Hinthamerstraat 73-71
De Ploegh : Ploeghschaar : De stad Limborgh
Gemeentelijk monument
Hinthamerstraat 71-73
Context(Bouw)historie:Het pand Hinthamerstraat 71-73 was in 1603 genaamd “De Ploegh” of “Ploeghschaar” en later “De stad Limborgh”. De kelder onder het achterhuis, de samengestelde balklagen, dekbalkjukken van de kap en oude zijmuren van het pand getuigen van de ouderdom (XV-XVI) van de bouwkundige kern. Deze oude kern is in de tweede helft 19de eeuw verbouwd en voorzien van een nieuwe voorgevel. In het pand zijn dan ook nog diverse 19de-eeuwse interieurelementen aanwezig. In 1903 vond er opnieuw een verbouwing plaats, waarbij het voorste deel van de gang die langs de rechter zijmuur loopt verbouwd werd tot portiek. Hierin werd de toegang van de winkel en de toegang van de woning gemaakt. Tevens werd de smalle éénlaags aanbouw tegen de achtergevel van het pand met een verdieping verhoogd. In 1953 vond er een verbouwing de indeling van de begane grond werd op enkele plaatsen licht gewijzigd. De winkelpui is in 1977 gewijzigd. De huidige indeling van de begane grond, met rechts de ingang voor de woning en links een brede winkelingang die kan worden afgesloten door een rolluik, is een verschraling van deze in 1977 uitgevoerde wijziging.Het pand heeft een winkelfunctie op de begane grond en op de verdieping is een woning. Ligging:Het pand is gelegen aan de zuidzijde van de Hinthamerstraat in de gevelwand tussen de Gasseltstraat en de Torenstraat. Volgens de kadastrale minuut uit 1823 bestond de bebouwing op dit perceel destijds uit een hoofdhuis aan de straat, een los achterhuis dat verbonden was met het hoofdhuis middels een tussenlid, een achterterrein en een klein tweede achterhuis.De Hinthamerstraat is al sinds de late 12de eeuw een van de drie belangrijke straten die het centrum van de stad (de Markt) met het omliggende gebied verbinden. Het onderhavige gedeelte van de Hinthamerstraat ligt niet ver buiten de oudste omwalling van de stad, die uit de eerste helft van de 13de eeuw dateert. Met de stadsuitbreiding in de eerste helft van de 14de eeuw werd ook het meer oostelijke gedeelte van de straat, waaraan het betreffende pand ligt, binnen de stadsmuren getrokken. Het gebouw wordt aan beide zijden begrensd door buurpanden en het langgerekte perceel grenst aan de achterzijde aan het perceel van Torenstraat 5. BeschrijvingAlgemeen (hoofdvorm, kap):Het pand omvat een voorhuis met vast achterhuis en een smalle tweelaags aanbouw onder een plat dak. Achter het hoofdpand staat een los achterhuis. Het hoofdpand bestaat uit een kelder (onder het achterhuis), begane grond, verdieping en zolder met vliering onder een haaks op de voorgevel geplaatst schilddak. Het dat is gedekt met gesmoorde pannen. De voorgevel loopt door tot aan de vlieringvloer, terwijl de achtergevel reikt tot aan de zoldervloer en is voorzien van een borstwering. Aan de voorgevelzijde is een klein dwarskapje.Voorgevel:De voorgevel is een symmetrische geschilderde lijstgevel daterend van omstreeks 1870. De indeling van de voorgevel op de begane grond dateert grotendeels uit 1977. Rechts is de ingang voor de woning en links is een brede toegang | 2 |
|
voor de winkel. Deze winkeltoegang bevat geen pui en kan worden afgesloten middels een rolluik. Boven de begane grond is de voorgevel opgetrokken in baksteen (staand verband met knipvoeg) en bevat op de verdieping getoogde vensters met dubbele 2-ruits draairamen en een bovenlicht met glas-in-lood. Beide vensters hebben een getoogde geprofileerde omlijsting. Hierboven, ter hoogte van de zolderverdieping, twee lagere getoogde vensters met dubbele draairamen. Ook deze vensters hebben een getoogde geprofileerde vensteromlijsting. Rechts onder het rechters venster is een staafanker zichtbaar. De gevel wordt afgesloten door een hoofdgestel met architraaf, fries met drie geornamenteerde consoles en een kroonlijst. Op tekeningen uit 2007 is de voorgevel van het achtergelegen losse achterhuis uit het begin van de 20ste eeuw weergegeven. Deze voorgevel kan als volgt omschreven worden: De in baksteen (staand verband) uitgevoerde voorgevel van het losse achterhuis is geschilderd en bevat rechts op de begane grond een ingang die aan de bovenzijde wordt afgesloten door een rollaag. Links van deze enkele toegang een brede gevelopening die ook aan de bovenzijde wordt afgesloten door een rollaag. Op de verdieping drie vensteropeningen met een bakstenen lekdorpel. Deze vensteropeningen worden aan de bovenzijde afgesloten door een strekse boog. Op een foto uit maart 2008 hebben al deze gevelopeningen geen invulling meer. De gevel wordt afgesloten door een eenvoudige geprofileerde houten daklijst. Zijgevels:Het pand wordt aan beide zijden begrensd door bebouwing.Achtergevel:De achtergevel is vanuit de openbare ruimte niet zichtbaar, naar aanleiding een tekening uit kan de achtergevel van het hoofdpand als volgt omschreven worden: Het linker deel van de begane grond van de gecementeerde achtergevel wordt aan het zicht onttrokken door de smalle tweelaags aanbouw. Rechts op de begane grond, ca. 1 m. boven het maaiveld vanwege de kelder onder het achterhuis, zit een pui met rechts een ingang en links een venster met twee gekoppelde ramen boven een borstwering. Boven in de pui drie bovenlichten. Rechts op de verdieping twee vensters. Het linker venster bevat een T-schuifraam en een enkelruits bovenlicht. Het rechter venster zal dezelfde invulling hebben gehad, maar is nu deels gewijzigd. De exacte invulling is op de foto niet duidelijk zichtbaar. Vermoedelijk gaat het hier om de laatmiddeleeuwse (trap?)gevel.Op de tekening uit 2007 staat ook de achtergevel van het uit het begin van de 20ste eeuw daterende losse achterhuis weergegeven. Deze gevel heeft de volgende indeling: Rechts een venster met drie gekoppelde 4-ruitsramen en 2-ruits bovenlichten. Links hiervan een ingang met deur met een 4-ruits raam en een enkel bovenlicht, en een gekoppeld venster met enkel raam en bovenlicht. De gevel wordt afgesloten door een eenvoudige daklijst. Ruimtelijke indeling:Aan de hand van een documentatie van de afdeling BAM uit april 2008 en tekeningen van een opmeting uit augustus 2007 kan de indeling van het pand als volgt omschreven worden: Het pand bestaat uit een voorhuis met vast achterhuis. Onder het achterhuis ligt een tongewelfde kelder (XV-XVI), die smaller is dan het pand. In de voorwand zitten twee kaarsnissen en een nis die mogelijk de plaats aangeeft van de oorspronkelijke Redengevende omschrijving Hinthamerstraat 71-73 ’s-Hertogenbosch, GMSP II 4 -eeuws trappenhuis gesitueerd. Volgens een tekening uit 1903 lag deze oorspronkelijk tegen de linker zijmuur. Deze is echter later vertimmerd tot de huidige situatie. De onderste vijf, segmentvormige treden, zijn waarschijnlijk op de oorspronkelijke plek bewaard gebleven. Vanaf een tussenbordes is de spiltrap daarboven later verplaatst. De dwars(brand)muur tussen het voor- en achterhuis is deels bewaard gebleven: op de begane grond zijn nog penanten zichtbaar en op de verdieping is de muur nog over de gehele breedte van het pand aanwezig. Links van de lange gang op de begane grond ligt de winkelruimte, die tegenwoordig één grote ruimte vormt. Omdat de kelder boven het maaiveld uitkomt, is er een verschil in het vloerniveau tussen het voor- en achterhuis. Op de verdieping zijn rond het trappenhuis verschillende woonvertrekken. De zolder bevat enkele bergruimtes en een slaapkamer. Direct achter het trappenhuis op de zolder is de opgang naar de vliering. | 3 |
keldertoegang.In deachterwand zit een dichtgezet kelderlicht. De kelderistoegankelijk vanuitde lange gang die tegende rechter zijmuur van het pand loopt, van voorgevel tot achtergevel. Ter plaatse van dedwars(brand)muur tussen hetvoor-enachterhuis is een 19de-eeuws trappenhuisgesitueerd. Volgens een tekening uit1903 lag deze oorspronkelijk tegen de linkerzijmuur.Dezeis echter later vertimmerd totde huidige situatie.De onderste vijf, segment-vormige treden,zijn waarschijnlijk op de oorspronkelijke plek bewaard gebleven.Vanaf een tussenbordesisde spiltrapdaarbovenlater verplaatst. De dwars(brand)muur tussen hetvoor-enachterhuisisdeels bewaard gebleven: op debegane grond zijnnogpenanten zichtbaar enop de verdieping is de muurnog over degehele breedte van het pand aanwezig.Linksvan de lange gang op de begane grond ligtde winkelruimte, die tegenwoordig één grote ruimte vormt. Omdat de kelderboven hetmaaiveld uitkomt,iser een verschil inhetvloerniveau tussen het voor-en achterhuis.Op deverdieping zijn rond het trappenhuisverschillende woonvertrekken.De zolderbevatenkele bergruimtes en eenslaapkamer. Directachter het trappenhuis op de zolderis de opgang naarde vliering.Hetlosse achterhuisbevat eveneens enkele woonvertrekken. Rechts op de begane grond de hal met tegen de rechterzijmuurde trap naarde verdieping. Achter dezehalligt dekeuken en links van deze twee vertrekken een voor-en achterkamer. Deze indeling wordt op de verdieping min of meer herhaald.Constructies:Volgensdocumentatieuit 2008 van de afdeling BAM zijn de volgende constructiesin het pand aanwezig:Hetvoorhuis is drie balkvakken diep. De verdiepingsbalklaag ende zolderbalklaag, van zowelhet voorhuisalshet achterhuis,bestaan hoogstwaarschijnlijkuit moer-en kinderbalken. De omstuukte moerbalken vande zolderbalklaag zijnherkenbaar. In de kapzijnde laatmiddeleeuwse eiken dekbalkjukken bewaard gebleven.Ter plaatse van de brandmuur is een spantgeplaatst met een recht spantbeen. Op dedekbalkjukken zijn eenvoudige en uithergebruikt materiaal opgebouwde A-spantjes geplaatst. Dedaksporen zijn geheelvernieuwd. Ter plaatse van de voorgevel isde kap opgelicht (XIXB)waardoorer een dwarskapje ontstaat.De verdiepingsbalklaag(1903)van hetsmalle aanbouwtje tegende achtergevelisenkelvoudig,net alsde balklagen van hetlosse achterhuis.De linkerzijmuur isgemeenschappelijk methetbuurpand.Waarschijnlijk geldt dit ook voorde rechterzijmuur. | 4 |
Interieurelementen:In het pand zijn diverse waardevolle interieurelementen uit de tweede helft van de 19de eeuw aanwezig. Dit blijkt uit de foto’s van maart 2008 en documentatie van de afdeling BAM uit april 2008. In de kelder zijn twee kaarsnissen aangetroffen. De gang op de begane grond heeft een stucplafond met lijstwerk en in het voorhuis is op de begane grond een beschilderd stucplafond aanwezig.Verder zijn er onderdelen van het oorspronkelijke traphek met gedraaide balusters bewaard gebleven. Op de verdieping zijn behalve geornamenteerde stucplafonds (voor- en achterkamer), ook paneeldeuren met deuromlijstingen, vensteromlijstingen en markante kwartronde vensterbankjes, ook een schouwpartij (voorkamer) en een gietijzeren legraam (boven de trap)aangetroffen. In het interieur van de smalle aanbouw tegen de achtergevel zijn de volgende interieurelementen aangetroffen: Op de begane grond zit tegen de achterwand een over de gehele breedte van de wand lopende schouwbalk. De wanden van de ruimte zijn betegeld met witjes. In de rechter zijmuur zit een aantal muurkasten met paneeldeuren. Tegen de linker zijmuur zit een kast met een gebogen paneeldeur (verwijderd). In de linker voorhoek zit een steektrapje (XIXB) dat oorspronkelijk toegang verschafte tot een opkamertje. | 5 |
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst1. Architectonische en stedenbouwkundige waardenHet pand Hinthamerstraat 71-73 heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving en de historische perceelsstructuur. De gevelwanden van de Hinthamerstraat vormen een fraai historisch ensemble. Met zijn geschilderde lijstgevel met getoogde vensters en geornamenteerd hoofdgestel vormt Hinthamerstraat 71-73 een belangrijk onderdeel van dit ensemble. Het pand heeft dan ook aanzienlijke architectonische waarde.2. Bouw- en/of kunsthistorische waardenHet pand heeft bouwhistorische waarde als zijnde historisch huis met een bouwkundige kern uit de late middeleeuwen, herkenbaar aan de kelder, samengestelde balklagen en onderdelen van de kapconstructie, en de historische zijmuren, waarin bij diverse verbouwingen moderniseringen zijn doorgevoerd. De voorgevel en de diverse markante interieuronderdelen uit de tweede helft van de 19de eeuw zijn daarvan de meest duidelijke uitingen.3. Cultuurhistorische waardenHet gebouw heeft cultuurhistorische waarde als zijnde een woon-werkhuis met een kern uit de 16de eeuw waarin diverse vernieuwingen herkenbaar zijn uit de 19de eeuw. Daarnaast heeft het pand cultuurhistorische waarde als representant van de ontwikkelingen in de tweede helft van de 19e eeuw, toen vele oude huizen langs de belangrijkste straten in Den Bosch geheel of gedeeltelijk werden vernieuwd en vaak van nieuwe voorgevels werden voorzien, veelal in samenhang met de nieuwe winkelfunctie.Het object Hinthamerstraat 71-73, bestaande uit een voorhuis met vast achterhuis met een 16de-eeuwse kern en een voorgevel en interieur uit de tweede helft van de 19de eeuw, een tweelaags aanbouw en een los vroeg 20ste-eeuws tweelaags achterhuis, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch. | 6 |
Erfgoed 's-Hertogenbosch
Mosmans
Hinthamerstraat
A.C. Verhees
| 36 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Adresboeken
Hinthamerstraat 73
M 340
Hinthamerstraat A 43 (????)
| 1865 | W.C. van Heusden (boekhandelaar, agent der brandwaarborgmaatschappij Archimedes) |
| 1875 | W.C. van Heusden (boekhandelaar) |
Hinthamerstraat A 43 (1880)
| 1881 | F.L. van Ammers (boekhandelaar, voorheen W.C van Heusden) - W.C. van Heusden (partikulier) |
| 1908 | H.H.E. Deelken (1e luit. der Veld-artillerie) - mej. C. Fischer (retoucheuse) - A.C. Verhees (photograaf, graveur) |
Hinthamerstraat 73 (1909)
| 1910 | A.C. Verhees (photograaf, graveur, teekenartikelen) |
| 1928 | A.C. Verhees |
| 1943 | A.C. Verhees (fotografen, fotografische artikelen) - C.J.W. Verhees (firmante fotohandel en atelier) |
Hinthamerstraat 71
Hinthamerstraat A 43 (????)
Hinthamerstraat 71 (1909)
| 1910 | A.C. Verhees (photograaf, graveur, teekenartikelen) |
| 1943 | A.C.F. Leereveld (bedrijfsleider) |
Bossche Encyclopedie |