170. Heessel, Gerardus de

Gerit, die nog zeker tot 1510 in de administratie van de hertogelijk rentmeester werkzaam was, liet zich ook door particulieren machtigen tot het innen van achterstallige cijnzen en pachten. Zo werd hij daartoe op 17 mei 1498 samen met Jan sGreven en Victor vander Moelen (nr.268) gemachtigd door Jeroen Anthoniss van Aken (alias Jeroen Bosch) en trad hij omstreeks 1485 op als gemachtigde van meester Ambroes van Dynter, raadsheer van de hertog en meester van de rekenkamer te Brussel. Meester Ambroes' broer heer Emond van Dynter, die eveneens gemachtigd was, liet zich op 16 september 1485 vervangen door Henrick vander Keelen, rentmeester in het kwartier van Den Bosch, en door Goyart Grotart van Os (zie nr.151). Van 1503 tot 1515 wordt Gerit tevens vermeld als rentmeester van het St.Janskapittel in Den Bosch. Als zodanig was hij ook verantwoordelijk voor de vervaardiging van het nieuwe cijnsregister van 1503. Vooraan in dit register voegde hij later een afschrift toe van een landsheerlijke akte daterend van 20 januari 1504, welk afschrift gecollationeerd werd per me, Gerardum de Heessel, notarium. Het is zijn enige vermelding als notaris. 2)

Gerit wordt onder meer genoemd als eigenaar van een huis in de Clarastraat (1489), een erfgoed aan de Vughterdijk (1503) en de hoeve "die Moesthoevel" in Wintelre (1507). Hij woonde omstreeks 1503 in de Verwerstraat en werd bij de zetting van 1502/03 aangeslagen voor 150 stuivers. Daarmee behoorde hij tot de rijkste 5½ procent van de Bossche belastingbetalers. Gerit was tweemaal getrouwd. Omstreeks 1489 was zijn vrouw Beatrijs, dochter van Henric Spijse (vgl. nr.369) en weduwe van Arnt van Hulst. Ze had uit haar eerste huwelijk minstens drie kinderen: Goyart, vermeld in 1486, Ghijsbrecht, vermeld in 1489 en 1501, en Arntken die omstreeks 1489 intrad in het Clarissenklooster. Zelf had Gerit bij Beatrijs twee dochters die beiden in 1501 worden vermeld: Luytgaert en Aleit. Vanaf 1494 wordt als zijn vrouw vermeld Adriaenken, dochter van de lakenverwer Gerit Henricx van Achel(en) (zie nr.146) en weduwe van Peter Wouters van Sittart. Haar moeder Lysbeth, dochter van de schoenmaker Henric van Uden (vgl. nr.57), was na de dood van Gerit van Achel hertrouwd met Hillinus, zoon van Willem Zegers van Nuwenkuyck, ook wel Van Kuyck genoemd, van wie ze twee dochters had: Lysbeth, vrouw van Adriaen Adriaens van Rijswijck, en Margriet, vrouw van Philips, zoon van Joest van Weyborch en kastelein van Heeswijk. Hillinus' broer Gerit Willem Zegers van Nuwenkuyck was getrouwd met Adriaenkens zuster Heilwich, terwijl hun neef Zeger Jacops Zegers van Nuwenkuyck met haar andere zuster Agnes was getrouwd. Ten slotte had Adriaenken nog een broer Gerit Gerits van Achel die tussen 1495 en 1504 samen met zijn schoonvader en drie zwagers een aantal goederen in Den Bosch en Empel verkocht. Gerit van Heessel overleed vóór 1 februari 1524. Op die datum verkochten Gerart Geritszoen van Achelen, Pauwels Wijnantszoen, Gerart Henricxszoen van Doern en Jan Willemszoen van Geldrop (nr.134) als voogden van de onmondige kinderen van Gerit en Adriaenken hun huis in de Verwerstraat aan meester Peter Pelgrom (nr.309). 3)

Eén van die kinderen was waarschijnlijk Lenaert van Heessel die in 1539 wordt vermeld als deurwaarder van de Raad van Brabant. Zijn vermoedelijke broer Jan van Heessel, zoen Geerdts van Heessel, kocht op 28 januari 1520 het secretarisambt van Peelland van Jan Adams die Lu en van diens vrouw Lysbeth, dochter van Henrick vanden Veehuys en achterkleindochter van Henric Hubrechts vanden Veehuze (nr.194). De familie Vanden Veehuze had het secretarisambt sinds 1419 in bezit gehad, de familie Van Heessel zou het ambt tot 1609 in zijn geheel bezitten en daarna nog gedeeltelijk. Volgens Coenen bestond het secretarisambt of de erfsecretarie van Peelland van 1419 tot 1615 uit vier lagen. De bovenste laag werd gevormd door een leenman, de nominale erfsecretaris, die het ambt in leen hield van de hertog van Brabant. Hij gaf het ambt in 1419 uit in erfcijns aan de familie Vanden Veehuys die het in 1520 verkocht aan de familie Van Heessel. Zij verpachtten het ambt om de zes of twaalf jaar aan een pachter die op zijn beurt de secretarieën in de afzonderlijke dorpen van het gebied weer voor periodes van enkele jaren verpachtte aan de dorpssecretarissen. In 1615 kocht de familie Van Heessel de erfsecretarie als leengoed zodat toen het onderscheid tussen de eerste twee lagen verdween. Jan Gerits van Heessel woonde in St.Oedenrode en was getrouwd met een zekere $OSKHUW. In het testament dat deze echtelieden in 1564 ten overstaan van de pastoor van St.Oedenrode maakten lieten zij de erfsecretarie na aan hun zoon Jan. Deze was getrouwd met Jenneken, dochter van Peter Coeverincx uit St.Oedenrode en zuster van Gijsbert Coeverincx, de latere deken van het Bossche St.Janskapittel (1585-1613) en bisschop van Deventer (1589). Jan Jans van Heessel werd op 2 juni 1584 in de kapittelkerk van St.Oedenrode begraven. Zijn vrouw overleed op 28 juli 1609 en werd in hetzelfde graf begraven onder een zerk met hun beider wapen. Hun zoon Jan was in 1584 zijn vader opgevolgd als erfsecretaris van Peelland. Hij was eerst getrouwd met Adriaenken van Eyndhouts, natuurlijke dochter van Jan van Eyndhouts, kanunnik van de St.Jan in Den Bosch en achterneef van Laureyns van Eyndhouts (nr.105), en later met Anna van Fleru, natuurlijke dochter van jonkheer Berthout van Fleru, schout van Heeswijk. Na de dood van zijn moeder verdeelden zijn kinderen in 1609 de secretarieën van de verschillende dorpen onderling. Hun nakomelingen gingen grotendeels over tot het protestantisme om aanspraak te kunnen blijven maken op een deel van de erfsecretarie en werden tegen het einde van de achttiende eeuw om dezelfde reden deels weer katholiek. 4)