Vughterstraat 84-86
Den Lantman
Bossche monumenten
Negentiende-eeuwse verbouwing
door Ed Hupkens
Zoals veel panden in de Bossche binnenstad is ook het gebouw Vughterstraat 84 het resultaat van een 19e-eeuwse verbouwing van een oudere kern. De 19e-eeuwse winkelpui is tijdens een verbouwing in de jaren zeventig van de 20e eeuw vernieuwd. Er werden in de tussenmuur met het linker buurpand (begane grond) doorbraken gemaakt, om zo de winkelruimte te vergroten. Deze doorbraken zijn tijdens een herstelbeurt in 1990 weer dicht gemaakt. Het pand staat geregistreerd als gemeentelijk monument. Foto: Marianne ter Steege.De twee vensterassen brede voorgevel is opgetrokken in baksteen en heeft een moderne pui (1974). Links in de pui is de winkelingang gesitueerd, met een zijlicht en smal bovenlicht. Rechts is een etalagevenster. Op de verdieping zijn twee licht getoogde vensteropeningen met strek en hardstenen lekdorpel, en dubbele draairamen met bovenlicht. De eveneens licht getoogde vensteropeningen en de zolderverdieping hebben dubbele draairamen. Ook onder deze vensters een hardstenen lekdorpel en een strek aan de bovenzijde. Alle kozijnen op de verdiepingen hebben toognagels en een duivejagerprofilering. De gevel wordt afgesloten door een hoofdgestel. Onder het achterhuis zit een tongewelfde kelder. De begane grond is één grote winkelruimte. Via een trapje door de brandmuur is het achterhuis toegankelijk, waar ook winkelruimte is. Tegen de rechter zijmuur aan ligt een steegje naar het achterterrein. Het achterhuis is smaller dan het voorhuis. De trap naar de verdieping bevindt zich tegen de rechter zijmuur van het voorhuis. Op de eerste verdieping van voor- en achterhuis zijn nog meer ruimtes ten behoeve van de winkel. In het achterhuis zit tegen de linker zijmuur de trap naar de zolderverdieping. De eerste verdiepingsbalklaag van het voorhuis bestaat uit moer- en kinderbalken, terwijl die van het achterhuis enkelvoudig is. De tweede verdiepingsbalklaag en de zolderbalklaag van het voorhuis zijn enkelvoudig. De zolderbalklaag van het achterhuis is samengesteld. De volgende elementen zijn aanwezig: schaarspanten, gordingen, spantbalk, kreupele stijl en blokkeel. |
'n Lutske Brabants, zondag 28 juli 2024
Gemeentelijk monument
Vughterstraat 84-86
Context(Bouw)historie:Het pand Vughterstraat 84-86 is een 19e-eeuws winkel-woonhuis. Zoals veel panden in de Bossche binnenstad is ook dit gebouw het resultaat van een 19e-eeuwse verbouwing van een ouder pand (XVII). Mogelijk zijn er intern nog elementen van deze oudere kern bewaard gebleven. De 19e-eeuwse winkelpui is tijdens een verbouwing in de jaren zeventig van de 20e eeuw vernieuwd, tegelijk met de pui van het linker buurpand. Intern werden tijdens deze verbouwing de plattegronden van het pand gewijzigd en werden er in de tussenmuur met het linker buurpand (begane grond) doorbraken gemaakt, om zo de winkelruimte te vergroten. Deze doorbraken zijn tijdens een verbouwing in 1990 weer dicht gemaakt.Ligging:Het pand ligt op een smal perceel aan de zuidelijke zijde van de Vughterstraat, binnen de tweede ommuring uit de 14e eeuw en vlakbij de voormalige Vughterbinnenpoort (gesloopt begin 19e eeuw). Aan de achterzijde grensde het perceel vroeger aan de Dieze. Het perceel is nu opgedeeld en dit achterste deel aan de Dieze betreft nu een ander perceelnummer. Vanaf halverwege het voorhuis loopt er rechts van het pand een steegje naar het achtererf.Het geheel is onderdeel van een gevelwand aan de Vughterstraat met voornamelijk 19e-eeuwse gevels. Veel van deze panden aan de Vughterstraat hebben een oudere, soms middeleeuwse, kern. Door de eeuwen heen is de Vughterstraat, die in opzet een stadsuitbreiding uit de 14e eeuw is en vanuit het zuiden van ’s-Hertogenbosch naar de Markt loopt, een belangrijke uitvalsweg geweest met grote economische activiteiten. Hierdoor is de hoofdbebouwing aan deze straat door de tijd heen sterk gewijzigd en vernieuwd. BeschrijvingAlgemeen (hoofdvorm, kap):Het pand beslaat een rechthoekige plattegrond en bestaat uit een voorhuis met een vast achterhuis. Het voorhuis heeft een begane grond, eerste en tweede verdieping en een zolder onder een parallel aan de voorgevel gelegen zadeldak. Het achterhuis heeft een kelder, begane grond, verdieping en zolderverdieping onder een haaks op de voorgevel gelegen zadeldak.Voorgevel:De twee vensterassen brede voorgevel is opgetrokken in baksteen en heeft een moderne pui (1974). Het metselwerk op de begane grond dateert uit dezelfde periode als de pui. Links in de pui is de winkelingang gesitueerd met een zijlicht en smal bovenlicht. Rechts een etalagevenster. Op de verdieping twee licht getoogde vensteropeningen met strek en hardstenen lekdorpel en dubbele draairamen met bovenlicht. De eveneens licht getoogde vensteropeningen op de zolderverdieping bevatten dubbele draairamen. Ook onder deze vensters een hardstenen lekdorpel en een strek aan de bovenzijde. Al de kozijnen op de verdiepingen hebben toognagels en een duivejagerprofilering. De gevel wordt afgesloten door een hoofdgestel.Zijgevels:Het pand wordt aan beide zijden begrensd door bebouwing.Achtergevel:De achtergevel van het pand is niet zichtbaar vanuit de openbare ruimte. Op een tekening uit het BAM-archief staat deze gevel weergegeven als een gepleisterde topgevel met een kelderlicht en twee venters met 8- ruits schuiframen op de begane grond, twee 6-ruits schuiframen op de eerste verdieping en één venster met 4-ruits raam op de zolderverdieping. Drie staafankers ter plaatse van de zolderbalklaag en drie staafankers in de geveltop onder de dakrand. | 2 |
Ruimtelijke indeling:Op tekeningen uit 1974 is de indeling van Vughterstraat 84-86 als volgt weergegeven: Onder het achterhuis zit een tongewelfde kelder. De begane grond van het voorhuis is één grote winkelruimte. Via een trapje door de brandmuur is het achterhuis toegankelijk, waar ook winkelruimte is. Tegen de rechter zijmuur aan ligt een steegje naar het achterterrein. Het achterhuis is dus smaller dan het voorhuis. De trap naar de verdieping bevindt zich tegen de rechter zijmuur van het voorhuis. Op de eerste verdieping (van voor- en achterhuis) zijn nog meer ruimtes ten behoeve van de winkel. In het achterhuis zit tegen de linker zijmuur de trap naar de zolderverdieping.Constructies:Op de tekeningen uit 1974 staat het volgende aangegeven: de eerste verdiepingsbalklaag van het voorhuis bestaat uit moer- en kinderbalken, terwijl die van het achterhuis enkelvoudig is. Volgens aantekeningen uit het BAM-archief zijn de tweede verdiepingsbalklaag en de zolderbalklaag van het voorhuis enkelvoudig. De zolderbalklaag van het achterhuis is samengesteld. Op de tekeningen uit 1974 zijn in de kap de volgende elementen weergegeven: schaarspanten, gordingen, spantbalk, kreupele stijl en blokkeel. Op deze tekening is ook te zien dat het pand geen gemeenschappelijke zijmuren heeft.Interieurelementen:Over eventuele waardevolle interieuronderdelen is geen documentatie voorhanden.Erf, bijgebouwen, diversen:Achter de bebouwing is een open plaats/tuin tot aan de bebouwing (ander perceel) aan de Dieze. Deze bebouwing hoorde mogelijk oorspronkelijk ook bij dit pand aan de Vughterstraat. | 3 |
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst1. Architectonische en stedenbouwkundige waardenHet pand Vughterstraat 84-86 heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving en is tevens van belang vanwege de ligging op een oud kavel dat vroeger grensde aan de Dieze. De eenvoudige maar met zorg uitgevoerde lijstgevel is een goed en op de verdiepingen nog gaaf voorbeeld van 19e-eeuwse lijstgevelarchitectuur, waardoor het pand architectonische waarde heeft.2. Bouw- en/of kunsthistorische waardenAls een in de 19e eeuw verbouwd voorhuis met smaller achterhuis met nog een oudere kern (XVII) en gelegen binnen de tweede stadsmuur uit de 14e eeuw heeft het pand bouwhistorische waarde. Mogelijk zijn er in het pand nog elementen van deze oudere kern bewaard gebleven. Het pand heeft nog de oorspronkelijke verdeling in voor- en achterhuis en het achterhuis is onderkelderd.3. Cultuurhistorische waardenVughterstraat 84-86 heeft cultuurhistorische waarde als representant van de ontwikkelingen in de tweede helft van de 19e eeuw, toen vele oude huizen langs de belangrijkste straten in Den Bosch geheel of gedeeltelijk werden vernieuwd en vaak van nieuwe voorgevels werden voorzien, vaak in samenhang met de nieuwe winkelfunctie.Het object Vughterstraat 84-86, bestaande uit een winkel-woonhuis uit het laatste kwart van de 19e eeuw, met een oudere kern (XVII), is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch. | 4 |
Erfgoed 's-HertogenboschMosmans
Vughterstraat
Buitenman1088. "Den Lantman", later "'d Orangeboom". | 62 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Artikelen
| 2010 |
Kees BechtoldGoosen al 100 jaar zonder SwagermanBrabants Dagblad donderdag 25 november 2010 | 29 |
Adresboeken
Vughterstraat 84
Vughterstraat G 32 (????)
| 1865 | W. van den Biggelaar (wollennaaister) - A. van der Linden (winkelier in kruidenierswaren) |
| 1875 | P. Popelier (winkelier in kruidenierswaren) - F. Tenback (commissionair) |
Vughterstraat G 32 (1880)
| 1881 | H.J. Ebeling (winkelier in manufacturen) - J. Janssens (koopman in koek- en suikerwerken) - H. de Schrevel (reiziger) |
| 1908 | A. v.d. Griend (schoenwinkelier) - wed. W.L.L. Janssens (kraamster in koek- en suikerw.) |
Vughterstraat 84 (1909)
| 1910 | A. v.d. Griend (schoenwinkelier en fabrik.) - wed. W.L.L. Janssens |
| 1928 | A.J.L. Janssens - W.H.M. Janssens |
| 1943 | A.J.L. Janssens (koopman) |
Vughterstraat 86
Vughterstraat G 32 (????)
Vughterstraat G 32a (1880)
| 1881 | J.A. Kolpa (leeraar gymnasium) |
| 1908 | J.P.A. Leenders (mr. goudsmid) |
Vughterstraat 86 (1909)
| 1910 | J.P.A. Leenders (goudsmid) |
| 1928 | L.C. van Agt - J.H. Boshouwers - A.W. Eppink |
| 1943 | P. Janson (auto monteur) |
Bossche Encyclopedie |