De Noordzijde

Volgens van Heurn Beschrijving stond aan deze zijde der straat de Oude Dieze en wel aan den hoek van die straat en de Triniteitstraat, een groot heerenhuis, dat hij noemde het huis der familie van Eyck; het was volgens hem eene poort, waardoor men van de Oude Dieze kwam op eene vierkante binnenplaats, ter weerszijden waarvan verscheidene gebouwen stonden, van welken de rechts van die poort staande aan eene en de links daarvan staande aan eene andere familie verhuurd werden. Uit de geschiedenis van dat ten slotte de lakmoesfabriek der firma W.D. Bosch geworden zijnd heerenhuis, die hierna onder A zal worden medegedeeld, zal echter blijken, dat van Heurn zich vergiste, toen hij dit huis dat der familie van Eyck noemde.

Naast dat huis stonden oudtijds in de richting der Peperstraat nog twee heerenhuizen, die hieronder zullen worden beschreven sub B en C en daarop volgde ten slotte het aan den hoek der Oude Dieze en Peperstraat staand huis met tuin, genaamd de Berenbijt.

Het hiervoren bedoeld groot heerenhuis bestond vooreerst

Mr. Jan van Balen voornoemd verkocht de beide huizen bij eerstgezegde akte van 1543 aan den doctor in de medicijnen mr. Jacob van Ostaijen genaamd van Zundert, ook wel genaamd van Zundert van Ostayen, die na doode zijner vrouw Beatrix Brants Gerritsdochter priester werd en toen studiebeurzen stichtte, waarvan de stichtingsbrief staat in Reg. n°. 206 f. 338 2). Hij schijnt een zoon, mr. Dirck van Ostayen genaamd van Zundert geheeten, gehad te hebben, daar deze toch in eene Bossche Schepenakte van 1553 gezegd wordt

Aerd Aerdszn van den Heuvel, als gemachtigde van

Gezegde fundatie bleef nu daarvan eigenares tot dat Dirck van 's Gravesande in zijne hoedanigheid van ontfanger van meergezegde fundatie, of, zooals hij zich noemde, van ontvanger-generaal der studiebeurzen en beneficien, gefundeerd in de stad en Meijerij van den Bosch, alzoo ook van die gefundeerd door mr. Peter van Griensven, deze huizen 16 Juni 1702 (Reg. n° 515 f. 7 vso) verkocht aan Maarten Christiaan Sweerts de Landas, halfheer van Oirschot en Best, schout van Kempenland en president-schepen van den Bosch; zij werden daarbij omschreven als: eene grootte steene huysinge, erve ende hoff met twee poortten ende plaetsschen, staande op de Oude Dieze op den hoek der Triniteitstraat tusschen het huis van Johan van Daverveld op de Oude Dieze ex uno en de straat de Triniteit, zoomede de huizing, genaamd de Cluyse, staande op de Triniteit, ex alio en strekkende langs het erf van genoemden Johan van Daverveld tot aan dat van Robert de Lobell.

Het hiervoren bedoeld groot heerenhuis bestond voorts

Eindelijk bestond het groot heerenhuis uit

Behalve dit huis bezat zij als erfgename van haren man ook nog een achter dat huis in de Triniteit staand een huis, eerst

Blijkens G. Coeverincx Analecta II p. 74 was er eene kluis op het Groot Begijnhof van den Bosch, of, zooals hij aldaar vermeldt, in baginagio Buscoducensi, in welke kluis eene vrouw werd ingesloten, die daarin had te leven volgens de daartoe vastgestelde ordinantiën. Of deze kluis dezelfde was als die, waarvan hier de rede is, is niet meer uit te maken. De plaats, waar het huis, genaamd de Kluis stond, was gelegen tegenover het erf van het Begijnhof, zoodat het niet op dat Begijnhof stond, maar daarom kan het aanvankelijk toch nog wel de kluis geweest zijn, welke door Coeverincx bedoeld is en zoo zou dan de veronderstelling niet lichtvaardig zijn, dat de kluis van bedoelde plaats in lateren tijd naar het Groot Begijnhof is overgebracht en dat daarna de oorspronkelijke kluis van dat Hof particulier eigendom is geworden.

Blijkens het Schepenregister van den Bosch n°. 81 was in 1485 Willem Steen wech reeds eigenaar van die Clueze, staende op die Trijniteit. In 1537 (Reg. n°. 153 f. 61) werd zij gezegd het eigendom te zijn van heer Gerard van Zuylre en 28 April 1542 (Reg. n°. 160 f. 164) verkochten mr. Peter die Ruyter, kanonik der St. Janskerk van den Bosch en Leonardus de Boirt Jordanuszn. priester, als uitvoerders van den uitersten wil van den priester Wouter, zoon van Wouters-

Clementia Geertuid van Els tot Boelenham, de meergenoemde douairière en erfgename van Maarten Christiaan Sweerts de Landas, bezat in de Triniteitstraat behalve het huis de Cluyse ook nog den aan de overzijde van die straat gelegen scherpenhoek, welken de Rentmeester der Episcopale en andere geestelijke goederen in de stad en Meierij van 's Bosch haar 17 Augustus 1714 (Reg. n°. 531 f. 177) had verkocht en in de daarvan opgemaakte akte gezegd werd te zijn: de uitspringende hoek van het Groot Begijnhof te den Bosch, loopende van de brug over de Dieze langs de Triniteitstraat tot aan den tweeden ruiterstal; die hoek was derhalve het ert, waarop thans de Oostwaarts aan de Triniteitsstraat staande huizen zich bevinden, met den daartoe behoorenden open tuin.

Een aanzienlijk complex van gebouwen en erven langs de Oude Dieze en de Triniteitstraat behoorde alzoo ten slotte aan de dikwerf genoemde douairière van Maarten Christiaan Sweerts de Landas. Maar of zij boven hare krachten had geleefd dan wel of hare erfgenamen insolvabele lieden waren, het eind van de geschiedenis was, dat 20 Mei 1733, zijnde anderhalf jaar na haren dood, die 30 December 1731 plaats had, al haar voorschreven onroerend goed, ten laste van hare

Het huis of de twee woningen onder één dak, staande aan de Oude Dieze tusschen voorschreven groot huis ex uno en het volgende ex alio en zich uitstrekkende tot op het erf van dat groot huis, werd toen voor fl 500;

Wat mr. Cornelis Speelman als voormeld kocht werd door hem 21 Januari 1745 (Reg. n°. 563 f. 304) weder verkocht aan Pieter Johan Francken, burger en schepen van den Bosch. Diens vrouw was Agatha Geertruy de Gyselaar, welke hem eene dochter Anna schonk, die trouwde met mr. Willem Cornelis Ackersdyck, president-schepen van den Bosch; zij bracht hem de van mr. Cornelis Speelman gekochte huizen ten huwelijk; hunne kinderen verhuurden, die gedurende de jaren 1797 en 98 aan den vicaris-apostoliek Antonius van Alphen, welke alstoen daarin vestigde het door hem opgericht R. Katholiek Seminarie 10). Van genoemde echtelieden Ackersdyck kwamen deze huizen bij deeling van 8 November 1801 aan hunne dochter Petronella Johanna Ackerdijck, echtgenoote van mr. Lodewijk Willem Ernest van Heurn 11), rentmeester van het Kapittel van St. Pieter te Oirschot, en advocaat te den Bosch, geboren aldaar 30 Juli 1771, zoon van mr. Frans, secretaris van den Bosch en van diens tweede echtgenoote Jeanne Esther Leopoldine van Wilmsdorff.

Laatstbedoelde huizen dienden in de 19e eeuw tot lakmoesfabriek en zijn eenige jaren geleden, toen die fabriek had opgehouden te bestaan, afgebroken; toen is daarvoor in de plaats gekomen het kapitale heerenhuis van Jhr. mr. Theodore Serraris, procureur-generaal te den Bosch, dat genummerd is Oude Dieze 12.

Van de huizen, welken Johan van Hanswijk van den boedel der douairière Sweerts de Landas, als gezegd, kocht, kwamen de twee woningen onder één dak in 1802 door