Atelier Andre Schreurs, ca 1930
Zeventig jaar geleden was de Schapenmarkt smaller dan nu. Vandaag een kijkje achter de voorgevel van Schapenmarkt 26-28. Achter de huidige voorgevel bevindt zich een zaak in foto- en video-apparatuur. Maar onder dit pand loopt tevens de Binnendieze. De gietijzeren putdeksel met de letter B vóór de winkel duidt daar op. Deze letter betekent Brandput: hier konden en kunnen indien er brand uitbreekt in de directe omgeving de brandweerlieden hun slang ingooien om water uit de Binnendieze te halen. De hier ter plekke stromende Binnendieze fungeerde omstreeks 1200 reeds als stadsgracht. Vlak daarachter begon de oudste stad 's-Hertogenbosch. Hier, bij het begin van de Schapenmarkt, achter de Binnendieze, stond omstreeks 1225 reeds de grote stenen Antwerpse Poort, ook wel Lieve-Vrouwe-poort genoemd. Ruim een eeuw heeft deze stadspoort als zodanig gefunctioneerd. Toen onderging de stad een uitbreiding en werd de Antwerpse Poort gesloopt. De drie andere stadspoorten kregen een nieuwe functie en bleven gehandhaafd. OverkluisdDe buiten gebruik geraakte stadsgracht, vanaf die tijd bekend als de Binnendieze, werd daarna overkluisd door een aantal panden. Ter plekke van de huidige schapenmarkt 26-28 bevonden zich drie huizen. Op de hoek was het pand Het Verguld Harnas; reden om daarnaast gelegen straat later naar dit huis te noemen: Achter het verguld harnas. In de zestiende eeuw werd het pand omschreven als 'voorheen een huis, staande op de brug, gelegen over het water, nu een huis met erf en keuken boven het water'. In het midden van de achttiende eeuw was hier een tabak- en snuifwinkel van de heer Duchateau gevestigd. Aan de Schapenmarkt, bevond zich het buurpand De Rooie Hamer, ook wel De Vergulde Hamer genoemd. Tweehonderd jaar geleden was hier een zadelmakerij gevestigd. Het derde pand, aan de rechterzijde van Het Verguld Harnas, heette Het Torentje: toch een duidelijke relatie naar de ooit daarachter gelegen stadspoort.TaartjeswinkelRond de eeuwwisseling was er in het pand de lunchroom en bakkerij gevestigd van Goulmy. 'De deftige taartjeswinkel van Goulmy' heette het pand toen in de volksmond. Vanaf de straat kon men achter de ramen dames met grote hoeden op de gebakjes zien eten.Het stadsbestuur wilde omstreeks 1930 de straten in de binnenstad zo breed mogelijk maken. Ondermeer werd toen de Geerlingse brug in de Hinthamerstraat verbreed en de rooilijn in de Vughterstraat werd verlegd door nieuwbouw van De Witte Zwaan, de biergroothandel. Ook de forse bouw van de winkel van Goulmy zou voor het toenemende verkeer in de stad veranderd dienen te worden. Het gehele pand werd afgebroken en de nieuwbouw kreeg een ronde hoek: een verbetering voor het verkeer maar verlies van een markant pand. In het pand Schapenmarkt is lang Het Zuiden gevestigd, thans een foto-video-winkel, maar vroeger ook een foto-agentschap, De fotografen van Het Zuiden maakten vanaf de twintiger jaren reportages van gebeurtenissen in heel Zuid Nederland. De foto's werden aan kranten en weekbladen verkocht. Op die manier kreeg Het Zuiden een bijzonder rijk foto-archief, dat een goed beeld geeft van de ontwikkeling in deze regio tussen 1930 en 1980. |
Dit hoekpand is over de Binnendieze gebouwd, aan de buitenzijde van de eerste stadsmuur. Aangezien er geen sprake is van een perceel, maar van een overkluizing van het water, rustte er geen hertogcijns op. Na de ontmanteling is de stadsmuur ter plaatse gesloopt en de Binnendieze overbouwd. Wanneer dit plaatsvond is niet bekend. In 1518 wordt er melding gemaakt van het huis. In een akte uit 1545 staat een uitvoerige beschrijving: 'een huis dat voorheen was een huis en erf staande in de Zadelstraat bij de Jodenpoort op de brug, gelegen over het water aldaar, met een daarachter staande kamer en dat nu is, een huis met erf en keuken, boven het water staand'. Uit deze omschrijving valt af te leiden dat het pand Achter het Verguld Harnas 2, door Mosmans 'Het Toirken' genoemd, oorspronkelijk tot het hoekpand zal hebben behoord. In het cijnsboek van 1573 wordt melding gemaakt van een perceel waarvan geen voetenmaat gegeven wordt. Hiervoor moet een zekere Wijnand van Heusden 'opt toirnken' betalen. Huizen die boven de Binnendieze zijn gebouwd zijn echter in het algemeen niet belast met een hertogcijns. Mosmans vermoedt dat de naam betrekking heeft op de zuidelijke toren van de Jodenpoort. In dat geval zou de stadspoort belast zijn, wat evenmin gebruikelijk was. Het is ook denkbaar dat 'Het Toirken' verband houdt met het ronde uitgebouwde torentje dat op de hoek van de stadsmuur Achter het Verguld Harnas gestaan heeft. Bij de haardentelling van 1553 moet de bezitter Anton van Tuyl van het hoekpand voor twee schouwen en één fornuis betalen. In 1569, bij het innen van de 100ste penning is 'het gulden harnas' in het bezit van de koning en wordt het verhuurd aan Thomas Janss de kleermaker. Aangezien het gebouw in 1924 geheel gesloopt is en op een terugliggende rooilijn is herbouwd, weten we niets van het 16de eeuwse pand. De reconstructie is gebaseerd op bouwtekeningen uit 1924 en oude foto's. | 344 |
Goulmy, oorspronkelijk 2 huizen254. "De rooie (vergulde) Hamer" anno 1603. Omstreeks 1750 zadelmakerij.255. "'t Vergult Harnasch". In 1756 Tabak- en Snuifwinkel van Duchateau. Dit hoekhuis gaf aan de zijstraat haar naam. - Het geheele tegenwoordige hoekperceel is eigenlijk uit drie huizen samengetrokken. Zie voor het derde, perceel 1351. | 32 |
No. 26 Dit huis staat aan den hoek der Schapenmarkt en de straat, genaamd Achter het verguld harnas en wel boven de allereerste vestinggracht van den Bosch, zooals nog gezegd wordt in eene akte van 2 Januari 1545 (Reg. n° 169 f. 132 vso), waarbij Rembout, zoon van Jan, den zoon van Goyart van Lith, als man van Aerntkene, dochter van Goossen, den zoon van Jan den timmerman, dat huis verkoopt aan Anthonis, den zoon van Lenard Neyts genaamd van Tuyl; het wordt daarin toch omschreven als een huis, dat voorheen was een huis en erf, staande in de Zadelstraat bij de Jodenpoort op de brug, gelegen over het water aldaar, met eene daarachter staande kamer en dat nu is, een huis met erf en keuken, boven het water staande op den hoek van de Zadelstraat bij de Schapenmarkt tusschen het huis van Gijsbert Roelofs ex uno en de straat, waardoor men naar het Wild varken gaat ex alio. Genoemde poort, waarover men zie Deel II p. 155, bestond nog in 1544, want in eene Bossche schepenakte van dat jaar wordt melding gemaakt van huizen, staande in de Zadelstraat juxta portam, dictam (voorheen) der Joeden poirt. nu genaamd Onser Vrouwe poirt.
Aan de overzijde van de straat de Schapenmarkt krijgt men na eenige huizen in de richting van de Markt te zijn voorbijgegaan, het huis, geheeten Het Gulden Vlies.
| 493 |
1996 |
Henny MolhuysenAchter de voorgevel : Bebouwing boven een stadsrivierBrabants Dagblad donderdag 19 september 1996 (foto) |
1865 | P.V.P. Goulmy (confiturier, likeurstoker en restaurateur) |
1875 | P.V.P. Goulmy (grossier in commestibles, confiseur en likeurstoker) |
1881 | P.V.P. Goulmy (grossier in commestibles, confiseur en likeurstoker) |
1910 | Th.M.M. Goulmy (confiseur, cuisinier en chocoladefabrikant) |
1928 | W.H. Vos |
1928 | H.F. Maseland |