Mannenconvent Bogarden (1309 - ca 1600)

locatie: Verwersstraat 47

Precies een maand na afkondiging van het Twaalfjarig Bestand komen er vanuit Antwerpen vijf Jezuïeten naar Den Bosch. Zij worden hartelijk ontvangen door bisschop Masius en vestigen zich in het voormalige Bogardenklooster in de Verwersstraat.
Kroniek van 's-Hertogenbosch
Benaming
Jaar
Naam
Bron
1498
Boegarden
Stads Rekeningen van het jaar 1399-1800. Deel 1, blz 31
Bosch allerlei

Mannelijke begijnen

door Ed Hupkens

Stadsblad woensdag 18 juli 2007
Kuyer

Het gouvernementsgebouw

43
44
P.Th.J. Kuyer, Rondom en in het Gouvernement (1973) 43-44
Steijns

De Bogarden

3
4
5
Noten
7.R.R. Post, "Kerkgeschiedenis van Nederland in de Middeleeuwen" (2 dln. Utrecht/Antwerpen, 1957) 226.
8.A.FO. van Sasse van Ysselt, "De voorname huizen en gebouwen van 's-Hertogenbosch alsmede hunne eigenaren of bewoners in vroegere eeuwen. Aantekeningen uit de Bossche schepenprotocollen loopende van 1500-1810" 9z.j., z.p.; 3 dln.) II, 215-249: "De Verwerstraat".
9.N.H.L. van den Heuvel, "De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629. Rechtsbronnen van het bedrijfsleven en het gildewezen" (Utrecht, 1946) 122.
D. de Man, "Maatregelen door de middeleeuwse overheden genomen ten opzichte van het economisch leven der kloosterlingen en leden van congregaties"; Bijdragen voor Vaderlandse Geschiedenis en Oudheidkunde, vijfde reeks, VIII (1921) 277-293.
10.Hensen, "De kroniek", 255-256; Schutjes, a.w. IV, 397-399; M. Schoengen en D. de Kok O.F.M., "Monasticon Batavum" (5 dln. Amsterdam, 1941-1942) I supplement, 81.
11.R.R. Post, "Scholen en onderwijs in Nederland gedurende de middeleeuwen" (Utrecht/Antwerpen, 1954) 169; Nauwelaerts, "Latijnse school", 115.
12.L.J. Rogier, "De ondergang der kloosters" in Beschouwing en onderzoek (Utrecht/Antwerpen, 1954) 66-79.
13.G. van den Elsen O.Praem. en W. Hoevenaars O.Praem., "Analecta Gijsberti Coeverincx" (uitgegeven door het Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant, z.p., z. j.) 209.
14.Hensen, "De kroniek", 256; Aubertus Miraeus en Joannes Franciscus Foppens, "Opera Diplomatica" (4 dln. Leuven/Brussel, 1723-1748) IV, 140.
Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)
Artikelen
1873

L.H.C. Schutjes

Bogarden
Geschiedenis van het bisdom 's-Hertogenbosch IV (1873) 397-399
 
1983

mr. J.A.M. Hoekx

Begijnen en Bogarden
Bossche Bouwstenen VI ('s-Hertogenbosch 1983) 16
 
1991

Ad van Drunen, E. Jas, J.A. van Oudheusden

Kloosters, Kronieken en Koormuziek
Het Noordbrabants Genootschap ('s-Hertogenbosch 1991) 29
 
2002

Ad van Drunen

Bogaardenklooster, later Tertianenklooster en van 1609-1629 Jezuïetencollege
Kloosters en religieus leven ('s-Hertogenbosch 2002) 74
 
Geschiedenis
1309 Er ontstaat in de stad een godsdiensige vereniging van jonge mannen, de Bogarden, die geen kloosterhabijt dragen, maar een genootschap vormen dat door handenarbeid de kost verdient en een godsdienstig leven wil leiden.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch
 
1398 De Bogarden zijn gevestigd in een huis aan de Verwerstraat, waar zich thans het Gouvernement bevindt.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch
 
1468 Een deel van de Bogarden gaan over naar de orde van Kruisheren met toestemming van de bisschop van Luik. De generaal van de Kruisheren te Hoey komt zelf naar 's-Hertogenbosch om deze inlijving te voltrekken.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch
 
1470 De Bogarden hebben weefgetouwen in hun klooster geplaatst. Het gilde van de wevers komt hier tegen in opstand. Het geschil wordt als volgt opgelost: de broeders mogen voortaan maximaal acht weefgetouwen hebben en ze moeten een cijns van drie ponden betalen. Daartegenover staat dat het meesterschap niet vereist is en zij behoeven geen eigen wapenuitrusting te bezitten.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch
 
1515 In 1515 werd het weven hen door het stadsbestuur geheel verboden. In die tijd hadden de inmiddels bij het kapittel van Zepperen aangesloten Bogarden scholieren van de latijnse school in de kost.
Bron: Bossche Bouwstenen VI
 
1585 Paus Sixtus V geeft op 1 mei toestemming tot de verkoop van het Bogardenklooster aan het convent van Annenborch uit Rosmalen. Deze zusters willen zich vestigen in het Bossche klooster, dat de Bogarden na de Beeldenstorm hadden verlaten.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch
 
1588 Hoewel de paus hen reeds drie jaar tevoren toestemming hiervoor gegeven had, betrekken de nonnen van Sint Annenborch nu eerst feitelijk her voormalige Bogardenklooster. Zij doen dat op één voorwaarde: wanneer zich Jezuïten in 's-Hertogenbosch willen vestigen, dan zal het voormalige Bogardenklooster aan deze Jezuïeten worden afgestaan.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch
 
1609 Precies een maand na afkondiging van het Twaalfjarig Bestand komen er vanuit Antwerpen vijf Jezuïeten naar Den Bosch. Zij worden hartelijk ontvangen door Bisschop Masius en vestigen zich in het voormalige Bogardenklooster in de Verwerstraat, waar nu nog enige zusters van Annenborch wonen. Zij gaan daar onderwijs geven.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch
 
Onderzoeken
? Alleen van de in de 17e eeuw aan het Jezuïtenklooster toeggevoegde woonhuizen aan de Verwersstraat zijn nog enkele aanwezig. Van het gesloopte pand 'De Pauwe' zijn onlangs bij graafwerkzaamheden funderingen ingemeten. Deze stammen uit de 15e eeuw.
Bron: Kloosters, Kronieken en Koormuziek
 
1985 Bij een archeologisch onderzoek in 1985 zijn de funderingen van enkele kleine huisjes aan het Bogaardenstraatje onderzocht. Achter de huisjes was een hellingbaan naar het water van de Dieze.
Bron: Kloosters, Kronieken en Koormuziek
 
Stadsrekeningen
1519 Kapittel 9.
Afkoop van den bieraccijns door het Convent van de Boogaarden, voor het bier dat door de Klerken en scholieren binnen 's Hertogenbosch te school gaande en in dat Convent wonende, gebruikt.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 334
 
1521 Kapittel 75.
Het convent St. Geertruide te 's Hertogenbosch ontvangt loten voor aan de stad 's Hertogenbosch geleende gelden.
Idem de conventen achter Tolbrug op den Uilenburg en de Bogaarden.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 367
 
Literatuur en bronnenpublicaties

C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 17

J.H. van Heurn, Beschrijving der Stad 's-Hertogenbosch (2022) 257

L. van de Meerendonk, Het klooster op de Eikendonk te Den Dungen II (1964) 4, 5, 21, 28, 37, 45, 46, 51, 53, 56, 88, 99

L. van de Meerendonk, Tussen reformatie en contra-reformatie IX (1967) 32, 112, 113n, 117, 119, 122, 125, 126, 128, 150, 183, 214, 215, 251

Jan Sanders, Kroniek van Molius (2003) 63, 127, 129, 131, 369

Jan Sanders, 'Verkloostering in het vijftiende-eeuwse 's-Hertogenbosch' in: Noordbrabants Historisch Jaarboek 33 (2016) 80-81, 95

L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's-Hertogenbosch (1876) 397-399

n: vermelding in een voetnoot