afb. Hans Holbein, 1523

Desiderius Erasmus

Rotterdam 1469 - Basel 1536

Humanistisch geleerde. Werd van Deventer naar 's-Hertogenbosch gestuurd. Hij verbleef hier korte tijd en had het niet naar zijn zin. Erasmus woonde in het Bossche Fraterhuis en volgde misschien lessen op de Latijnse school.
Plaquette Hinthamerstraat 164.

Bossche Bladen 4 (2002) 125

Lof der Zotheid 500 jaar

door Ed Hupkens

In 2011 is het 500 jaar geleden dat Lof der Zotheid (Morias enkomiom, sive Stultitiae laus) werd uitgegeven. Het is het bekendste boek van Nederlands grootste humanist, Erasmus. Hierin drijft hij de spot met egoïsme, ijdelheid, dwaasheid, schijnheiligheid en kortzichtigheid. Zijn pijlen richt hij op vorsten, notabelen en de kerkelijke mores. Zijn leven lang trachtte hij humanisme en christendom tot een synthese te brengen. Genadeloos en satirisch vocht hij misstanden in de kerk aan.

Erasmus voltooide zijn magnum opus in het Latijn in 1509, nadat hij was teruggekeerd van een reis naar het Italië van de Renaissance. Hij schreef het in de week dat hij in Engeland bij zijn vriend Thomas More verbleef. Erasmus liet het in 1511 in Parijs publiceren; nog tijdens zijn leven beleefde het 45 herdrukken. Bij monde van de Zotheid (Stultitiae), die samen met haar vijf dochters over de wereld heerst, worden allerlei menselijke dwaasheden aan de kaak gesteld. Behalve kerkelijke autoriteiten worden ook kooplieden, vorsten en wetenschappers tot op het bot bekritiseerd. Erasmus was een goede vriend van Thomas More, deelde diens droog gevoel voor humor en intellectuele interesses. Erasmus droeg de Lof der Zotheid ook op aan deze Engelse humanist, wiens Utopia enkele jaren later werd gepubliceerd. De Griekse titel Morias enkomiom kan ook gelezen worden als Lof voor More, zulke twee- en drievoudige betekenissen vindt men door de hele tekst. In Europa is het een van de meest invloedrijke werken geworden; een boek dat mede de weg vrijmaakte voor de reformatie. Het heeft generaties aan het denken gezet en hen geleerd met open blik en gezond verstand de wereld te bekijken.

Erasmus en 's-Hertogenbosch

Desiderius Erasmus werd als Geert Geerts geboren op 27 oktober 1467 waarschijnlijk te Rotterdam en overleed op 12 juli 1536 te Bazel. Erasmus was een onwettig kind (defectus natalis) van een priester en diens huishoudster. Door het vroege overlijden van beide ouders in 1484 werd Erasmus voor studie naar 's-Hertogenbosch gestuurd. Zijn drie jaar oudere broer Pieter verbleef hier al. Erasmus studeerde van 1484 tot 1487 aan de Latijnse School, de voorloper van het gymnasium. Deze school was in zijn tijd gelegen ter hoogte van het pand Kerkstraat 73/75, op het achterterrein. Erasmus vertoefde tijdens zijn Bossche tijd in het Fratershuis (1425-1623) van de broeders van het Gemene (= gemeenschappelijk) Leven. Dit was geen echt klooster, maar meer een leefgemeenschap van ongehuwde mannen die - zonder kloostergeloften af te leggen - een religieus leven leidden. Aan het Fratershuis was een soort internaat verbonden, waar leerlingen van de Latijnse School woonden en opgevoed werden door de fraters. Het was verdeeld in het Arme Fratershuis (voor arme studenten) en het Rijke Fratershuis; Erasmus verbleef in het laatste huis. Later zou Erasmus verklaren, dat hij bar weinig had opgestoken in Den Bosch. In 1487 vertrok Erasmus naar Gouda, om in te treden in de orde van de augustijnen. Na vijf jaar werd hij daar tot priester gewijd. Hierna reisde hij af naar Zwitserland voor verdere theologische en filosofische studies.

KringNieuws 3 (2011) 22

Desiderius Erasmus

Rotterdam 1469 - Basel 1536

Humanist; was zoon van een priester en een dochter van een chirurgijn uit Zevenbergen; studeerde bij de Fraters van het Gemene Leven in 's-Hertogenbosch; werd in 1487 Augustijn, maar werd van de kloostergeloften onstslagen door paus Leo X; studeerde van 1495 tot 1499 in Parijs, verbleef vervolgens in Engeland; was secretaris van de bisschop van Kamerrijk, Hendrik van Bergen, zoon van de heer van Bergen op Zoom; Erasmus verbleef van 1492 tot 1494 op het kasteel in Halsteren. Zijn bekendste werk is Lof der Zotheid; hij leverde kritiek op kerkelijke toestanden, maar bleef trouw aan de RK Kerk. Tijdens zijn verblijf in Halsteren schreef bij Antibarbari (1494).

381

Encyclopedie van Noord-Brabant 1 (1985) 381

1936	H.J.J. Wachters Erasmus van Rotterdam. Zijn leven en zijn werken. Met 19 ills. Op 16 blz. kunstdrukpapier Van Langenhuysen (Amsterdam 1936)
1946	V.W.D. Schenk Tussen duivelgeloof en beeldenstorm. Een studie over Jeroen Bosch en Erasmus van Rotterdam Van Oorschot (Amsterdam 1946)
1949	M.A. Nauwelaerts Erasmus en de latijnse school van 's-Hertogenbosch Publications de la sociëté historique et archéologique dans le Limbourg 85 (1949) 449-458
1969	M.A. Nauwelaerts Erasmus Fibula-Van Dishoeck (Bussum 1969)
1969	J. Besse, N. van der Blom, C.J. du Ry van Beest Holle Erasmus en zijn tijd. Tentoonstelling ingericht ter herdenking van de geboorte, 500 jaar geleden, van Erasmus te Rotterdam in de nacht van 27 op 28 oktober Museum Boymans-van Beuningen (Rotterdam 1969)
1969	dr. L. Pirenne Erasmus in Den Bosch 1484-1487 Brabants Dagblad vrijdag 17 oktober 1969
1985	Redactie Erasmus, Desiderius Encyclopedie van Noord-Brabant 1 (1985) 381
1998	Leo de Oude Erasmus en de stad Erasmus Universiteit Rotterdam (Rotterdam 1998-1999)
2002	Theo Hoogbergen Beroemde Bosschenaren (II) : Slechts zes uitverkorenen Bossche Bladen 4 (2002) 124-125
2011	Ed Hupkens Lof der Zotheid 500 jaar KringNieuws 3 (2011) 22
2012	Theo Hoogbergen & Kees van den Oord 3. Twee wereldberoemde Bossche scholieren : Erasmus en Mercator, wetenschappers te Leuven Eeuwenlang verbonden : 750 jaar stedenband Leuven - 's-Hertogenbosch (2012) 29-37

1969	Annet van Battum Erasmus : rebel tegen wil en dank Moussault's Uitgeverij NV \| Amsterdam 1969
1971	Gilbert Degroote e.a. Genie en wereld : Erasmus Uitgeverij Heideland-Orbis n.v. \| Hasselt 1971
2006	Erasmi Roterodami Lof der Zotheid : Encomium Moriae, i.e. Stultitiae Laus : I Peeters \| Leuven 2006 \| ISBN 90-4291-870-5
2006	Desiderius Erasmus Lof der Zotheid : II Peeters \| Leuven 2006 \| ISBN 90-4291-870-5
2006	Rik Torfs Lof der Lankmoedigheid : III Peeters \| Leuven 2006 \| ISBN 90-4291-870-5

H. Bots, J. Matthey, M. Meyer, Noordbrabantse studenten XLIV (1979) 38, 109

A.Th. van Deursen, Bavianen en Slijkgeuzen (1991) 221

G.C.M. van Dijck, De Bossche Optimaten (1973) 116, 270, 270n

Marlies Enklaar e.a., Het oog van Jan Veth : Schilder en criticus rond 1900 (2023) 146, 147

Gerard van Gurp, Reformatie in Brabant (2013) 12, 18, 20-21, 25, 28, 52, 66, 140, 143

J.A.M. Hoekx e.a., Vruchten van de goede en de slechte boom : Heyman Voicht van Oudheusden over de godsdiensttwisten in zijn stad 's-Hertogenbosch en in Breda (1577-1581) (2008) 39, 40, 131, 163, 210

Jan de Hond en Charles de Mooij, Broedertwist : België en Nederland en de erfenis van 1830 (2005) 96

A.M. Koldeweij, In Buscoducis (1990) 124, 126, 127; Bijdragen: 402, 526, 527, 528, 529, 530, 541

L. van de Meerendonk, Tussen reformatie en contra-reformatie IX (1967) 13

M.A. Nauwelaerts, Latijnse school en onderwijs te 's-Hertogenbosch tot 1629 XXX (1974) 3, 3n, 23, 51, 52, 85, 86, 123, 153, 154, 161, 192, 192n, 195, 195n, 196, 198, 198n, 199, 202, 202n, 204, 206, 208, 213, 214, 215, 218, 224, 225, 226, 228n, 230, 231, 232, 233n, 234, 235, 238, 241, 243n, 244, 245, 246, 253, 254, 256, 257, 261n, 263n, 267, 271

C.J.A. van den Oord, Twee eeuwen Bosch' Boekbedrijf 1450-1650 LXII (1984) 6, 14-15, 84, 84n, 111, 115, 205, 240

Jan van Oudheusden, Geschiedenis van Brabant van het hertogdom tot heden (2004) 240, 266, 267, 269, 282, 283, 357

C. Peeters, De Sint Janskathedraal te 's-Hertogenbosch (1985) 399

Jan Sanders, Kroniek van Molius (2003) 35, 49, 52

Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 21, 133

Aart Vos, Burgers, broeders en bazen (2007) 291

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |

Desiderius Erasmus

Rotterdam 1469 - Basel 1536

Lof der Zotheid 500 jaar

Erasmus en 's-Hertogenbosch

Desiderius Erasmus

Rotterdam 1469 - Basel 1536

H.J.J. Wachters

V.W.D. Schenk

M.A. Nauwelaerts

M.A. Nauwelaerts

J. Besse, N. van der Blom, C.J. du Ry van Beest Holle

dr. L. Pirenne

Redactie

Leo de Oude

Theo Hoogbergen

Ed Hupkens

Theo Hoogbergen & Kees van den Oord

Annet van Battum

Gilbert Degroote e.a.

Erasmi Roterodami

Desiderius Erasmus

Rik Torfs

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Zie ook