44. Herpen, gemeente Ravenstein

Sint-Sebastianuskerk.

Maria, 1432
Dm: 125 cm
Hm: 123 cm
Gw: 1225 kg
Toon: e
O.r.nr. 6 M 15

Gieter: Godefridus van Hyntham

De Mariaklok van Herpen toont naast fraai gietwerk voorafgaand aan de naam Maria met sierlijke letter m een onduidelijk insigne of een restant daarvan. Vervolgens draagt zij een problematisch jaartal door de tussengevoegde letter O, waarvan de betekenis onduidelijk is. Verder zijn op twee zijdes van de flank twee zegels of munten aangebracht en is zij de enige gesigneerde klok van Godefridus van Hyntham die in de huidige provincie Noord-Brabant overbleef.
Volgens Schutjes hoorde Herpen, gelegen in het Land van Ravenstein, eertijds tot de oude heerlijkheid Herpen, een leengoed van de hertog van Brabant.⁸⁷ Herpen en ‘aanhorigheden’ is zelfs het eerste gebied dat in de noordoostelijke grensstreek een band met Brabant kreeg.⁸⁸ In 1191 droeg Hendrik van Cuijk, met toestemming van zijn vrouw Sofia, die de heerlijkheid bij haar huwelijk had ingebracht, dit bezit op aan hertog Hendrik, om het vervolgens weer in leen terug te ontvangen.⁸⁹
In 1324 kwam de heerlijkheid in handen van Jan van Valkenburg, als echtgenoot van Marina van Herpen. Hun zoon Walraven van Valkenburg liet rond 1360 aan de Maas een nieuw kasteel bouwen, [Wal]Ravenstein, en het huis in Herpen afbreken.⁹⁰ Vanaf 1397 werd Adolf, de graaf van Kleef, door hertogin Johanna van Brabant beleend met Ravenstein en Herpen. Adolf gaf het vruchtgebruik van de heerlijkheid aan zijn zuster, die het op haar beurt weer verpandde aan haar twee schoonzoons. In de eerste decennia van de vijftiende eeuw leverde deze onmogelijke constructie de nodige problemen op die aanleiding waren tot processen voor de Raad van Brabant. Op 1 juli 1442 werd Adolf van Kleef zelfs verzocht op de eerstkomende Rijksdag te verschijnen. Hij bleef uiteindelijk beleend met Herpen en het Land van Ravenstein.⁹¹ Juist in de periode dat de grootste strubbelingen plaatsvonden is de Mariaklok gegoten.
Of de inmiddels onscherpe (zegel) afdrukken op de flank naar één van de genoemde personen verwijzen, behoort tot de mogelijkheden.
De bouw van de gotische kerk van Herpen wordt in het midden van de vijftiende eeuw geplaatst; zij is gewijd aan Sint Sebastiaan. De toren kan – gezien het jaartal van de klok – enige tijd eerder zijn gebouwd. In 1520 waren er altaren gewijd aan Onze Lieve Vrouw, Sebastianus en Catherina. In de zeventiende eeuw is – na het verwerven van een reliek – in de Sebastianuskerk een speciale verering rond Sint Hubertus ontstaan.
De Mariaklok hangt thans aan een houten luidbalk in een lage, ijzeren klokkenstoel en is goed te onderzoeken. De zes kroonarmen zijn glad en de kroonstapel is stervormig in de kop gezet.
Op de schouder zijn zes sierringen aangebracht, op de faussure vijf, waarvan de middelste geprononceerd is, en op de slagring drie. Twee ringen aan boven- en onderzijde omgeven de tekst. Het opschrift, gesteld in goed gevormde minuskels heeft als woordafscheiding dubbele, min of meer ovale ringetjes. Het aanvangskruis heeft rechte armen.
De klok is door deze gegevens als een typisch voorbeeld van de Bossche school te beschouwen.
Het insigne na het aanvangskruis toont een staander met restanten van oogjes, waar misschien een figuur tegen zit (Sebastianus?). Hieronder is een onduidelijke ‘tekening’ zichtbaar.
Onder het kruis, vrij hoog op de flank, staat een rond insigne met weinig reliëf (25 x 26 mm). Rechts onder zit een gaatje.
Aan de andere zijde op de flank lijkt een zegel of een munt met een kruis en omlopend schrift (25 x 30 mm) te zijn aangebracht. Aan de rechterkant zijn uitstulpingen zichtbaar, wijzend op een volgelopen oogje of lipje. Alles bijeen is dit een klok die in het volle licht met geavanceerde middelen minutieus moet worden bestudeerd, dan worden wellicht ook de vage tekeningen in de letterrand duidelijk. Op de flank is de letter M uit de laatste oorlog zichtbaar.
De anonieme Petrusklok (1421) te Wegberg (Duitsland) is waarschijnlijk eveneens door Godefridus van Hyntham gegoten. Dezelfde vorm en het identiek lettertype, het aanvangskruis, de ronde letter m en een onduidelijk munt of zegel doen dit vermoeden.
Bron:
Parochie-informatie, uitgave van de parochie Sint Sebastianus te Herpen (1999).