Atelier Andre Schreurs, ca 1930
Markt 27
De Witte Helm
Links sigarenmagazijn "het huis Diepenbrock". Op nummer 27 is boek- en papierhandel G. Mosmans & Zoon gevestigd. Rechts daarvan de dames- en herenstoffenwinkel "De Bijenkorf" van Frits van der Ven. Rechts daarvan (ged.) een schoenenmagazijn.
Stadsarchief (0000620)
Achter de voorgevel
De Witte Helm
door Henny Molhuysen|
De krant van gisteren meldde dat er in de Kerkstraat een deel van de oudste Bossche stadsmuur ontdekt was. Dat viel te verwachten: het tracé is bekend. Er waren méér delen van deze uit het begin van de dertiende eeuw daterende stadsmuur te zien, ondermeer achter de voorgevel van: Markt 27. De Witte Helm aan de Markt is van oorsprong een zestiende eeuws pand. In 1648 werd het verbouwd en ook later is er aan het pand getimmerd en gemetseld. In 1873 vestigde G.G.A. Mosmans zich in het pand. Hij was omstreeks 1859 een theologische boekhandel begonnen en kwam na vijftien jaar in De Witte Helm. Mosmans handelde ook in bladmuziek, maar deze tak van het bedrijf werd door zijn broer Henri uitgeoefend. Boekhandel Mosmans werd in 1902 overgenomen door de familie Van Gent. De Witte Helm werd tijdens de Tweede Wereldoorlog beschadigd. In 1948 werd het hersteld en gerestaureerd door architect H. Valk, die het ondermeer van een vrij gefantaseerde trapgevel voorzag. Burgemeester Loeff juichte deze restauratie toe. Tevens pleitte hij bij die gelegenheid - de heropening van het pand - in een tijd waarin grote woningnood heerste als gevolg van de oorlog voor de oprichting van een Stichting Stadsherstel. „Ja, ja de Bossche Maagd is een vrouw van grote allure in vorm en lijn, al is haar kleed wel wat versleten. ...Het ligt in de bedoeling binnenkort op te richten een stichting voor restauratie van woningen waar dit historisch verantwoord is, uitsluitend bestemd voor dat soort geveltjes die voor de historie der stad van belang zijn maar niet voldoende om onder 'Monumentenzorg' te vallen.” In de 60-er jaren kwamen er grote veranderingen: grote oplagen missaals en andere gebedenboeken werden in een klap waardeloos. In 1969 trad de familie Van Gent uit de zaak en kwam deze in handen van Boekhandel Bergmans. De naam Mosmans bleef men echter aanhouden. Er kwamen enige verbouwingen in het pand, ondermeer werd een gedeelte achter het pand en achter de daar nog aanwezige dertiende eeuwse stadsmuur ingericht als expositieruimte. In 'Achter de stadswal' (het vroegere pakhuis, oorspronkelijk bereikbaar via de St.-Annaplaats) konden kunstenaars hun werk tonen. Begin 1975 vond er een pandenruil plaats: Mosmans verhuisde naar de Kerkstraat en Schoenenhuis Hein de Doop kwam naar de Markt. W. den Doop was in 1903 een schoenenwinkel in de Kerkstraat begonnen en in de loop der jaren had de familie de zaak enige malen vergroot en verbouwd. Ondermeer was in 1956 een stuk stadsmuur in de winkel ontdekt. Bij de verhuizing werd nog eens meegedeeld dat 'omdat het om een monument gaat de aanpassing beperkt blijft'. De Witte Helm kreeg echter forse aanslagen te verduren: de etalagepartij veranderde geheel, het aanwezige stuk stadsmuur werd gesloopt, de originele keldervloer verdween waarbij waardevolle plavuizen werden stukgeslagen. Reden voor de Raadsgroepering Knillis om vragen te stellen aangezien ”na voltooiing van de werkzaamheden van het monumentale karakter van 'De Witte Helm' nog weinig zal resten.” Later bleek dat er zelfs een fel gekleurde luifel tegen de voorgevel was aangebracht; 'een paasei', schreef ingezondenbrieven-schrijver Harry Beekwilder in april 1975. De luifel verdween weer van de voorgevel van Markt 27. |
Brabants Dagblad donderdag 7 april 1994
Beeldhouwkunst
Gevelsteen Inden Witten Helm
vervaardiger: Jacques de Bresser
Afgebeeld is een helm in driekwart aanzicht, met het onderschrift 'Inden Witten Helm'. De steen herinnert aan de oude naam van het pand. |
M.B. Grotens-Kos, Beeldhouwkunst in de open lucht in Bouwhistorie
'De Witte Helm' (1544)
Markt 27
|
Het perceel liep van de Markt tot de Annaplaats, waar een 'camere bij de Gevangenpoort' stond. Deze kleine woning stond aan de buitenzijde tegen de oude stadsmuur, ter plaatse van de gedempte stadsgracht. Aan de Markt stond het hoofdhuis, waarvan de fundering van de voorgevel en rechter zijmuur nog uit de tweede helft van de 14de eeuw kan dateren. Op het gehele perceel rustte één cijns, geheven over 16½ voet (= 4,75 m), wat gelijk is aan de breedte van het huidige pand met inbegrip van één zijmuur. Mogelijk bevond zich aan de linkerzijde een osendrup. De perceelsgrens vertoont enige verspringingen die hierop wijzen. De hertogcijns is opgelegd aan de slager Johan Heer en daarna aan zijn dochter. Vanaf het midden van de 16de eeuw worden er twee bezitters voor de afzonderlijke bouwdelen vermeld. Anton van Dieperbeeck zal het pand aan de Markt in bezit hebben. Hij wordt aangeslagen voor drie schouwen. Dirk Scotelmans zal de bezitter van de kameren aan de Annaplaats zijn geweest. Hij moet eveneens voor drie schouwen betalen. Ook in de kelder onder Markt 27 is een schouw. De kelder wordt afzonderlijk verhuurd en bewoond. Hoewel de kelder nog uit de 15de eeuw kan dateren, is het gewelf met de insteekgewelven van kleine baksteen in de 17de eeuw vernieuwd. Vóór het huis bevond zich een kelder onder de straat, die uit de 15de of 16de eeuw kan stammen. In het eind van de 16de eeuw wordt het pand bewoond door Goyart Peters, die tingieter van beroep is. Meerdere van zijn buren in het bouwblok oefenden dit beroep uit. | 400 |
Literatuur
CB 1520 f 39v; CB 1573 f 43; HT 1553; M 220; vSvY III, 291.
A. van Drunen, Kelder
|
Tamelijk lange kelder met een mooi kruisgewelf (ca 80 m²), met straatkelder (15 m²). |
Verkennend onderzoek publieksfuncties kelders aan Markt en Pensmarkt
Mosmans
Markt
firma Mosmans220. "De witte Helm" anno 1544. In 1600 bewoond door Goyaert Peters, die tingieter en tevens vendrig was. | 30 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Rijksmonument
Markt 27
|
De Witte Helm, in oorsprong 16e eeuws, verbouwd 1648, in 1948 hersteld en verbouwd door H.W. Valk en van vrij gefantaseerde trapgevel voorzien. Inwendig aan de achterkant, mede in een pakhuisje met uitgang naar de St. Annaplaats, overblijfselen van de oudste, 13e eeuwse, stadsmuur. |
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Artikelen
| 1994 |
Henny MolhuysenAchter de voorgevel : De Witte HelmBrabants Dagblad donderdag 7 april 1994 (foto) |
|
| 2007 |
J.M.M. van der VaartWinkel. Verbouwing. Architect H.W. Valk, 1943-1944.Hendrik Willem Valk 1886-1973 (2007) 220 |
Charter
| 1544 |
Charters Provinciaal Genootschap van K & W, 1303 - 1845Akte van verkoop in openbare veiling, verleden voor notaris en Gielis Donker, Philips Vogels van Maeseijk, priesters enz, als getuigen, door Jan Maartenszn Moens aan Anthonis van Diepenbeek Anthoniszn van huis en erf aan Botermarkt in 's-Hertogenbosch "De Witte Helm", met akte van verbintenis door genoemde koper jegens genoemde verkoper om hem een jaarlijkse cijns te betalen, gelijktijdige authentieke kopie, 6 februari 1544.Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) |
|
Adresboeken
Markt 27
De Witte Helm (1544)
| 1600 | Goyaert Peters (tingieter) |
Markt A 14 (????)
| 1865 | P. Janssen (koopman in aardewerk) - J.P.L. Reijers (2e luit. bij het 4e reg. drag.) - P. Reijnders (banketbakker en winkelier) |
| 1875 | B. Jansen (koopman in aardewerk) - G.G.A. Mosmans (boekhandelaar) |
Markt A 14 (1880)
| 1881 | G.G.A. Mosmans (boekhandelaar) |
| 1895 | Berger, Henri en Carel Mosmans (boekdrukkers) |
| 1908 | J.A.M. van Gent (firma G. Mosmans Zn.) boekh. |
Markt 27 (1909)
| 1910 | J.A.M. van Gent (firma G. Mosmans Zn.) boekh. |
| 1928 | G. Mosmans Zn. |
| 1943 | G. Mosmans Zoon (boekhandel) |
| 1960 | G. Mosmans Zoon (boekhandel) |
Literatuur en bronnenpublicaties
Hans Boselie en Peter-Jan van der Heijden, Bossche monumenten in beeld (1975) 60
n: vermelding in een voetnoot
/markt 27.jpg "In den Witte Helm")
/markt 27 (02).jpg "Gevelsteen")
Bossche Encyclopedie |