Sint Teunislaan 1, Cementrum

Geschiedenis

Als gevolg van nieuwe samenwerkingsverbanden in de cementverwerkende industrie komt er in de jaren zeventig behoefte aan een overzichtelijk en gecentraliseerd bestuur.
Door de ENCI en de Hoogovens werd hiertoe een overeenkomst gesloten: de raad van bestuur, de stafdiensten en niet-locatie gebonden onderdelen, waaronder de verkooporganisatie, werden in een nieuw hoofdkantoor in Den Bosch gehuisvest, halverwege Maastricht, IJmuiden en Rotterdam. Hiervoor werd in 1976/77 door de architect Zuiderhoek een ontwerp voor een pand gemaakt dat tevens als visitekaartje van de Nederlandse cementindustrie moest fungeren. Het overwegend betonnen gebouw genaamd “Het Cementrum” werd in 1979 opgeleverd.
Met de verandering van de interne Europese markt in 1992 bleek dit kantoor overbodig, waarna het in 2013 werd verkocht.

Gebouwbeschrijving

Situering:

Het Cementrum ligt in de uitbreidingswijk ’s-Hertogenbosch Noord. Het perceel waarop het gebouw zich bevindt ligt op de hoek van de Rompertsebaan en de Sint Teunislaan.
Het gebouw is omringd door een ruime tuin, deels groen, deels stenig waarin drie kunstwerken zijn geplaatst. De hoofentree van het pand ligt in de noordelijke georiënteerde gevel langs de Sint teunislaan.

Hoofdvorm:

De hoofdstructuur van het kantoorgebouw is opgebouwd uit twee bouwdelen die gegroepeerd liggen rondom een centrale vide, waarbij de oostelijke helft een halve verdieping hoger ligt dan de westelijke.
Vanwege deze split level oplossing kan onder het hogere deel geparkeerd worden. Het oostelijke bouwdeel heeft twee bouwlagen met een souterrain waar geparkeerd wordt, het westelijke bouwdeel omvat twee bouwlagen. Bovenop de kantoorverdiepingen bevindt zich een terugliggende dakopbouw bestemd voor de installaties.

Constructie:

De constructie van het gebouw is opmerkelijk. Er is gekozen voor een constructie bestaande uit vloerdragende gevelelementen en ter plaatse van de kantoortuinen voor een overspanning in de vorm van voorgespannen vloerdelen die bekend staan als TT-vloeren. De constructie van de dakopbouw bestaat uit stalen spanten bekleed met gesloten betonnen gevelplaten.

Exterieur:

De buitenzijde van het gebouw is opgebouwd uit geprefabriceerde witte betonnen gevelelementen. Het centrale deel en de dakopbouw bestaan uit vlakke gevelelementen met decoratieve groeven. Hierin is de sobere hoofdentree opgenomen.
De gevels van de kantoortuinen bestaan uit expressief vormgegeven, diepe betonelementen met holle profielen. Deze gevels worden aan de bovenzijde beëindigd met halve betonelementen zodat een tandvormige daklijn ontstaat.
Dergelijke geprefabriceerde vloerdragende elementen, die tevens gebruikt worden voor de vormgeving van de gevels, worden ‘architectonisch beton’ genoemd.

Interieur:

Het interieur van het kantoorgebouw wordt gedomineerd door de grote centrale hal met vide die vanaf de begane grond tot in de daklaag doorloopt en in open verbinding staat met de aangrenzende ruimten. De twee verdiepingen rondom de centrale vide zijn uitgevoerd als kantoortuin met trappen en sanitaire voorzieningen in twee kernen. Het hoofdtrappenhuis heeft een open structuur langs de vide en het kleinere trappenhuis is gesloten en dient tevens als vluchtweg en bovendien als toegang tot de sportzaal op de bovenste verdieping. Op de begane grond zijn een auditorium en een computerruimte ondergebracht en op de verdieping is een aantal vergaderkamers afgescheiden. In de centrale hal bevindt zich een kleine keuken met balie en de ruimte diende tevens als lunch- en ontmoetingsruimte. De vide krijgt indirect licht vanaf de aangrenzende kantoortuinen en wordt eveneens vanaf de bovenzijde aangelicht door lichtstraten welke tussen dunne, gekantelde, betonnen schaalelementen zijn geplaatst. Het hele gebouw is voorzien van airconditioning

waarvan de lucht aan de bovenzijde van de vide wordt ingeblazen.

Tuin:

In het ontwerp voor de tuin werd gestreefd om een totaalontwerp van tuin en gebouw te maken, waar in verschillende sferen de producten van de Nederlandse cementindustrie waren verwerkt. De tuin moest deels stenig en deels groen worden, maar is maar ten dele volgens het ontwerp uitgevoerd. De betonnen bestrating en fontein zijn ontworpen door de beeldhouwer/omgevingskunstenaar Joop Beljon. De twee betonnen kunstwerken in de tuin, gemaakt door Beljon en Jaap van der Meij, zijn later toegevoegd en behoren niet tot het oorspronkelijke ontwerp.

Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst

1. Algemene cultuurhistorische waarden

Het Cementrum is als gebouw samen met zijn directe omgeving ontworpen als visitekaartje voor de cementindustrie. Dat komt overwegend tot uitdrukking in het innovatieve, expressieve en beeldbepalende ontwerp van het gebouw, geheel uitgevoerd in beton.
Het gebouw van architectonisch beton heeft een grote cultuurhistorische waarde als bijzonder ontwerp voor de Nederlandse cementindustrie.

2. Architectuur- en bouwhistorische waarden

Het gebouw is alzijdig ontworpen rondom een centrale kern. De bouwmassa heeft een hoge architectonische waarde.
De wit betonnen gevelelementen zijn door hun expressieve vorm en functie karakteristiek. De centrale kern bestaat uit vlakke betonelementen met groeven, in dit centrale deel is de hoofdtoegang gesitueerd. De gevelelementen van de omliggende kantoortuin hebben een ruimtelijke en plastische vormgeving met diepe raamnissen. Soortgelijke elementen vormen tevens de afsluiting van de bovenzijde van de gevel. De beeldbepalende betonnen gevelelementen hebben een hoge architectonische waarde. De constructie van het Cementrum is voor Nederland uitzonderlijk met zijn geprefabriceerde, vloerdragende gevelelementen met daartussen voorgespannen vloerdelen in de vorm van TT-balken. De constructie van het gebouw is daarmee van grote bouwhistorische waarde.
Het Cementrum is kenmerkend voor de tijd van zijn ontstaan met zijn compacte vorm met vide waaromheen een verspringende plattegrond met kantoortuinen is aangelegd. Deze indeling is typerend voor het structuralisme. De vide, met zijn afsluiting in de vorm van gebogen betonschalen, geeft een opmerkelijke ruimtelijke werking en lichtinval. De centrale vide met lichtinval via het dak van betonschalen is essentieel voor de indeling en heeft een grote architectonische waarde.

3. Ensemble en stedenbouwkundige waarden

Het vrijstaande gebouw is in een ruime omgeving geplaatst. De vrijstaande situering is van belang voor de beleving van het gebouw en heeft een hoge stedenbouwkundige waarde. De tuinaanleg maakte deel uit van het totaalontwerp, maar is gedeeltelijk volgens de plannen uitgevoerd. De vijver met de fonteinen, naar een ontwerp van Joop Beljon, vertegenwoordigen hierin de belangrijkste waarden.

4. Gaafheid en zeldzaamheid

Ondanks kleine interne aanpassingen is het Cementrum gaaf bewaard gebleven. Dat geldt zowel voor de bouwmassa als voor de materialisatie van de buitenzijde en de afwerking aan de binnenzijde. Slechts enkele minimale ingrepen doen hieraan afbreuk. Vanwege zijn constructie met vloer dragende gevelelementen is het gebouw zeldzaam en enkel vergelijkbaar met een aantal gebouwen in de omgeving van Brussel.

Conclusie

Het in 1979 gebouwde object aan de Sint Teunislaan 1 te ’s-Hertogenbosch (het Cementrum) heeft hoge monumentale waarden met name vanwege de bijzondere architectonische vormentaal (structuralisme). Door de bijzondere en zeldzame betontoepassingen (dragende gevelelementen en vloeren met TT-balken) bezit het object hoge bouwhistorische waarden.

Het object Sint Teunislaan 1 te ’s-Hertogenbosch, bestaande uit het kantoorgebouw (Cementrum) naar een ontwerp van David Zuiderhoek en de vijver met fonteinen, naar een ontwerp van Joop Beljon, onderdeel van het tuinontwerp, zijn op basis van de gehanteerde criteria en bovenstaande motivering beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ’s-Hertogenbosch.

Erfgoed 's-Hertogenbosch

2013	Cementrum verkocht, kennis blijft bestaan Heidelberg Cement verkoopt het Cementrum, het karakteristieke gebouw in ‘s-Hertogenbosch. Daarin zijn niet alleen de dochters Enci, Mebin en Sagrex gevestigd, maar ook het Cement- en Betoncentrum, een kenniscentrum van vijf verenigde cementindustrieën. Het Cement- en Betoncentrum verhuist als huurder mee naar een nieuw kantoor, meldt directeur André Burger. De kennis en ervaring van het Cement- en Betoncentrum blijven dus als bindende factor bestaan. De befaamde bibliotheek van het Cement- en Betoncentrum is overigens in 2006 grotendeels naar de TU Delft verplaatst. cobouw.nl
2013	Redactie Akkoord over de aankoop Cementrum. Brabants Dagblad vrijdag 31 mei 2013 \| 25
2017	in actie voor kunst die buiten de boot dreigt te vallen Het Cementrum met zijn tuin van Joop Beljon in Den Bosch mogen niet geruisloos verdwijnen, vindt oscar schrover. De Bossche kunstenaar kwam in actie nadat de gemeente besloot een kunstwerk uit die tuin, de loerbol, weg te geven aan ameland. Mieske van Eck \| Brabants Dagblad vrijdag 17 maart 2017 \| Regio 4
2017	Wat komt er in het Cementrum? Roel Praagman ziet er een museum, galerie en plek voor zijn antiek in. Adviseur Oscar Schrover gaat voor museale functies. Jos van de Ven \| Brabants Dagblad woensdag 8 november 2017 \| Regio 4
2017	Vertraging Annenborch door discussie met belastingdienst Niet de aanwezigheid van asbestdeeltjes, maar een dispuut met de belastingdienst is de reden van de vertraging van de sloop van de oude Annenborch in Rosmalen. Paul Roovers \| Brabants Dagblad woensdag 8 november 2017 \| Regio 5
2018	Geen museum in Cementrum Het Cementrum in Den Bosch wordt geen MeierijMuseum. Schijndelaar Roel Praagman trekt zich terug na ‘vage antwoorden’ van het Bossche college van B en W. Robèrt van Lith \| Brabants Dagblad zaterdag 27 januari 2018 \| Regio 4
2018	Redactie In de wachtkamer is het Cementrum al beschermd. Brabants Dagblad dinsdag 13 februari 2018 \| Regio 2
2018	Ton Graus Een nieuw monument! Bossche Kringen 6 (2018) 10

Nummer:	1
Postcode:	5231 BS
BAG-ID:	0796200000350708
Perceel:	HTG00-O-3365

Soort:	Gemeentelijk monument
Nummer:	SOM0777

Cementrum

Sint Teunislaan 1

Sint Teunislaan 1, Cementrum

Geschiedenis

Gebouwbeschrijving

Situering:

Hoofdvorm:

Constructie:

Exterieur:

Interieur:

Tuin:

Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst

1. Algemene cultuurhistorische waarden

2. Architectuur- en bouwhistorische waarden

3. Ensemble en stedenbouwkundige waarden

4. Gaafheid en zeldzaamheid

Conclusie

Cementrum verkocht, kennis blijft bestaan

Redactie

in actie voor kunst die buiten de boot dreigt te vallen

Wat komt er in het Cementrum?

Vertraging Annenborch door discussie met belastingdienst

Geen museum in Cementrum

Redactie

Ton Graus

Nummeraanduiding

Monument

Locatie

Op deze pagina

Zie ook