50. Hilvarenbeek

Lucas, 1536
Dm: 67 cm
Hm: 68 cm
Toon: d²
O.r.nr. 6 A 166 P
Gieter: Jaspar Moer

De Lucasklok maakte oorspronkelijk deel uit van een voorslag van vier zogenoemde evangelistenklokjes die Jaspar Moer goot voor Hilvarenbeek. Frater Getulius (Jan Arts) trof bij zijn onderzoek in 1924 ook nog de klokken Johannes en Mattheus aan; Marcus ontbrak. De Voorloopige Lijst meldt dat het klokkenspel in 1928 is vernieuwd en twee in 1536 door Jaspar Moer gegoten klokken bevatte […]¹⁰¹ Tegenwoordig hangt er – sinds 1949 – een Van Bergenbeiaard met 43 klokken, waar ook een Hemonyklok uit 1655 deel van uitmaakt.
De historische Lucas bleef voor het nageslacht bewaard en wordt als angelusklok gebruikt. De klok toont mooi gietwerk.
Boven en onder de letterrand werden twee friezen aangebracht: parelranden met staande kruisbloemen (h. 30 mm) en hangende fleurs de lis (h. 25 mm). De letterrand is 50 mm hoog; hierin bevindt zich een strook waarop gotische minuskels van circa 15 (m en c), 17 (lange s) en 21 mm (l) staan.
Voor de naam van de gieter is een gevleugeld rund te zien (35 x 35 mm), symbool voor de evangelist Lucas. Als woordscheiding werd een vijfbladige rozet gebruikt. De kruisarmen van het aanvangskruis worden gevormd door vier lelies; de zes kroonarmen zijn glad.
De gemeentesecretaris van Hilvarenbeek schreef aan frater Getulius in 1924 dat de klok vóór de Eerste Wereldoorlog dagelijks ’s avonds om negen uur werd geluid ter herinnering aan een ongeluk dat Johanna van Brabant trof toen zij omstreeks 1492 (sic) op weg was naar Brussel. Zij raakte van de goede weg en kwam met haar koets in moerassig gebied terecht dat bekend staat als ‘Donk’. De bewoners van de Groote Westerwijk wisten haar uiteindelijk uit de modder te trekken en kregen uit dankbaarheid de Donk van de adellijke vrouw ten geschenke.
Of deze historie waarheid bevat, is niet te zeggen, omdat de gemeentesecretaris in de brief geen bron vermeldt. Bij rondleidingen in de toren krijgen bezoekers echter dit verhaal te horen, ofschoon de klok pas zo’n 125 jaar na het overlijden van Johanna van Brabant en het (mogelijke) ongeluk werd gegoten en er geen rechtstreeks verband met haar te leggen is. Getulius geeft als bron voor deze merkwaardige historie: H. Broeders, Geschied- en Aardrijkskundige beschrijving der gemeente Hilvarenbeek (1838). Deze auteur verhaalt het eerder vermelde ongeval, de schenking van gronden door hertogin Johanna en – ter herinnering hieraan – het plaatsen van een kruis in 1390.
Een schriftelijke oorkonde werd rond 1925 nog in Westerwijk bewaard, zo meldt Getulius. Over een klok wordt niet gesproken.
Bron:
Nationaal Beiaardmuseum, Asten.