Complex met hofjeswoningen

Inleiding Het complex met hofjeswoningen het "Sint Jacobshofje" is gelegen aan de zuidoostelijke zijde van het centrum van 's-Hertogenbosch. De woningen werden gebouwd in opdracht van de R.K. Parochie van Sint Jacob. Het complex bestaat uit verschillende typen woningen, bestemd voor arbeidersgezinnen. Het Sint Jacobshofje is opgebouwd uit een tweetal langgerekte blokken met boven- en benedenwoningen langs de oostelijke en westelijke zijde van het hofje, een sluitblok met kleinere woningen aan de zuidelijke zijde hiervan en een hoger sluitblok met poort aan de noordzijde van het complex. In dit laatste blok zijn meer luxueuze, ruimere woningen ondergebracht, met een hoofdingang aan de Mgr. Prinsenstraat. Het complex werd omstreeks 1930 gebouwd en toont een regionale variant van de Amsterdamse School. Het blok aan de Mgr. Prinsenstraat werd omstreeks 1934 aan de westzijde uitgebreid met een hoekwoning. Het ontwerp van de woningen werd geleverd door de architect C.M. Evers. In 1993 werd het complex gedeeltelijk gerenoveerd. Omschrijving Het complex heeft een globaal trapeziumvormige plattegrond, bestaande uit vier gesloten bouwblokken van twee bouwlagen rondom een trapeziumvormig pleintje. Het noordelijke bouwblok langs de Mgr. Prinsenstraat is hoger opgetrokken. Hierin bevindt zich de poort naar het pleintje. Aan de oostelijke zijde zijn de woningen rug aan rug gesitueerd met een woningblok van latere bouwdatum aan de Bethaniëstraat. De westelijke begrenzing van het woonhofje wordt gevormd door de stadsrivier de Dieze. Aan de zuidelijke zijde wordt het complex begrensd door een tuin, behorend bij het aan de Papenhulst gelegen ziekenhuis "Joannes de Deo". Het plein in het midden van het hofje is voorzien van sierbestrating in klinkers. In het midden van het plein een plantsoen. Waardering Het complex met hofjeswoningen "Sint Jacobshofje" is van algemeen belang. Het complex bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische en geestelijke ontwikkeling: het vormt een goede illustratie van volkswoningbouw, gefinancierd door Rooms-Katholieke parochies. Voorts illustreert het een typologische ontwikkeling: het is een goed voorbeeld van een gesloten bebouwing met woonhuizen rondom een gemeenschappelijke open ruimte, een karakteristieke vorm van sociale woningbouwcomplexen in de eerste helft van deze eeuw en een actualisering van het aloude hofjesthema in een historische binnenstad. Het complex bezit architectuurhistorische waarde vanwege de bijzondere, op de Amsterdamse School gebaseerde ornamentiek en vanwege het bijzondere materiaalgebruik. Het complex bezit ensemblewaarde vanwege de bijzondere wijze van inrichting. Het complex is tot slot van belang vanwege gaafheid en vanwege typologische zeldzaamheid.

Bovenwoningen en benedenwoningen

Inleiding

Het blok met bovenwoningen en benedenwoningen is gelegen in een tweelaags blok met woonhuizen aan de Mgr. Prinsenstraat, dat de noordelijke afsluiting van het Sint Jacobshofje vormt. Dit blok is hoger opgetrokken dan de overige bebouwing in het hofje. De woningen werden omstreeks 1930 (het meest westelijke woonhuis in 1935) gebouwd, naar ontwerp van architect C.M. Evers, in een regionale variant van de Amsterdamse School stijl. Opdrachtgever was de Rooms-Katholieke parochie Sint Jacob. De benedenwoningen hebben aan de zijde van de Mgr. Prinsenstraat een ondiepe voortuin.

Omschrijving

Het woonblok heeft een globaal L-vormige plattegrond, met een afgeschuinde hoek op de hoek Mgr. Prinsenstraat - Bethaniëstraat. De woningen tellen twee (Mgr. Prinsenstraat 41-57) bouwlagen onder een geknikt schilddak en tweeënhalve (Mgr. Prinsenstraat 59-61 en Bethaniëstraat 1-5) bouwlaag onder schilddak, gedekt met verbeterde Hollandse pannen. Dakkapellen in de schilden boven voor- en achtergevel. Bakgoot. In het midden van het bouwblok een hoger opgetrokken gedeelte onder dwarsgeplaatst zadeldak, waarin de toegangspoort tot de binnenplaats van het hofje. De gevels zijn opgetrokken in baksteen.

De voorgevel (noordgevel) heeft in het midden aan de zijde van de Mgr. Prinsenstraat een hoger opgetrokken risaliet met topgevel, waarin de poort naar het binnenpleintje. Deze poort bestaat uit twee door een rondboog met sluitsteen geopende doorgangen, waarin een overkluizing met bakstenen kruisgewelven. In de pijlers en zijmuren van de poort zijn geglazuurde bakstenen toegepast. Aan weerszijden van de poort uitgebouwde trappenhuizen onder tentdakjes. Hierin een met tegels beklede buitentrap, leidend naar de ingangen van de bovenwoningen. De opening naar het trappenhuis wordt aan de bovenzijde afgesloten door trapsgewijs overstekende bakstenen. Hierop aansluitend een hoog, verticaal element, bestaande uit glazen bouwstenen. De woningen boven de poort hebben in de voorgevel rechtgesloten kruisvensters met vooruitspringende bovenlichten, waarin een kleine roedenverdeling. Vensters voorzien van onderluiken. Boven in de topgevel een tweetal kleine, ronde vensters. De woningen aan weerszijden van de poort hebben op de begane grond en eerste verdieping ter hoogte van de salons, driezijdige erkers, waarin ramen met glas-in-lood bovenlichten. Ingangspartijen bestaande uit houten paneeldeuren met negenruits raam en bovenlicht, waarin glas-in-lood. Ter plaatse van de voorkamers op de begane grond rechtgesloten vensters met schuifraam, waarin een glas-in-lood bovenlicht. De vertrekken op de eerste verdieping zijn voorzien van smalle, verticale laddervensters met glas-in-lood. De woningen op de hoek Mgr. Prinsenstraat - Bethaniëstraat (Mgr. Prinsenstraat 57-59 - Bethaniëstraat 3-5) hebben op de begane grond en eerste verdieping, ter plaatse van de salons rechtgesloten vensters met schuifraam en glas-in-lood bovenlicht. Op de tweede verdieping kleinere vensters met drieruits raam. Ter plaatse van de badkamers/toiletten kleine vensters met valraam. In de afgeschuinde hoek, bij de woningen (Mgr. Prinsenstraat 61- Bethaniestraat 1) een driezijdige erkerachtige uitbouw ter plaatse van de salons, waarboven op de tweede verdieping een balkon. Op de hoeken hiervan decoratief metselwerk. De erker is voorzien van kruisvensters met vooruitspringend glas-in-lood bovenlicht, in de zijmuren van de erker smallere schuifvensters met glas-in-lood bovenlicht. In de afgeschuinde hoek is de gevel op de hoeken voorzien van een in glazen bouwstenen uitgevoerd verticaal element.

De westelijke kopgevel van het blok loopt door in de Diezewand. Hierin op de begane grond een moderne erker met lessenaardak ter plaatse van de woonkamer. Links hiervan en op de begane grond en eerste verdieping schuiframen met glas-in-lood bovenlicht (op de begane grond is het glas-in-lood verwijderd). De sober uitgevoerde achtergevel (zuidgevel) is in het midden hoger opgetrokken en wordt hier afgesloten door een topgevel met vlechtingen. Op de eerste verdieping van de woningen boven de poort een balkon. Dubbele, nieuwe beglaasde balkondeuren met zij- en bovenlicht. Hierboven, op de tweede verdieping rechtgesloten kruisvensters. Ter hoogte van de zolder twee kleine ronde vensters. De woningen (Mgr. Prinsenstraat 43 en 51) aan weerszijden van de poort hebben aan de achterzijde een deels één-, deels tweelaags uitbouw onder plat. Hierin rechtgesloten kruisvensters. Ter plaatse van de keuken een paneeldeur met zij- en bovenlichten. Links, respectievelijk rechts hiervan een dubbele, beglaasde -moderne- tuindeur, met zij- en bovenlichten. De achtergevel van Mgr. Prinsenstraat 41 gaat gedeeltelijk schuil achter een tweelaags aanbouw onder plat. Links hiervan, op de begane grond een moderne tuindeur. Op de eerste verdieping een balkon. Dubbele beglaasde balkondeuren met zij- en bovenlichten. Glas-in-lood in de bovenlichten. Op de tweede verdieping, ter hoogte van een slaapkamer een driedelig venster met bovenlichten. Rechts hiervan een beglaasde paneeldeur, die toegang geeft tot het plat. De woningen Mgr. Prinsenstraat 57-59 zijn via een éénlaags aanbouw onder plat verbonden met het westelijke blok met woningen aan het hofje. Hierboven een balkon met moderne beglaasde deuren met zij- en bovenlicht. De woningen in de afgeschuinde hoek van het blok (Mgr. Prinsenstraat 57-61) hebben op de begane grond een éénlaags aanbouw, waarboven een balkon. Beglaasde balkondeuren met zij- en bovenlicht. Inwendig is de indeling bij een aantal woningen gewijzigd. Mgr. Prinsenstraat 41 toont nog in hoofdlijnen de oorspronkelijke indeling. Op de begane grond links de entree van de bovenwoning met trappenhuis, rechts de entree met achterliggende gang voor de benedenwoning. De benedenwoning heeft rechts van de gang twee kamers en suite met schuifdeur. In de aanbouw op de begane grond een keuken en een slaapkamer. De bovenwoning heeft een overeenkomstige indeling. Aan de voorzijde, boven de entree heeft de bovenwoning nog een kleine kamer. Op de bovenverdieping twee kleine kamers tegen voor- en achterzijde van het trappenhuis en twee grotere slaapkamers tegen de westgevel.

Waardering

De woningen, behorend bij het Sint Jacobshofje, zijn van algemeen belang. De woningen bezitten cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling: zij vormen een goed voorbeeld van volkswoningbouw, gefinancierd door een Rooms-Katholieke parochie. Voorts illustreren zij een typologische ontwikkeling: zij vormen een goed voorbeeld van gesloten bebouwing rondom een gemeenschappelijke open ruimte, een karakteristieke vorm van volkswoningbouwcomplexen in de eerste helft van de 20ste eeuw en een actualisering van het hofjesthema in een historische binnenstad. De woningen hebben architectuurhistorische waarde vanwege de bijzondere, op de Amsterdamse School gebaseerde ornamentiek en vanwege het bijzondere materiaalgebruik. De woningen bezitten ensemblewaarde als essentieel onderdeel van het Sint Jacobshofje, dat cultuurhistorisch en architectuurhistorisch van nationaal belang is. De woningen zijn tot slot van belang vanwege de gaafheid van het exterieur.