Stadspijpers

door Henny Molhuysen

De door de stadspijpers gedragen brodsies bewaart het Noordbrabants Museum momenteel als onderdeel van het historisch kunstbezit van de gemeente 's-Hertogenbosch.

body=[<b>Beschrijving:</b> Brodsie van een Bossche stadspijper.<br><b>Nummer:</b> 07102<br><b>Bron:</b> Noordbrabants Museum]

Vanaf morgen is de Bossche binnenstad enkele dagen gevuld met muziek: dan is het weer Jazz in Duketown. Ook in het verleden was er in Den Bosch natuurlijk muziek op straat, maar wel in een heel andere vorm. De harmonieën maakten regelmatig een muzikale wandeling en een draaiorgel bezocht de verschillende wijken. In het begin van de eeuw gaf het stedelijk muziekkorps concerten en weer eerder was er het muziekkorps van de Schutterij. In de middeleeuwen kenden wij de stadspijpers.

Ib de oudste stadsrekeningen van 's-Hertogenbosch uit 1399 is reeds sprake van stadspijpers die in de grote Mariaprocessie meeliepen. Deze stadspijpers of speellieden beschikten vanzelfsprekend over instrumenten, waarmee zij de nodige indruk wekten bij iedereen die het hoorde. Dat was zeker de bedoeling als zij met de stedelijke schutterij mee ten strijde trokken. Bijvoorbeeld in 1508 toen de Bosschenaren het slot Poederoyen veroverden. Maar tevens trokken de stadspijpers mee als de Rederijkers elders moesten optreden, zoals bij het Landjuweel in 1561. Zij vergezelden tevens belangrijke depudaties van het stadsbestuur.

Geen wonder dus dat zij een rijke kleding bezaten om op die manier de stad te 'promoten'. Van stadswege ontvingen zij een salaris, maar ook de kleding werd geheel door de stad betaald. Kostbare sieraden droegen zij als versiering. Een zilveren brodsie werd op de mouw van de tabbaard gedragen. Een kostbaar stuk zilverwerk, waarvoor de stadspijpers een officiële overeenkomst met het stadsbestuur aangingen om deze in bruikleen te ontvangen. De sieraden waren per stuk twintig gouden guldens waard. In 1530 vervaardigde een ons onbekende meester vier van deze brodsies. Drie namem van stadspijpers uit dat jaar zijn ons bekend: Jan Antonissen, Jan van Eyck Janszoon en Jan Corneliszoon. Een vijfde brodsie maakte de goudsmid Aert van Muers in 1614.

Behalve deze brodsie droegen de stadspijpers nog een ander herkenbaar teken. Op groen fluweel stond als het ware een zilveren rebus: een letter 's', een hart, twee ogen en het woord 'bossche'. Tesamen wormt deze rebus de naam van de stad sHartogenbossch. Deze armbanden zijn eveneens in 1530 vervaardigd.

In 1985, bij het 800-jarig bestaan van de stad, is vanuit de Jeroen Bosch Verkennersband het idee naar voren gekomen de stadspijpers opnieuw leven in te blazen. Dat is ook gebeurd. Uitgerust met twee lansknechttrommen, drie traverso-fluiten en vier Engelse trompetten woonden zij toen menige plechtigheid bij in hun gereconstrueerde historische kledij. Daarna werd het wat stiller, Zij gaven acte de presence bij het bezoek van de Engelse kroonprins en nu willen zij betrokken worden bij optredens van het heropgerichte middeleeuwse schuttersgilde De Oude Schuts. Daardoor zullen we hen vaker in het stadsbeeld terugzien.

Brabants Dagblad donderdag 16 mei 1991

1991	Henny Molhuysen Verhalen en legenden : Stadspijpers Brabants Dagblad, donderdag 16 mei 1991
2010	Astrid Berkhout De Stadspijpers van 's-Hertogenbosch bestaan 25 jaar Bossche Omroep, zondag 22 augustus 2010
2010	Bij Stadspijpers gaat het om klank van toen De Bossche Stadspijpers bouwden in 25 jaar hun repertoire uit tot zo'n 40 stukken. Kleding en instrumentarium zijn inmiddeld helemaal authentiek. Wim Hagemans \| Brabants Dagblad, donderdag 2 september 2010
2015	Eugène Ploegmakers Stadspijpers van 's-Hertogenbosch 30 jaar Bossche Kringen 3 (2015) 66-67
2024	Francien van den Heuvel Stadspijpers vieren 40-jarig bestaan : Groot internationaal festival in 's-Hertogenbosch Bossche Kringen 3 (2024) 5-7

2014

Lucas G.C.M. van Dijck

De Bossche stadspijpers : Muziekcultuur in een Brabantse hoofdstad, 1400–1650

1498	Kapittel 27 Jacob van Hal de goudsmid repareert de deviezen op de armbanden der pijpers alsmede de stads wapens welke zij op hunne borst droegen aalnog bij de stad bewaard. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 477
1512	Kapittel 26 De pipers en speellieden der Hertogen Hendrik en Erik van Brunswijk vereeringen in geld gedaan. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 277
1516	Kapittel 28 Een borstwapen (broetse) der stadspijpers vermaakt. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 326
1530	Kapittel 27 Armbanden met zilveren diviesen voor de stads pijpers of muzijkanten. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 477
1531	Kapittel 103 Van de oude stads pijpers de drie pijpen overgenomen, die zij van den ouden Graaf van Bueren ten geschenke hadden ontvangen. Schilderen van stads wapen voor de pijpers om die in de processie te Mechelen, op den feestdag van St. Rombout te koomen. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 485-486
1533	Kapittel 105 Kromme horens voor stads speellieden aangekocht. Franje en zijden op de mouwen van stads speellieden. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 505
1535	Kapittel 114 Sluijerdoek groen lint en zijde franjes voor stads pijpers. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 524
1538	Kapittel 118 De Graaf van Bueren schenkt stads pijpers of speellieden 4 fluiten die hij verlangde dat de stad 's Hertogenbosch met zilver zou doen beslaan en zijn wapen daarop te doen graveren. De goudsmid Jan van Amsterdam wordt dit werk opgedragen en de stad betaald het ter liefde voor den Graaf. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 553
1545	Kapittel 30 De goudsmid Jan van Amsterdam beslaat met zilver, de fluiten, door den graaf van Bueren stads pijpers geschonken. R.A. van Zuylen, Inventaris der archieven van de stad 's Hertogenbosch I (1863) 629

Marcel Ploegmakers en Frits van Vugt, Stadspijpers 's-Hertogenbosch (1984)

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |

Stadspijpers

opgericht: 1985

Stadspijpers

Henny Molhuysen

Astrid Berkhout

Bij Stadspijpers gaat het om klank van toen

Eugène Ploegmakers

Francien van den Heuvel

Lucas G.C.M. van Dijck

Kapittel 27

Kapittel 26

Kapittel 28

Kapittel 27

Kapittel 103

Kapittel 105

Kapittel 114

Kapittel 118

Kapittel 30

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Zie ook