afb. Jeroen Bosch, ca. 1505-1515

Visioenen van het hiernamaals

vervaardiger: Jeroen Bosch
datering: 1505-1515
techniek: olieverf op eiken
afmetingen: 88.8 x 39.6 cm (De val van de verdoemden); 88.8 x 39.6 cm (De rivier naar de hel); 88.5 x 39.8 cm (Het Aards Paradijs); 88.8 x 39.9 cm (De tenhemelopneming van de zaligen)
collectie: Venetië, Museo di Palazzo Grimani

Op vier panelen schilderde Jheronimus Bosch een visionair beeld van het Einde der Tijden. Enerzijds is de weg van de gelukzalige zielen naar de hemel weergegeven en anderzijds de route van de verdoemden naar de hel. Vanuit het Aards Paradijs worden de zielen door engelen begeleid. Aan het einde van een spectaculaire tunnel bereiken zij de hemel. In het felle tegenlicht is als nauwelijks zichtbaar silhouet, een engel geschilderd die hen verwelkomt.
Alle vier de Hiernamaalspanelen zijn uitzonderlijk genoeg op een volledig zwarte ondergrond geschilderd. Dat levert een bijzonder optisch resultaat op. De lichte partijen moesten extra stevig worden geschilderd. Het beeld verdonkert wanneer de transparantie van de verf toeneemt. De duistere hellepanelen zijn daardoor nog onheilspellender. Bijna onzichtbare zielen worden door een rivier de diepte ingesleurd. Op de keerzijden bracht Jheronimus Bosch een bijna moderne abstracte decoratie aan.
Het Noordbrabants Museum (100-101)
Artikelen
2005

Kunstklassiekers

De mooiste meesterwerken van Bosch
Het Laatste Nieuws (2015) 116-119
 
2015

Martine Meuwese

Een retourtje hiernamaals
Kunstschrift 6 (2015) 30-37
 
2016

Stefan Fischer

Jheronimus Bosch : Het complete werk
Taschen (2016) 254
 
2016

Matthijs Ilsink en Jos Koldeweij

Jheronimus Bosch : Visioenen van een genie
Het Noordbrabants Museum / Mercator (2016) 174-181
 
Literatuur en bronnenpublicaties

Dino Buzatti (inleiding), Kunstklasiekers : Bosch (2005) 116-119

Ella Nash (vertaling), Hieronymus Bosch (2004) 46-49

n: vermelding in een voetnoot