Bossche Encyclopedie | Twee krijgers

afb. Mosmans, 1935

z36. Twee mannen elk met beide handen een zwaard opgericht

Hoogkoor

In thema en compositie nauw verwant aan wimbergen 7(F) en 11(J), ook de kleding, maar elk der twee mannen houdt hier met beide handen een zwaard opgericht. Als kraagstenen links een engeltje met een zwaard neerwaarts gestrekt, rechts een met zwaard opgeheven. In 1918 hersteld. (afb. 234-235)

C. Peeters, 'De Sint Janskathedraal 's-Hertogenbosch' (1985) 250, 282

Kooromgang en hoogkoor 1370-1400

Twee krijgers

Zwikreliëf z36 behoorde voor de restauratie van 1918 tot de best bewaarde sculpturen aan het hoogkoor. Op het gezicht van de rechter figuur na, was het gehele beeldhouwwerk, inclusief de consoles, intact. De man aan de linker zijde staat ten voeten uit

198

op een console die is versierd met een zittende engel met een naar onderen gericht zwaard. De grote figuur draagt puntige schoenen, strakke hozen met knopen, waaromheen een uit geschakelde bollen bestaande gordel. De man draagt een lijfrok met wijde mouwen en een eenvoudige kraag. Met beide handen omklemt hij een groot slagzwaard dat hij voor de borst houdt. De man heeft een flinke baard, wijd krullend haar en draagt een bonnet. De rechter figuur staat in houding spiegelbeeldig op een console, eveneens versierd met een zittende engel met een opgestoken zwaard. Ook hij draagt strakke hozen, omgord door een rijk versierde, geschakelde gordel waar onder weer kleinere ornamentjes hangen. Deze man draagt een strakkere lijfrok, waarvan de onderzijde van de mouwen is afgezet met reeksen kleine knoopjes. Op dezelfde wijze als zijn buurman omklemt hij met twee handen een schuin omhoogstekend zwaard. Het hoofd is slechts in afdruk bewaard gebleven, maar wel is zichtbaar dat het een baardeloze figuur betreft met breed uitlopende lokken en een bonnet dragend. Smits duidt de figuren in 1907 als “gewapende schut ters en ambachten van den Ommegang”.¹⁵⁰ Mosmans houdt het op “gewapende Bossche krijgers, gere cruteerd, buiten de gilden of ambachten om, uit de geheele burgerij”.¹⁵¹ Deze duiding snijdt wellicht meer hout, zeker wanneer de betekenis van de grote slagzwaarden in acht wordt genomen. Toch zouden echte ‘voorvechters’ ongetwijfeld ook van een schild zijn voorzien, zodat een meer ceremoniële voorstelling hier meer voor de hand ligt. Mosmans meent dat hij de betekenis van de figuren mogelijk kan koppelen aan historische gebeurtenissen uit de stadsgeschiedenis, namelijk aan “Het geëindigde Schisma (1417) en de Bossche veldtocht naar Dordrecht (1418)”.¹⁵² Het is echter uitgesloten dat de reliëfs na 1418 werden toegevoegd, want ze zijn direct bij de bouw aangebracht. Het reliëf werd bij de restauratie van 1918 deels gehandhaafd en deels vernieuwd. Verweerde delen werden uitgehakt en vervangen door gekopieerde en aangeheelde nieuwe fragmenten in tufsteen. Er werden geen originele onderdelen in de bouwloods opgeslagen. Ook de verblijfplaats van de twee vervangen kraagstenen is onbekend. Zo’n negentig jaar na de eerste restauratie was het reliëf in een zeer slechte staat komen te verkeren. Met name de originele onderdelen waren sterk achteruitgegaan en het oppervlakte was ernstig verweerd. Daarom werd bij de laatste restauratie het reliëf vrijwel geheel vervangen door een kopie. Het originele reliëf, met de reparaties van de restauratie uit 1918, is in de bouwloods ondergebracht.

199

Noten
150.	Smits 1907, 169-170.
151.	Mosmans 1931, 297-298.
152.	Mosmans 1935, 153.

Ronald Glaudemans, De Sint-Jan te 's-Hertogenbosch : Bouwgeschiedenis en bouwsculptuur 1250-1550 (2017) 198-199

Iconografie van het choor en de straalkapellen der Sint Jan te 's-Hertogenbosch

Op frontaal L zien wij twee krijgslieden uit de Bossche burgerij. Zij waren geweldenaars in het oorlogshandgemeen, wanneer zij met hunne tweehandszwaarden, (nog in het Centraal museum bewaard) den troep vechtend voorafgingen. Hun houding en uitrusting is hier evenwel niet ingesteld noch geëigend tot een veldslag. Zij zijn slechts representatief weergegeven, omdat zij als zoodanig goed aansloten aan de evenmin oorlogs-actief uitgebeitelde Teutonische ridders. Merkwaardig zijn de consoles, een gevleugeld engeltje met het zwaard omlaag en een niet-gevleugeld figuurtje met het zwaard opgeheven. Het geëindigde Schisma (1417) en de Bossche veldtocht naar Dordrecht (1418) kunnen respectievelijk tot die piedestals aanleiding gegeven hebben, indien het hoofdmotief voor deze frontaal omstreeks 1418 reeds zou hebben vastgestaan. (afb. L)

153

Jan Mosmans, ''s-Hertogenbosch 1185-1935' (1935) 139-156

Aanduiding reliëf

13. Smits, 1907
L. Mosmans, 1935
z36. Glaudemans, 2017

1931

Jan Mosmans

Frontalen van het priester-choor (No. 13)
De St. Janskerk te 's-Hertogenbosch (1931) 297

ca. 1915
voor 1918
1971

Ronald Glaudemans, De Sint-Jan te 's-Hertogenbosch : Bouwgeschiedenis en bouwsculptuur 1250-1550 (2017) 198-199

Ronald Glaudemans, Het hoogkoor : De wimbergreliëfs (2010) 72-77

Ronald Glaudemans, Sint-Janskathedraal : Bouwhistorisch onderzoek 1999-2008 (2010) 120-121

Ronald Glaudemans en Wim Hagemans, De Sint-Janskathedraal van 's-Hertogenbosch (2011) 51

C. Peeters, De Sint Janskathedraal te 's-Hertogenbosch (1985) 250, 282 (afb. 234, 235)

C.F.X. Smits, De Kathedraal van 's Hertogenbosch (1907) 169-170, plaat XIII

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |