afb. A.F.A.M. Wetzer, 17 april 2004

Lijkenhuis annex rouwkapel

Binnenterrein Groot Ziekgasthuis
Burgemeester Loeffplein 70h

Bossche monumenten

Mortuarium en kapel van het Groot Ziekengasthuis

door Ed Hupkens

Het vroegere mortuarium van het Groot Ziekengasthuis ligt ten westen van het inmiddels gesloopte ziekenhuis op de zuidwestelijke hoek van het voormalige binnenterrein. Het werd in 1888 gebouwd en had oorspronkelijk een grotere omvang. In die tijd stond het bekend als Sint-Josephpaviljoen.

De geopende poort naar het terrein van het voormalige Groot Ziekengasthuis met zicht op het mortuarium. Anno 1965. Foto: Afdeling Erfgoed ’s-Hertogenbosch
Het complex huisvestte aanvankelijk een polikliniek met aangrenzend een lijkenhuis en een rouwkapel. In 1938 werd aan de oostzijde een aanbouw onder plat met een nieuwe ingang naar de wachtkamer aangebracht. In de jaren vijftig werd het bouwvolume gehalveerd: de zuidelijke helft van het complex, waarin de polikliniek, een naaikamer en een vestibule waren ondergebracht, werd gesloopt. Het gebouw toont elementen van de neorenaissance. Sinds mei 2001 is het een rijksmonument.
Het complex is samengesteld uit twee bouwdelen onder een flauw hellend zadeldak, met daartussen een lager tussenlid onder plat. Aan de westzijde is een dwars hierop geplaatst bouwdeel onder zadeldak en een moderne aanbouw onder plat. De bakgoot is geprofileerd. De gevels zijn opgetrokken uit baksteen, met spekstenen in verblendsteen. De voorgevel (westgevel) is opgebouwd uit twee licht risalerende, door topgevels afgesloten geveldelen op de beide hoeken. Daartussen is een lager, rechtgesloten tussenlid. De topgevels zijn afgedekt met een natuurstenen lijn en worden bekroond door een piron. In het tussenlid zijn twee rondboogdeuren. In de korte, zuidelijke gevel bevindt zich aan de linkerzijde de uit 1888 daterende toegangspoort. Het natuurstenen timpaan wordt ondersteund door twee vaasvormige elementen. Deze rusten op bakstenen pilasters, versierd met natuurstenen diamantkoppen en kapitelen. Hiertussen is een segmentboog met een natuurstenen sluitsteen, waarop de tekst A.D. 1888. De ingang wordt gevormd door een vleugeldeur met panelen, voorafgegaan door een lage, bakstenen stoep. In het timpaan bevindt zich een sculptuur van de beeldhouwer H. van der Geld. Ze stelt een engel voor, die in zijn uitgestrekte handen een lauwerkrans en palmtak vasthoudt. Rechts van de engel is een arts met patiënt, links een ziekenverzorger aan bed. Rechts van de poort zijn twee kleine vensters. In de oostelijke gevel links in de topgevel op zolderniveau zit een rond venster, hieronder is een dichtgemetseld, getoogd venster. In het midden gaat de oostgevel schuil achter een moderne, eenlaagse aanbouw onder plat. Rechts bevindt zich de rouwkapel. In de kapel zitten drie rondboogvensters, waarvan het middelste later is dichtgemetseld.
7
Stadsblad woensdag 26 oktober 2016 | 7
Rijksmonument

Lijkenhuis annex rouwkapel

Inleiding

Het LIJKENHUIS annex ROUWKAPEL behorend bij het Groot Ziekengasthuis is direct ten westen van het ziekenhuis annex klooster (Complexonderdeel 1) op de zuidwestelijke hoek van het ziekenhuisterrein gelegen. Dit gebouw - dat oorspronkelijk een grotere omvang had - stond bekend als het Sint Josephpaviljoen. Het werd in 1888 gebouwd en huisvestte aanvankelijk een polikliniek met aangrenzend een lijkenhuis en een rouwkapel. In 1938 werd aan de oostzijde een aanbouw onder plat met een nieuwe ingang naar de wachtkamer aangebracht. In de na-oorlogse periode werd het bouwvolume gehalveerd, doordat de zuidelijke helft van het gebouw, waarin de polikliniek, een naaikamer en een vestibule waren ondergebracht, werd gesloopt. De ingangspartij in de zuidgevel, gevormd door een poortje met een reliëf van de beeldhouwer H. van der Geld, werd opgenomen in de nieuwe zuidelijke kopgevel. Het gebouw toont elementen van de Neo-Renaissance.

Omschrijving

Het gebouw heeft een globaal rechthoekige plattegrond en telt één bouwlaag. Het is samengesteld uit twee bouwdelen onder een flauw hellend zadeldak, met daartussen een lager tussenlid onder plat. Aan de westzijde een dwars hierop geplaatst bouwdeel onder zadeldak en een moderne aanbouw onder plat. Geprofileerde bakgoot. De gevels van het gebouw zijn opgetrokken uit baksteen, met speklagen in verblendsteen. Hardstenen plint. In de voorgevel (westgevel) van het lijkenhuis smeedijzeren sierankers. De voorgevel (westgevel) is opgebouwd uit twee licht risalerende, door topgevels afgesloten geveldelen op de beide hoeken, met daartussen een lager, rechtgesloten tussenlid. De gevelindeling van beide hoekrisalieten is identiek: op de begane grond twee getoogde vensters, waarin een schuifraam met tweeruits bovenlicht. Ontlastingsbogen in een lichtgekleurde baksteen. Ter hoogte van de zolder een drietal rondboognissen. De topgevels zijn afgedekt met een natuurstenen lijn, bekroond door een piron. In het tussenlid een tweetal rondboogdeuren, met hiertussen een klein éénruits raam. Aan weerszijden van de ingangspartij rechtgesloten vensters met schuifraam. In de korte zuidelijke gevel aan de linkerzijde het uit 1888 daterende poortje dat wordt gevormd door een natuurstenen tympaan, ondersteund door twee vaasvormige elementen. Deze rusten op bakstenen pilasters, versierd met natuurstenen diamantkoppen en kapitelen. Hiertussen een segmentboog met een natuurstenen sluitsteen, waarop de tekst "A.D. 1888". De ingang wordt gevormd door een vleugeldeur met panelen, voorafgegaan door een lage bakstenen stoep. In het tympaan een sculptuur van beeldhouwer H. van der Geld, voorstellende een engel, die in zijn uitgestrekte handen een lauwerkrans en palmtak vasthoudt. Rechts van de engel een arts met patiënt, links een ziekenverzorger aan bed. Rechts van de poort een tweetal kleine vensters met éénruits raam. In de oostelijke gevel links in de topgevel op zolderniveau een rond venster, hieronder een dichtgemetseld getoogd venster. In het midden gaat de oostgevel schuil achter een moderne éénlaags aanbouw onder plat. Rechts de rouwkapel. Hierin een drietal rondboogvensters, waarvan het middelste later is dichtgemetseld.

Waardering

Het lijkenhuis met rouwkapel is van algemeen belang. Het object is van cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische en geestelijke ontwikkeling: het lijkenhuis met rouwkapel vormt als onderdeel van het Groot Ziekengasthuis, waarvan de geschiedenis teruggaat tot de Middeleeuwen, een belangrijke illustratie van de met name op de armere bevolking gerichte medische zorg in 's-Hertogenbosch. Het object bezit architectuurhistorische waarde door de Neo-Renaissancestijl en door de bijzondere detaillering, met name van het in de zuidgevel opgenomen Neo-Renaissance poortje met sculptuur van H. van der Geld. Deze sculptuur bezit dan ook kunsthistorische waarde vanwege de plaats die zij inneemt binnen het oeuvre van deze belangrijke negentiende-eeuwse beeldhouwer. Het lijkenhuis met rouwkapel bezit ensemblewaarde als essentieel onderdeel van het Groot Ziekengasthuiscomplex, dat cultuurhistorisch en architectuurhistorisch van nationaal belang is. Het lijkenhuis met rouwkapel is tot slot van belang vanwege functionele en typologische zeldzaamheid.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Afbeeldingen

27 juli 2007

27 juli 2007

27 juli 2007
 
Artikelen
2012

Mark van de Voort

Mortuarium van GZG als cultureel broeinest
Brabants Dagblad donderdag 6 december 2012 | 31 		 
2015

Artuarium en Moyses’ Bosch raken dakloos

Het Artuarium op het GZG-terrein moet voor de zomer van 2016 zijn presentatieplek annex concertruimte sluiten. Van deze karakteristieke ruimte wordt het grootste deel (uit de jaren 1970) gesloopt om alvast plaats te maken voor een plein. Op het GZG-terrein komt een nieuwe woonwijk.
Mark van de Voort | Brabants Dagblad vrijdag 13 november 2015 | 5
 
Open Monumentendag
2015

Voormalig Mortuarium

Voor de ingrijpende herbouw van het Groot Ziekengasthuis aan het begin van de 20e eeuw werd naast het oude middeleeuws gasthuisgebouw in 1881 een polikliniek gebouwd. Deze werd rond 1913 tijdens de bouw van het nieuwe ziekenhuis herbestemd als mortuarium annex rouwkapel. In de naoorlogse periode is het mortuarium inwendig verbouwd en uitgebreid. Momenteel is het bijzondere gebouw een plek voor culturele activiteiten.
Magazine Open Monumentendag (2015) 35
 

Monument

Nummer:524985
Status:Rijksmonument

Op deze pagina

Afbeeldingen
Artikelen
Bossche monumenten
Open Monumentendag
Rijksmonument

Rijksdienst Cultureel Erfgoed

333.726A
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |