Dit kasteel werd in 1542 verwoest door Maarten van Rossum en later weer opgebouwd. Joris en zijn vrouw Margaretha hadden vier kinderen: Elizabeth Vezelaer Veseleers geboren ca 1530 en getrouwd met Jacques Jacob Hoefnagel, beiden overleden in 1599. Joris Veseleers, overleden 1579-1580. Margaretha Veseleers en Cecilia Jossine Vosselare Veseleers. Joris Veselaer (sr) is overleden te Antwerpen op 15 oktober 1570 en begraven in de St. Andries kerk. Zijn echtgenote stierf in 1574. De grafstenen zijn er niet meer, wel is de tekst die op de grafstenen heeft gestaan bekend.⁵

Noten
1.	Zilver uit 's-Hertogenbosch, (1985) 37
2.	Wordt genoemd in "the Report on the National Gallery of Art 1963" als nieuwe aankoop en expositie in juni 1963, dankzij gift van het Andrew W. Mellny Trust.
3.	In de door Notaris Jan Dries opgeschreven inventaris van de nalatenschap van Margaretha worden o.a. twee van hen gemaakte schilderijen genoemd, allereerst: "Een contrefeytsel vanden jongen Joris Veselaer op doeck". Vervolgens: "Een contrefeytsel van Joris Veselaer ende Jouffr. Margrieten Boge syner huysvrouwen op twee doeren". Zie J. Denucé: "De konstkamers van Antwerpen in de 16e en 17e eeuw" (van geen van beide werken wordt hier de naam van de maker genoemd, maar het zijn waarschijnlijk niet de door Joos van Cleve geschilderde portretten).
4.	Schlüter, Lucy L.E., gedaen door N. de Vos, tot Antwerpen, Volume 119, Issue 4 (2006) 147-158
5.	Pieter Jozef Visschers, Verzameling grafschriften in de St. Andries kerk te Antwerpen

Bronnen
•	Drs. A.M. Koldweij (red.), Zilver uit 's-Hertogenbosch, ('s-Hertogenbosch 1985) 37
•	G.C.M. van Dijck, 'Joos van CLeve en Jeroen Bosch in huize Vezelaer' in: De Brabantse Leeuw 47 (1998) 13-18
•	G.C.M. van Dijck, Op zoek naar Jheronimus van Aken alias Bosch : De feiten, (Zaltbommel 2001)
•	Lucy L.E. Schlüter, 'gedaen door N. de Vos, tot Antwerpen. De lotgevallen van de portretten van Joris Vezelaer en Margaretha Boghe' in: Oud Holland, Volume 119, Issue 4 (2006) 147-158
•	Report on the National Gallery of Art for the year ended June 30, 1963 (Smithonian Institution Washington D.C. 1964) 208, 212 en plaat 12
•	E.W. Moes, 'Uit oude Antwerpsche Inventarissen' in: Oud Holland, Volume 19, Issue 1 (1901) 53-59
•	J. Denucé, De Konstkamers van Antwerpen inde 16e en 17e eeuwen, (Amsterdam 1932) 5-7

Harry Satter, februari 2016

1964	Dr. Leonard Carmichael Report on the National Gallery of Art for the year ended June 30, 1963 Smithonian Institution Washington D.C. (1964) 208, 212 en plaat 12
1998	G.C.M. van Dijck Joos van CLeve en Jeroen Bosch in huize Vezelaer De Brabantse Leeuw 47 (1998) 13-18

G.C.M. van Dijck, 'Goud- en zilversmeden in en buiten de stad Den Bosch' in Zilver uit 's-Hertogenbosch (1985) 142

Joris Vezelaer

's-Hertogenbosch ± 1493 - Antwerpen 15 oktober 1570

Joris Vezelaer (Veseleer)

± 1493 - 1570

Dr. Leonard Carmichael

G.C.M. van Dijck

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

RKD

Zie ook