Hendrik Palier (1785-1853)

Toen zijn vader in 1796 stierf, was de elfjarige Hendrik nog te jong om de boekhandel en drukkerij over te nemen. Nadat zijn moeder was hertrouwd, kwam het bedrijf onder leiding van zijn stiefvader, Salomon Krul, te staan. Hoe de schoolloopbaan van Hendrik precies is verlopen, is bij gebrek aan gegevens niet meer na te gaan. In ieder geval komen we hem in 1800 tegen als leerling van de Latijnse school in Heusden. Waarschijnlijk genoot hij daar slechts enkele maanden onderwijs, want vanaf 3 maart 1800 was hij werkzaam in de boekhandel en -drukkerij. Hendrik ging echter liever studeren en in 1806 liet hij zich inschrijven als student in de letteren aan de universiteit te Utrecht. Van studeren kwam evenwel weinig, omdat hij zich tegelijkertijd moest voorbereiden op de overname van de familiezaak. In 1812 kreeg hij de leiding over de drukkerij en de boekhandel. Opmerkelijk is dat Hendrik Palier zijn inschrijving als student vermeldde in zijn manuscript Alphabetische

Als drukker en uitgever ontplooide Hendrik Palier tal van nieuwe initiatieven. Zo begon hij in 1815 met de Almanak voor de Provincie Noord-Brabant. Een jaar eerder had hij van het provinciebestuur het alleenrecht gekregen om in een almanak allerlei Brabantse overheidsinstanties gedetailleerd te beschrijven. Het resultaat was een voor die tijd typografisch goed verzorgd jaarboekje dat boordevol stond met statistische informatie over de provincie. Tot 1865 werd het bij de firma H. Palier & Zoon uitgegeven. Ook gaf hij van 1818 tot 1822 de 's-Hertogenbossche Courant uit. In 1822 deed hij deze krant over aan boekhandel W.F. Duncan. Een van Paliers vrienden, W.J. Ackersdijk te Rotterdam, gaf in zijn adressering aan dat hij niet zo maar een boekhandelaar was. Steevast schreef hij als nadere aanduiding onder de naam H. Palier: 'Voornaam boekhandelaar te 's Bosch'.

Naast drukker-uitgever en boekhandelaar was Palier een groot verzamelaar van boeken, manuscripten, prenten, munten en penningen. Een belangrijk deel van zijn verzameling had betrekking op de geschiedenis en letterkunde van Noord-Brabant. De vijf banden tellende 'Collectie Palier' in het Stadsarchief van 's-Hertogenbosch, bestaande uit allerlei gedichten en prozawerk van vrienden en van bekende dichters en schrijvers uit de eerste helft van de negentiende eeuw, getuigt van deze verzameldrift. De vele manuscripten en boekwerken in de verzameling van het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, thans ondergebracht in de Brabant-Collectie van de Katholieke Universiteit Brabant te Tilburg, geven een beeld van zijn brede culturele belangstelling. Zo maakte hij lijsten van beroemde mannen uit Noord-Brabant, van huizen in 's-Hertogenbosch, van stads- en dorpsgezichten, van portretten van leden van het Huis van Oranje en van boekdrukkers in Noord-Brabant. Ook alles wat in relatie stond tot Bilderdijk had zijn grote belangstelling. Deze manuscripten zijn zeer indrukwekkend vanwege de grote hoeveelheid gegevens én vanwege het vele werk dat het gekost moet hebben om dit alles bij elkaar te brengen. De manuscripten waren voor een belangrijk deel bestemd voor publicatie. Soms drukte Hendrik Palier ook iets van zijn hand om aan een beperkt gezelschap rond te sturen met de uitnodiging hem ontbrekende informatie terug te zenden. Zo publiceerde hij drie boekjes over de vroedschaps- en stadhuispenningen van 's-Hertogenbosch.

Niet minder groot dan zijn verzameling Brabantica was zijn vrienden-

Heel bijzonder was het contact met dr. C.R. Hermans, met wie Palier zijn grote belangstelling voor de Noord-Brabantse geschiedenis en letterkunde deelde. De twintig jaar jongere Hermans had veel profijt van deze vriendschap. Mede door toedoen van Paliers relatie met

Naast zijn interesse voor wetenschap en cultuur heeft Hendrik Palier tijdens zijn leven ook blijk gegeven van een grote maatschappelijke betrokkenheid. Zo was hij sinds 1810 lid van de sociëteit De Harmonie. Van 1819 tot 1829 is hij lid geweest van het Letterkundig gezelschap Tot Oefening en van 1823 tot 1829 lid en bestuurder van het in 1819 in zijn woonplaats opgerichte departement van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Tevens ondersteunde hij de pogingen van ds. J. van Heusden uit Hilvarenbeek om een Maatschappij van Weldadigheid specifiek voor Noord-Brabant op te richten. Van de Bossche afdeling van het Bijbelgenootschap was hij in de periode 1820-1839 thesaurier. Diezelfde functie vervulde hij bij het Genootschap tot zedelijke verbetering der gevangenen (1826-1840). Van het Nederlandsch Godsdienstig Traktaatgenootschap en van het Instituut voor Blinden te Amsterdam was hij correspondent. Ook binnen de Nederlandse Hervormde Gemeente in 's-Hertogenbosch was hij actief. Hij bekleedde in deze kerk zowel het ambt van ouderling als dat van diaken. Bovendien was hij een aantal jaren president van het college van notabelen, dat bestond uit gekozen gemeenteleden die op

In Oisterwijk was Hendrik Palier van 1842 tot 1848 ouderling. Hij was in 1840 naar deze plaats verhuisd, nadat hij had besloten zijn bedrijf wegens lange perioden van ziekte en wellicht ook overwerktheid over te doen aan zijn zwager Willem Christiaan Sterk. In 1848 voelde Palier zich echter weer gezond genoeg en keerde hij naar 's-Hertogenbosch terug om de leiding van de boekhandel en de drukkerij weer op zich te nemen. Op 3 maart 1850 vierde Hendrik Palier met het gehele personeel, bestaande uit negen gezellen, het feit dat hij vijftig jaar - hij telde de jaren 1840-1848 mee - in het bedrijf werkzaam was. Datzelfde jaar publiceerde hij Dissertatiën en Theses van Noord-Brabanders en in 1851 een Lijst eener Prentverzameling der Vaderlandsche Geschiedenis en Aardrijkskunde der Nederlanden. In 1853 begon Palier het tijdschrift Noord-Brabant, gewijd aan de geschiedenis van de provincie, waarmee hij een wens vervulde die hij reeds een kwart eeuw had gekoesterd. Door zijn overlijden in datzelfde jaar zijn echter slechts twee afleveringen verschenen.

Na zijn dood werden zijn boeken, manuscripten, prenten, munten en penningen geveild. De Catalogus van boeken, atlassen, landkaarten, platen, plaatwerken, muzijkwerken, munten, penningen, liefhebberijen enz. besloeg 76 pagina's. Zo zijn veel van Paliers boeken en manuscripten door aankoop uiteindelijk toch nog in de verzameling van het Provinciaal Genootschap terechtgekomen. Zelfs de drukpers van de firma Palier is bewaard gebleven en is thans terug te vinden in het Noordbrabants Museum in 's-Hertogenbosch.

Als drukker en boekhandelaar Hendrik Palier werd opgevolgd door zijn zoon Hendrik (geboren in 1833). Hendrik junior stopte echter in 1868 met het familiebedrijf. Het pand aan de Markt werd verkocht en kreeg een andere bestemming. Alleen de 'vijf vocalen' in de kroonlijst van de gevel herinneren tot op heden aan het letterkundig verleden van dit huis.