afb. Daria Scagliola, 22 oktober 2013
Gevleugeld monster, 1375-1385
materiaal: ledesteen
oorspronkelijke locatie: straalkapellen
bouwloods: i-233 (midden)
Foto-archief
Bouwfragmenten nr. 233
rubriek: 1.41-254
volgnummer: 1065
opnamedatum: 31 maart 1970
fotograaf: A. Zeeuwe
Foto-archief Restauratiewerken St. Jan 's-Hertogenbosch
Glaudemans
De koorzijbeuken en de straalkapellen 1350-1385
De spuwers aan de straalkapellen
|
De waterspuwers aan de straalkapellen zijn alle vervangen door kopieën of nieuw bedachte figuren gedurende de restauratie van 1922-1933, die op hun beurt weer alle werden gekopieerd bij de jongste restauratie. Afgaande op oude foto’s waren er nog wel aanzienlijke resten van de veertiende-eeuwse spuwers bewaard gebleven tot de eerste restauratie. Voor zover te beoordelen – het documentatiemateriaal is gering – gaan alle nieuw gemaakte spuwers terug op de aangetroffen restanten. Dit zal in een aantal gevallen niet meer zijn geweest dan de aanzet van de spuwer. De foto’s tonen dat van veel spuwers de kop of meer was afgebroken. De poten of klauwen, waarmee de monsters tegen de waterlijst zijn bevestigd, tonen ook nu nog een grote variatie, die lijkt te bevestigen dat deze resten nauwkeurig zijn gekopieerd. Waarom de op vele oude foto’s zichtbare, goed bewaarde spuwers niet als bouwfragment zijn bewaard in de bouwloods, is onbekend. Van de 42 spuwers aan de straalkapellen waren er voorafgaand aan de restauratie nog 26 aanwezig of deels bewaard. Slechts vier waren er geheel intact en konden eenvoudig worden gekopieerd. Elf spuwers waren, hoewel verweerd, vrij compleet bewaard met allerlei details waarop de kopieën werden gebaseerd en drie spuwers misten alleen de kop. Van drie spuwers was er alleen nog een romp met poten, van drie andere alleen een stomp met poten en van twee slechts een stompje aanwezig. Momenteel zijn nog maar drie van deze spuwers in de bouwloods.168 Waar de rest is gebleven, is niet geregistreerd. De drie bewaarde spuwers zijn vervaardigd van Ledesteen. Vermoedelijk waren alle spuwers van die steensoort, maar dit is nergens gedocumenteerd. De foto’s van voor de restauratie laten wel een duidelijk verschil zien met de tufstenen gevelafwerking. Tufsteen is ook minder geschikt voor kwetsbare, uitstekende sculptuur. De spuwers aan de straalkapellen stellen monsterachtige wezens voor. Er zijn katachtigen, hondachtigen, vogels en rammen. Aan de eerste straalkapel was een nu verdwenen hondachtig monster met klauwen en ronde oren. Aan de tweede straalkapel was een hondachtig wezen met lange flaporen. Twee bewaarde spuwers lijken afgaande op hun klauwen en krullende staarten ook hondachtig te zijn geweest. | 132 |
| Noten | |
| 168. | Bouwloods, i-191, i-233 en i-242. |
Ronald Glaudemans, De Sint-Jan te 's-Hertogenbosch : Bouwgeschiedenis en bouwsculptuur 1250-1550 (2017) 132
Literatuur en bronnenpublicaties
Ronald Glaudemans, De Sint-Jan te 's-Hertogenbosch : Bouwgeschiedenis en bouwsculptuur 1250-1550 (2017) 132
Ronald Glaudemans, De Straalkapellen : Bouwhistorisch onderzoek 2003-2008 (2008) 85
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |