A.F.A.M. Wetzer, 7 juli 2007

Keizerstraat 12 : Hof van Zevenbergen

architect: restauratie door Teering, v.d. Laar en v.d. Vliet
bouwjaar: circa 1500, restauratie afgerond 1993

Kelder met vlakke kruisgewelven. Zijgevels met zadeldaktrappen; aan de binnenplaats veelhoekige traptoren; twee bogen zijn het overblijfsel van de koorsluiting der kapel van het Refugiehuis van Berne. In de linker achtervleugel 17e eeuwse sleutelstukken met acanthusbladeren. Veel regentenportretten.
Bron: Bossche Monumenten in Beeld
~~~
Het Hof van Zevenbergen werd in de zeventiende eeuw verbouwd tot een dubbel herenhuis. Pas in 1783 kregen de katholieken in de Keizerstraat weer hun eigen weeshuis. In het voormalige Hof van Zevenbergen vermeldt de gevelsteen nog altijd 'Roomsch Weeshuys'.
Bron: Ach Lieve Tijd : 800 Den Bosch en de Bosschenaren 6 (1983) 142
Archief
Architectuur

Hof van Zevenbergen

Architectuurgids 's-Hertogenbosch (15)
Bossche monumenten

Een adellijk stadspaleis

door Ed Hupkens

5
Stadsblad woensdag 27 mei 2015 | 5
Rijksmonument

Keizerstraat 12

Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Sasse van Ysselt

Het Hof van Zevenbergen

23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
Noten
1.Dr. C.R. Hermans Kronijken p. 73.
2.De Laagschout Johannes van Baexen kocht bij diezelfde gelegenheid de heerlijkheid Rosmalen; mr. Johan van Vladeracken, heer van Geffen, de heerlijkheid Nuland; Lambrecht Millinck, heer van Waalwijk, de heerlijkheid Vught en de kanonik Jan van Doerne de heerlijkheden Vlierden en Bakel.
3.Taxandria V blz. 135.
4.Volgens die akte was Cornelis van Bergen Jr. toen nog minderjarig en had hij eenige zusters, o.a. Maria, die huwde met Louis de Ligne.
5.Men zie ook nog van Heurn Historie I p. 427 en Taxandria VII p. 258.
6.Reg. no. 650 f. 75.
7.Zij hertrouwde na doode van haren genoemden man met Joost de Bije Hermanszn. (mr. A.C. Bondam Inventaris Jezuietencollege te den Bosch p. 76).
8.Diens andere zonen waren Dirck en Jan Oliviers van Berchhuysen (Reg. no. 324, f. 48).
9.In eene Bossche Schepenakte van 1534 komt als eigenaar van een huis aan de Zijle te den Bosch voor Jan, de zoon van Peter, den zoon van Jan Oliviers, den metser. (Cf. ook nog Reg. no. 114 f. 210 vso).
Men zie voorts over de familie Oliviers van Berchuysen Taxandria XVII p. 306 noot 1.
10.Zij was de dochter van Joost van Auwen. Joost van Auwen Joostzoon werd in 1585 gezegd te zijn de zwager van den rentmeester Jacob Bacx Janszn.
11.Hij en de kinderen van zijnen broeder Arnold erfden van hunne respectieve ouders en grootouders een steenen huis, omgeven met eene gracht, geheeten Oliviershuis, staande te Kerkhoven onder Oisterwijk. (Reg. No. 325, f. 322)
12.Zij was Elisabeth, dochter van Willem van Boemel (Bommel), de bijzit van Everard van de Water Peterszn, die bij haar had een onecht kind Johanna geheeten. Men zie echter Taxandria XIX p. 167.
13.Met ,,machden'' zijn waarschijnlijk dienstmaagden bedoeld.
14.Zie over hem Dl. I blz. 329.
15.Hillegond de Soete, die huwde met den bierbrouwer Adriaan Suijskens Godefriduszoon was hunne dochter. Zij was in 1687 erfgename van Anna, dochter van Godefroy Loeff van der Sloot.
16.Dr C.F. Xav. Smits, Grafzerken p. 254 en v. Leeuwen Batavia III. p. 1020.
17.Hij was zoon van Willem van Bree en Elisabeth van Meven, die de dochter was van Mathias van Meven en Katharina van Lenssen. (Macco Aachener Wappen und Genealogien Bd II p. 254)
18.Hij was 17 Augustus 1695 gedoopt in het R.K. bedehuis van St. Jan te den Bosch. Daarin werd 8 Februari 1697 ook nog gedoopt zijn broeder Joannes Guilelmus Ignatius, die jong zal gestorven zijn.
19.Over de wordingsgeschiedenis van dit Weeshuis zie men verder Taxandria XX p. 1 en vlgd.
20.Men zie de omschrijving van dit part in Reg. no. 371 f. 573.
21.Blijkens Reg. no. 475 f. 148 vso hadden Helena, Joanna, Anna Maria en Jan Baptist van Kessel aan Frederik Hendrik Sweerts de Landas verkocht hunne parten in een huis met bleek, de Ramen genaamd, grenzende aan, O.waarts de Mortel, Z.waarts de straat de Oude Hulst, W.waarts het erf van Mevr. Marigny en N.waarts de Dieze; zij waren door hen geërfd van Jacques Darbant, maar in 1680 had Louis du Bois die genaast. De moestuin met aanhoorigheden was van Elisabeth Oliviers geërfd door: Helena en Joanna, dochters van Melchior van Kessel; door Anna Maria van Kessel Henricks dochter en door Johan Baptist van Kessel. (Schepenreg. van den Bosch no. 497 f. 203).
22.In hunne onder trouwakte heet zij Elisabeth Wursten, weduwe van Pieter Orhly, geboren in Zwitserland.
23.Zij was in 1774 reeds weduwe en verklaarde toen naar Oirschot te zullen verhuizen.
24.In zijn testament van 2 Nov. 1555 noemde Everard van de Water haar zijne vrouw en Johanna van de Water hun kind. (Taxandria XIX p. 167.)
25.Van der Does de Willebois Studiebeurzen IV p. 96 en 97.
26.Men zie over hem Panken en Van Sasse van Ysselt Bergeik blz. 371.
27.Zij zal de dochter geweest zijn van mr. Theodorus Bruynincx en Geertruid Constantia van Hedel, wier vader Johan van Hedel gehuwd was met Johanna van Campen (dochter van genoemden Guiliam en Geertruy Vermeulen), welke na zijnen dood hertrouwde met Thomas Minten en hem o.a, schonk : Johanna Minten, hvr. van Menno van Coehoorn van Houwerda; Eufemia Clara Minten, hvr. van Louis Richard van Montfort en Clara Maria Minten hvr. mr. Alexander Berend van Eybergen.
28.Zij was de dochter van Louis Richard van Montfort en Eufemia Clara Minten.
29.Men zie over hem Coppens Nieuwe Beschr. van het Bisdom 's Bosch II, p. 346.
30.Hij overleed 13 Juli 1634 in den ouderdom van 83 jaren.
31.Dr. C.F.Xav. Smits t.a.p. blz. 78.
32.Zijne kinderen waren: Petrus; Johan Dominicus, kapitein in Spaanschen dienst; Jacobus Theodorus, luitenant-kolonel; Melchior, raad en rentmeester-generaal der Staten van Brabant : Maria Sibilla en Maria Margrieta van den Velde.
33.Thomas Peterszn., loodgieter, weduwnaar van Anthonisken, zijne eerste vrouw, dochter van Lambrecht van den Heesacker Engbertszn. verkocht 6 November 1604 (Reg. no. 301 f. 44) aan Peter zijnen zoon, verwekt bij Jenneken, dochter van Bastiaan Janszn, zijne tweede vrouw: ,,eene hoeve lants mitten omgraven huys ende vischerye daertoe behoirende, gelegen in de parochie van Esch ter plaetsche genoempt het Baerschot, acn de Leghe brugge. Waarschijnlijk was dit het goed, waarvan de Sweerts'en zich heer noemden en waarover men zie Taxandria XVIII p. 300.
34.Haar broeder was Frederik Willem Goenen, kolonel der Infanterie in Pruisischen dienst en heer van Zegenwerp, dat hij in 1744 verkocht aan Johan Vorstenbosch, heer van Aalst, die daarmede 5 September van dat jaar werd beleend.
35.Hij huwde met Elsje Wesselman, weduwe van Govardus Abbema Junior; haar zoon Antoni Abbema, geboren te den Bosch in 1805 en aldaar overleden 3 November 1878, volgde hem op in den eigendom van zijne goederen aan de Keizerstraat en oefende daarin het beroep van stalhouder en huurkoetsier uit.
De voorname Huizen en Gebouwen van 's-Hertogenbosch II (1910) 23-43
Smits

Het Hof van Zevenbergen, voormalig weeshuis Sint Anna

Keizerstraat 12

505
506
Jan Smits, Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant (Alphen aan de Maas 2010) 505-506
Van Gaal / Verhagen

Hof van Zevenbergen (Keizerstraat 12a)

43
's-Hertogenbosch binnen de Veste (2001) 43
Verhalen en legenden

Een stadspaleis

door Henny Molhuysen

Brabants Dagblad donderdag 6 september 1990
Artikelen
1877

Redactie

Octrooi van de Hoog Mogende Heeren Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden tot het oprigten van een Roomsch armen-weeshuis te 's Hertogenbosch, in dato 12 Februarij 1778, en Reglement op de administratie van hetzelve door den Magistraat der Hoofd-Stad 's Hertogenbosch, gearresteerd den 26 april 1779
Arkesteyn ('s-Hertogenbosch 1877)
 
1910

Sasse van Ysselt

Het Hof van Zevenbergen
De voorname Huizen en Gebouwen van 's-Hertogenbosch II (1910) 23
 
1942

N.N.

Merkwaardige gebouwen : in de Mortelbuurt te 's-Hertogenbosch
Handelingen van het Provinciaal Genootschap (1942) 59-65
 
1965

Redactie

Den Bosch Monumentenstad
Brabants Dagblad vrijdag 20 augustus 1965 (foto)
 
1970

Redactie

Gebouw met bijzondere historie waar eens keizer Karel V heeft gewoond. Broeders van Dongen na eeuw weg uit Hof van Zevenbergen
Brabants Dagblad dinsdag 7 juli 1970 (foto's)
 
1970

Redactie

Oud partriciërshuis geheel gemoderniseerd. Bejaarden Hof van Zevenbergen verhuisd naar St. Jorisstraat
Brabants Dagblad maandag 11 augustus 1970 (foto)
 
1976

Redactie

Woningbouw langs Prins Bernhardstraat. Gemeente koopt 'Hof van Zevenbergen'
Brabants Dagblad zaterdag 16 oktober 1976 (foto)
 
1977

Redactie

Kosten restauratie Hof van Zevenbergen ruim 1,1 miljoen
Brabants Dagblad vrijdag 21 oktober 1977
 
1979

Redactie

Korte historische schets van het Hof van Zevenbergen
Croix le duc 1 (1979) 7-14
 
1979

A. Kappelhof

Van adelijk huis tot onderdak voor hulpverleners
s.n. (s.l. 1979)
 
1983

W.F. Weve

Hof van Zevenbergen 's-Hertogenbosch
s.n. (Delft 1983)
 
1984

W.F. Weve

's-Hertogenbosch; Hof van Zevenbergen, Keizerstraat 12
Bulletin van de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond 2 (1984) 93-95
 
1989

Vijf aannemers storten zich op stadspaleis

Het Hof van Zevenbergen, een laat-middeleeuws stadspaleis aan de Keizerstraat in Den Bosch, wordt gerestaureerd. Vijf aannemersbedrijven uit Den Bosch en omgeving zullen het plan uitvoeren. Alle Aannemers hebben ervaring met de restauratie van middeleeuwse gebouwen en zijn bovendien gewend in Den Bosch te werken.
Redactie | De Telegraaf 15 maart 1989
 
1989

A.H. van Drunen

De restauratie van het Hof van Zevenbergen te 's-Hertogenbosch
Heemschut 9/10 (1989) 25-26
 
1989

A.H. van Drunen

De voorbereiding op de restauratie van het Hof van Zevenbergen. Kunsthistorisch en bouwtechnisch vooronderzoek
Heemschut 9/10 (1989) 26-27
 
1989

C. van Aalst

Restauratie Hof van Zevenbergen
Croix le duc 26 (1989) 6-12
 
1989

Redactie

Hof van Zevenbergen
Bouwhistorie 's-Hertogenbosch. Jaarverslag '89 (1989) 45
 
1990

Henny Molhuysen

Verhalen en legenden : Een stadspaleis
Brabants Dagblad donderdag 6 september 1990 (foto)
 
1992

Paul Kriele

'Traptoren was de grote schrik'
Brabants Dagblad vrijdag 3 januari 1992 | 13
 
1992

Ronald Glaudemans

Het Hof van Zevenbergen te 's-Hertogenbosch. Bouwhistorisch onderzoek en de restauratiepraktijk
Nieuwsbrief bouwhistorie 2 (1992) 4-8
 
1994

L.P.L. Pirenne

Een adelijke hof te 's-Hertogenbosch. De Hof van Zevenbergen
Oud Nieuws 1 (1994) 2-8
 
1996

Hein Hundertmark, Bart Klück

De 16e-eeuwse boogstelling van de Hof van Zevenbergen te 's-Hertogenbosch. Een fragment van het Bossche stadhuis teruggevonden
in: Monumenten en bouwhistorie
Waanders - Rijksdienst voor Monumentenzorg (Zwolle - Zeist 1996) 70-74
 
1998

Theo van Herwijnen

Het feest van onnozele kinderen in het weeshuis aan het Keizerstraat te 's-Hertogenbosch
KringNieuws 4 (1998) 2
 
2000

Wim Weve

De boogstelling van de Hof van Zevenbergen. Een stukje van het laat gotische stadhuis van 's-Hertogenbosch teruggevonden
De onderste steen boven (Utrecht - 's-Hertogenbosch 2000) 144-151
 
2001

Van Gaal / Verhagen

Hof van Zevenbergen (Keizerstraat 12a)
's-Hertogenbosch binnen de Veste (2001) 43
 
2010

Jan Smits

Keizerstraat 12. Het Hof van Zevenbergen, voormalig weeshuis Sint Anna.
in: Vademecum van religieuzen en hun kloosters in Noord-Brabant (2010) 504-505
 
Boeken
1910

College van Regenten

Roomsch arme weeshuis te 's-Hertogenbosch : Reglement
Teulings | 's-Hertogenbosch 1910
 
Geschiedenis
1505 De eerste -ons bekende- eigenaar van de "Hof van Zevenbergen" was Cornelis van Glymes, die door zijn huwelijk met Maria Magdalena, dochter van Arend, Heer van Zevenbergen, in bezit kwam van de heerlijkheid Zevenbergen. Dit blijkt uit een Bossche schepenakte van 19 december 1505.
Bron: Stegentocht 2
 
1515 In het jaar 1515 logeerde Keizer Karel V in de Hof van Zevenbergen.
Bron: Stegentocht 2
 
1593 In 1593 werd het pand in drie parten verdeeld.
Bron: Stegentocht 2
 
1662 In 1662 verbouwd.
Bron: Bossche Monumenten in Beeld
 
1695 In 1695 verbouwd.
Bron: Bossche Monumenten in Beeld
 
1778 In 1778 tot weeshuis ingericht, waartoe opnieuw verbouwd en vereenvoudigd: trapgevels der hoekpaviljoens gesloopt, middeldeel verhoogd.
Bron: Bossche Monumenten in Beeld
 
1943 In een vleugel van dit zeer oude gebouw werden van 1943 tot 1970 een 20-tal oude mannen verzorgd. De ruimte was gehuurd van een zusterinstelling, het Roomsch Armenweeshuis, dat hier vanaf 1783 gevestigd was. Inmiddels wordt dit pand, dat in eerste aanleg uit de vroegere eeuw stamt, in fasen gerestaureerd.
Bron: 30 Jaar Godshuizen 1950-1980. 's-Hertogenbosch 1980, blz 19
 
Open Monumentendag
2016

Sint-Catharinakerk

De Sint-Catharinakerk is ontstaan vanuit de kapel van het voormalige Kruisbroedersklooster, gebouwd tussen 1533-1542. Hiervan resteert de gotische koorpartij boven de Binnendieze. In 1569 werd de kapel tevens parochiekerk. In 1601 vergrootte men de kerk daarom met een schip en zijbeuk. Na 1629 kwam de kerk ten dienste van de Gereformeerde Gemeente. Het klooster werd militaire gevangenis. Na 1794 werd de kerk gebruikt als paardenstal en broodbakkerij, maar in 1809 kreeg het weer de functie van kerk voor het garnizoen. In 1810 werd de kerk op last van keizer Napoleon teruggegeven aan de rooms-katholieke parochie. Naar plannen van architect Jos de Kroon werd de kerk vergroot met twee kruisarmen. In 1916-1917 werd door architect Jan Stuyt het opnieuw ingrijpend verbouwd tot een neobyzantijnse centraalbouw, met een opmerkelijke koepel van gewapend beton, beschilderd door Jan Oosterman met het thema van de Bergrede. De kerk en de voormalige pastorie zijn gerestaureerd in 1996. De fraaie renaissance krulgevel uit 1619 werd bij bouwhistorisch onderzoek teruggevonden onder de pleisterlagen en is gerestaureerd.
Magazine Open Monumentendag (2016) 18
 
Adresboeken
Keizerstraat 12
Keizerstraat G 211 (1880)
1908F. Beumer (overste) - H. van de Grooteveen (overste) - R.K. Weeshuizen
Keizerstraat 12 (1909)
1910F. Beumer (overste) - R.K. Weeshuizen - H. Starink (overste)
1928R.K. Weeshuis
1943H.P. van Esch (kantoorbed. brandverzekering) - J.C.M. van Ham (boekbinder)
1948Hof van Zevenbergen (tehuis voor oude mannen en tehuis voor weesmeisjes)
1965Hof van Zevenbergen (Broeders van Onz Lieve Vrouw van Lourdes)
Afbeeldingen
  • 7 oktober 2005
  • 13 augustus 2007
Literatuur en bronnenpublicaties

Hans Boselie en Peter-Jan van der Heijden, Bossche monumenten in beeld (1975) 39, 43

J.H. van Heurn, Beschrijving der Stad 's-Hertogenbosch (2022) 93

L.P.L. Pirenne, 's-Hertogenbosch tussen Atrecht en Utrecht (1959) 184

A. van Sasse van Ysselt, 'De wordingsgeschiedenis van het Roomsch Armen-weeshuis te Den Bosch' in: Taxandria X (1913) 3-12, 71-85

Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst (1931) 187-189

n: vermelding in een voetnoot