't Oude Ambacht, museum voor historisch gereedschap

Schuin tegenover de Verkadefabriek bevindt zich aan de Sint Eloystraat nummer 1 't Oude Ambacht, museum voor historisch gereedschap. Ettelijke honderden gereedschappen zijn er verzameld, die werden gebruikt bij tientallen ambachten door vaklieden uit vroegere tijden. Zoals de timmerman, landmeter, vioolmaker, wiel-, klompen-, schoenen- en vioolmaker, steenhouwer, loodgieter, kuiper, leidekker, hoef-, zilver- en goudsmid, decorateur en glazenier. De verzameling historische gereedschappen is de grote passie van Bosschenaar Jo Jacobs. Jo Jacobs werkte als bedrijfsleider bij de provinciale Landmeetkundige Dienst. In 1969 begon hij voor zichzelf. Hij richtte aan de Boschdijkstraat op 't Zand de Technische Handelsondeneming Jacobs op, een groothandel in gereedschappen, aandrijvingen et cetera. Bijna een halve eeuw geleden attendeerde zijn vrouw, Germaine Kuiper, hem op een oude, enorm grote houten lijmtang. “Wat moet ik met die ouwe meuk?”, had Jo Jacobs verbaasd gevraagd. “Dit gereedschap is veel mooier dan dat moderne spul, het heeft geschiedenis”, vond Germaine en later ook Jo. Zo was Germaine de aanstichtster van Jo's hobby: het bijeen brengen van historische gereedschappen. Sindsdien struint het echtpaar rommelmarkten, antiekzaken en beurzen in stad, land en buitenland af om de verzameling verder uit te breiden. Soms brachten klanten afgedankte materialen mee, soms kreeg Jo gereedschappen aangeboden van mensen die van zijn hobby op de hoogte waren. Wat ze dubbel krijgen wordt weer doorgegeven aan andere verzamelaars. Hun voorliefde gaat uit naar Engels gereedschap. “Het Engelse spul is zo mooi qua afwerking en detaillering. Het is vaak voorzien van een inscriptie met de naam van eigenaar of bedrijf”, aldus Jo. Het museum Na verkoop van hun groothandelszaak in 2001 en verhuur van de winkelruimte legde het echtpaar zich toe op de verzameling oude gereedschappen. Die lagen opgeslagen op zolder. Daar zaten unieke voorwerpen bij van honderden jaren oud. “Ik wilde ook andere mensen van de gereedschappen laten genieten. Vandaar dat ik in 2008 Museum 't Oude Ambacht ben begonnen. Het voormalige magazijn van ons bedrijf kwam toen vrij, waardoor ik de ruimte kreeg er een museum in te beginnen”. In zijn opslagplaats lagen nog tientallen planken opgeslagen. “Hout is goud, planken moet je niet weggooien”, vindt Germaine. Ze zijn zelf veel aan het timmeren geweest voor het museum. Het was woekeren met de ruimte, de vormgeving deed Germaine: “Zij heeft een inrichtersoog”, vindt Jo. Inmiddels ligt de collectie houten schaven te pronken achter glas. De oudste schaaf dateert van 1837. In die tijd werd het gereedschap zelf ook verfraaid met mooi houtsnijwerk. Er is een gordijn van schietloodjes in alle soorten, maten en variaties. Er zijn houten paternosters in alle maten, kruishoutjes en spookschaafjes. Een gedeelte van het museum is ingericht als smederij. Alles wat in een smidse thuishoorde, heeft Jo de afgelopen 45 jaar bijeen gesprokkeld. Van de grote blaasbalg tot het kleine hoefbeslag voor paarden. Maar ook de klompenmakerij, leerlooierij, de timmerwerkplaats, het schildersbedrijf, steenhouwerij en kuiperij komen tot leven. Ook het gereedschap voor het fijnere werk is in het museum te vinden. Instrumenten van de juwelier en horlogemaker liggen als kleine kunstobjecten te glanzen. Boeiende verteller Eeuwenlang zijn ze geperfectioneerd, de gereedschappen waarmee de ambachtslieden hun werk deden. Ze waren praktisch, duurzaam en vaak ook sierlijk van vormgeving en vol bewerkingen. Eind vorige eeuw verdwenen ze snel uit de werkplaatsen. Niet in de laatste plaats omdat sommige ambachten zelf verdwenen. De moderne tijd maakte dat alles goedkoper kon en moest. “Toch zijn mensen verbaasd dat er nog zo veel bewaard is gebleven. Het is met name de historie, het verhaal achter de gereedschappen, dat mij persoonlijk aanspreekt”, zegt Jo. Hoe zag een boor eruit toen er nog niet op elke werkplek elektriciteit beschikbaar was? Hoe werkte een smid? Hoe maakte een timmerman die fraaie profielen in houten meubels? Wat voor gereedschap gebruikt een rietdekker nu nog steeds? Wat is een horletoet? Deze en andere vragen worden in het museum beantwoord. Van de ruim 5.000 objecten heeft Jo er intussen 1.000 beschreven naar naam, herkomst en functie. De indrukwekkende bibliotheek met vele naslagwerken in het voormalige kantoor van de winkel, is hem hierbij behulpzaam. Wie zich op de hoogte wil stellen van historische gereedschappen, is bij deze enthousiaste verzamelaar en boeiende verteller aan het juiste adres.

20

KringNieuws 5 (2012) 20-21