Het Hypotheekkantoor

Ter plaatse, waar thans dit gebouw staat, stonden vroeger twee huizen, waarvan het Noordwaarts staande een voornaam huis was, dat achtereenvolgens genaamd werd het huis van Enckevoirt en de Stooterspoort en het ander, dat toen het hoekhuis was, niets anders was dan de woning van eenen schoenlapper.

Jan Monicx laatstbedoeld was schout van Peelland en hertrouwde na dood zijner genoemde vrouw met Christina Potter van de Loo; van zijne eerste vrouw had hij deze kinderen: Elisabeth, die huwde met mr. Jacob Hessels, procureur-generaal van Vlaanderen; Christina, de echtgenote van Jan van Wyffliet Janszoon; Margaretha, de vrouw van Peter van Berckel; Anna; Walburch; Jan en Arend, die huwde met Beatrix Beuckelaer, van wie een zoon Jan, Monicx, die huwde met Isabella de Bever; en van zijne tweede vrouw: Jan Monicx, die huwde met Margaretha van Nyenrode en Beatrix Monixc, welke huwde met Gerard Spierinck van Well Gerardszoon.

Jan Monicx, de schont, verkocht het hierbedoeld huis 9 Juli 1515 aan Gerard, zoon van Michiel Henrickszoon, schepen van den Bosch, ten behoeve van mr. Willem van Enckevoirt, die toen nog maar was aartsdiaken van Kempenland; bij eene akte, die luidt als volgt (Reg. n°. 110 f. 599 vso): Johannes Monicks, filius magistri Johannis Monicx senioris, scultetus in Pelandia, tanquam maritus et tutor legitimus, ut decibat, Domicellae Katharinae suae uvoris, filiae quondam Godefridi van den Aelsvoirt, domum, aream et ortum ac donum posteriorem, et eorum attinentias, sitas in Buscoducis in vico Piperis inter hereditatem domini et magistri Ghysberti die Bye, presbyteri canonici ecclesiae Buscoducensis ex uno et inter heredidatum olim Johannis Cortkens, calopodiarii ex

Mr. Willem van Enckevoirt voornoemd, die ook nog deken der Bossche St. Janskerk was, was de latere kardinaal van dien naam, als hoedanig hij beroemd is geworden. Hij werd in 1464 te Mierlo geboren en had, naar wordt beweerd, Willem van Enckevoirt tot vader; is dit juist, dan was naar alle waarschijnlijkheid zijn broeder de Peter, zoon van Willem van Enckevoirt Symonszoon, die in het jaar 1514 een huis in de Lange Putstraat te den Bosch kocht 3), alzoo een jaar vóór dat mr. Willem van Enckevoirt door koop eigenaar van het hierbedoeld huis werd. Deze Peter van Enckevoirt was blijkens eene andere Schepenakte van den Bosch een faber, wat een smid of timmerman beteekent, zoodat, als de beroemde kardinaal zijn broeder was, deze wel niet tot een oud-adellijk geslacht zal hebben behoord, zooals door eenige genealogen beweerd is geworden.

Naar mr. Willem van Enckevoirt werd het hierbedoeld huis een tijdlang het huis van Enckevoirt genaamd; dit was evenwel niet het eenige wat in den Bosch de herinnering aan zijn verblijf in die stad levendig hield; immers tot aan het jaar 1769 bevond zich in een der ramen van het Zuidertransept der Bossche St. Janskerk een geschilderd raam, waarop hij stond afgebeeld met zijn wapen, waarboven de kardinaalshoed was; eene afbeelding van dat raam is aanwezig in de verzameling stads- en dorpsgezichten van het Prov. Genootschap van K. en W. in Noordbrabant 4).

Den 21 Juni 1526 5) verkocht mr. Jan Lombaerts, secretaris van den Bosch, als gemachtigde van mr Willem van Enckevoirt, die in de daarvan opgemaakte akte genoemd wordt: tituli sanctorum Johannis et Pauli sacrosanctae Romanae ecclesiae presbyter et cardinalia Dartusenius, het hierbedoeld huis, dat alstoen gezegd werd te staan: in vico Peperis inter hereditatem domini et magistri Gysberti die Bye, presbyteri, canonici ecclesiae buscoducensis ex uno et inter hereditatem olim Johannis Corstkens, calopodiarii, ex alio, tendens a dicto vico retrorsum ad hereditatem quondam Willelmi die Volder et plurium aliorum, aan diens zuster (soror germana) Elisabeth van Enckevoirt, de echtgenoote van Gerard. zoon van Michiel Henrickszoon, schepen van den Bosch, hiervoren reeds genoemd.

Deze echtelieden hadden de navolgende kinderen:

a. Elisabeth Michiels genaamd van Enckevoirt, die huwde met mr. Jan Lombaerts voornoemd;

b. mr. Michiel Michiels genaamd van Enckevoirt, deken der St. Janskerk van den Bosch en aartsdiaken van Kempenland;

c. Johanna Michiels genaamd van Enckevoirt, die huwde met Jan Bloeymans;

d. Goyart Michiels genaamd van Enckevoirt, ridder, schepen van Antwerpen, die trouwde met Agnes van Halmale; hunne dochter Jacquelina was de huisvrouw van Jor. Jan van Berchem, ridder;

e. Agnes Michiels genaamd van Enckevoirt 6), die

De sub e genoemde echtelieden Stooters, die in 1552 voor Schepenen van den Bosch land onder Mierlo verkochten, werden eigenaars van het huis van Enckevoirt, doordien de vrouw het van hare ouders erfde; het kreeg daarop den naam van de Stooterspoort.

Zij waren de ouders van deze kinderen:

a. mr. Goijart Stooters van Enckevoirt, persoon te Vechel;

b. Lambert Stooters van Enckevoirt, die huwde met Johanna, de natuurlijke dochter van Everard van de Water en Elisabeth van Bommel; zij schonk hem: 1°. eene dochter Elisabeth, die, zooals wij op blz. 38 zagen, huwde met 1°. Adam Wachtelaar; 2°. Jan of Hans van Campen Huybertszoon, en 2°. een zoon Peter, wiens zoon weder was Cornelis Stooters.

e. mr. Gerard Stooters van Enckevoirt, kanonik te Maastricht;

d. Jan Stooters van Enckevoirt, die trouwde met Maria van Balen, dochter van mr. Franchoys, raad van den Bosch en Anna Gecx; zij schonk hem deze kinderen: 1°. Peter; 2°. Frans, onnoozel.

e. Mathijs Stooters van Enckevoirt;

f. Emke of Emerentiana Stooters van Enckevoirt, huwde met: 1°. Willem van Groeningen; 2°. Jan Gerardszn.

g. Elisabeth Stooters van Enckevoirt, huwde met Jacob Spyckers Jacobszoon. Hunne zonen waren Gerard en Jacob

Al deze kinderen Stooters v. E. verleenden in 1585 eene grondrente uit het huis de Stooterspoort, dat bij de deeling hunner ouderlijke nalatenschappen, welke in dat jaar plaats had, viel in het part van den eerstgenoemde hunner, mr. Goijart Stooters van Enckevoirt n.l., persoon te Vechel; het werd daarbij omschreven ais huis met erf, tuin en achterhuis, staande in de Peperstraat en uitkomende met eene poort in de Putstraat. Nadat laatstgenoemde daarin was overleden, verkochten zijne erfgenamen, zijnde Elisabeth Stooters hv. Jan van Campen, Cornelis Stooters Peterszn, Gerard en Jacob Spyckers, gebroeders en hunne zusters Elisabeth en Peryna Spyckers, de laatste toen hv. Michiel Duvel, Peter en Frans, zonen van Jan Stooters van E., Christina, dochter van Willem van Groeningen en Maryken, dochter van Jan Gerardszoon, en de kinderen van Mathijs Stooters v. E., den 2 April 1609 8) dit huis, hetwelk alstoen gezegd werd te hebben gestaan tusschen dat eertijds van mr. Gijsbert de Bye, kanonik, nu de Kanoniken van den Bosch volgens fundatie van mr. Maarten van Soemeren ex uno en dat eertijds van den klompenmaker Jan Corstkens, nu den steenhouwer Cornelis Janszoon, ex alio, voor de eene helft aan Everard van Doerne, heer van Liessel en voor de andere helft aan Wolphart Everard van Wittenhorst, heer van Deurne en Rossum.

Genoemde Everard van Doerne, die te Liessel woonde in „een steenen huys rondom in zijn water liggende", was de zoon van Henrick van Doerne (den zoon van Everard, heer van Deurne en Liessel en Margaretha van Vladeracken 9)) en Maria van Eyck Roelofsdochter 10), terwijl Wolphart Everard van Wittenhorst de zoon was van Walraaf van Wittenhorst en Margriet van Doerne, erfdochter van Deurne en Bakel en

Everard van Doerne verleende 10 Juli 1612 eene grondrente uit de Stooterspoort, welk huis daarbij omschreven werd als: eene schoone, groote huysinghe, gemeynlijck genoempt het Huys van Enckevoirt, met twee poirten, d'eene uutgaende voir inne Peperstraet ende andere ter syden achter uutgaende in de Lange Putstraet ende eene ledig he plaetse, hoven ende achterhuysingen daertoe behoorende, gelegen in de Peperstraet tusschen een hoechuys, staende opten hoec der voors. Pufstraete ende toebehoorende Cornelissen de Steenhouder 11) ex uno ende tusschen eene huysinge met eender poirte ende erffnisse, toebehoorende het Capittel der Cathedrale kercke der Stadt Shertogenbosch, hergecomen van mr. Marten van Soemeren, ter andere zyde.

Den 23 Januari 1613 werd de Stooterspoort verkocht bij eene akte 12), luidende als volgt: Alzoo de erfgenaemen wylen Heer en Meester Goijaert Stoters van Enckevoirt, persoon tot Vechel, sone wylen Peter Mathijszn Stoters, eene huysinge, erve, hoff, plaets ende achterhuysen, gestaen ende gelegen binnen der Stadt 's Hertogenbossche in de Peperstraet tegenover den Grooten Baggynhoff tussen eenen huyse ende erve, die by eenen canoniek dezer stadt, volgende de fundatie van mr. Marten van Zoemeren, beseten wort, ex uno, ende tussen erffenisse Cornelis Janszn, steenhouwer, ex alio, uuytgaende met eene porte in de Putstraet, daerinne de voirs. heere ende mr. Goyart Stoters bestorven is, erffelick opgedragen hadden Joncheeren Everarden van Doirne, heere tot Liessel, tot zijn behoeve als voir d'een hellicht ende tot behoeff van Jor Wolphart Everart van Wittenhorst, heere tot Doorn, Rossum,

Genoemde mr. Jan Costerius was de zoon van Jacob Henricxzn. van Engelen (Reg. n°. 357 f. 415) en man van Maria van Breugel, dochter van Arndt, president-schepen van den Bosch en Elisabeth van Mechelen; hij verwekte bij haar o.a. deze kinderen 13): a. Jacob Costerius, capucijn; b. mr. Arnold Costerius, ook advocaat te den Bosch, ongehuwd gestorven, die de Stooterspoort van zijne ouders erfde; c. Willemina Costerius, geestelijke dochter, die dit huis van haren genoemden broeder erfde; d. Elisabeth Costerius; e. mr. Jan Costerius, schout en rentmeester de stad en lande van Weert, die in 1637 huwde met Maria van Ham, van wie hij o.a. had 14) mr. Arnold Costerius, ook schout en rentmeester als voorzegd, die de Stooterspoort van zijne genoemde moei Willemina Costerius erfde 15); deze Arnold verkocht dat huis 16 Augustus 1718 (Reg. n°. 538 f. 269) aan mr. Joan Festus van Breugel, raad en pensionaris van den Bosch en achterkleinzoon van Tieleman Franszn. 16), wiens afstammelingen, na eerst Tielmans

Anna Maria van Breugel, dochter van genoemden mr. Joan Festus en echtgenoote van mr. Hendrik van Asch van Wijck, burgemeester van Utrecht, verkocht 15 October 1740 (Reg. n°. 548 f. 311) dit huis, dat alstoen omschreven werd als eene huysinge met zijn behangsels, staande plaaten en schilderyen in de schoorsteenen, koetshuys, stallinge en hof, staande en gelegen in de Peperstaet tegenover den Bagijnhof, van ouds genaamt de Stooterspoort, met de keuken, stal en koetshuys uytkomende in de Lange Putstraat, door haar geërfd van hare ouders, - aan Leonard Johan Smits, schepen van 's Hertogenbosch en ontvanger der verpondingen aldaar. Hij behoorde tot eene Nijmeegsche familie 18).

Zijne vrouw was, zooals wij reeds zagen, Samuelle Theophile van Voorburg; toen zij reeds weduwe van hem was kocht zij 18 Mei 1765 (Reg. no. 579 f. 180) van Hendrik van Cranenburg, deurwaarder te den Bosch, bij de Stooterspoort het huis 19), dat tusschen dat huis en de Lange Putstraat stond;

Genoemde Johan Bon was doctor in de medicijnen en werd 1 Augustus 1754 benoemd tot hoogleeraar in de geneeskunde aan de Illustre school te den Bosch; verscheidene malen was hij tevens voorzittend schepen van die stad. Hij had, zooals wij reeds zagen, van zijne genoemde vrouw, maar een kind Elisabeth Samuelle Theophile Bon, echtgenoote van mr. François Johan Gallé; zij kreeg 2 Juli 1802 van hare moeder ook nog het tegenwoordig hypotheek kantoor, alsmede de buitenplaats Voorburg en de jacht over Vught en Cromvoirt 22); haar man verkocht ook deze goederen den 8 Juli daaraanvolgende aan Gerardus Sterk, lid van de Municipaliteit te den Bosch; deze verkocht 14 Maart 1804 het landgoed Voorburg aan W.H. van der Duyn, woonachtig te Brussel en het tegenwoordig Hypotheekkantoor 20 Nov. 1807 aan mr. Jacob Willem Half-Wassenaer van Onsenoort, woonachtig te den Bosch, die het omstreeks het jaar 1823 aan het Rijk verkocht, hetwelk daaraan tot 1839 dezelfde bestemming gaf als aan het daarnaast staand Bisschoppelijk Paleis; daarna werd het tegen een zeer lagen huurprijs door het Rijk verhuurd aan ambtenaren, die het Gouvernement wilde begunstigen, totdat het ten slotte het Hypotheekkantoor werd.