43. Herentals

Sint-Catharinakerk, Herentals. Begijnhof.

Gregorius, 1547
Dm: 51 cm
Hm: 48 cm?
Gw: circa 250 kg

Gieter: Jan Moer

In de smalle toren van de kerk op het Begijnhof hangt de Gregoriusklok van Jan Moer. Zij is bescheiden van omvang ook al wordt zij de 'grote' klok genoemd. Onder het opschrift dat aan boven- en onderzijde wordt ingesloten door een sierring zijn de bekende friezen geplaatst: aan de bovenkant een parelrand, een gotische boog met driepas en staande kruisbloemen, aan de onderkant hangende fleurs de lis. Als woordscheiding dient een rozet en het aanvangskruis heeft kruisarmen in lelievorm. Op de faussure werden vijf sierringen aangebracht, op de slagring slechts één. De klok heeft daarmee een traditionele vormgeving, zoals er vele door de klokkengieters Moer zijn vervaardigd.
De Catharinakerk bezit twee klokken:
1. De Gregoriusklok van Jan Moer uit 1547 die de 'grote' klok wordt genoemd en ongeveer 250 kilo weegt, en 2. De Maria of 'kleine' klok van circa 150 kilo uit 1744, die Peter van den Ghein heeft gegoten.
Dit moet dan Peter VI van den Gheyn zijn, lekenbroeder van de congregatie der Alexianen te Leuven; het Mechelse geslacht Van den Ghein stierf aan het einde van de zeventiende eeuw uit.⁸⁰
Volgens de aantekeningen van pastoor Segers⁸¹ (d.d. 26-7-1941) zou de kleine klok van het Begijnhof in 1599 zijn gegoten uit stukken van de klok van het oude Begijnhof,⁸² waarbij 100 pond nieuw brons werd toegevoegd. Jan Cools vond in de kerkrekening van 1599 onder meer de volgende betalingen:⁸³
Voor klokkenspijs (100 pond) : 30 gld.
Voor de klokkengieter: 34 gld. 15 st.
Riemen voor klepels: 27 1/2 st.
Op 19 juni 1744 werd 56 gulden en 18 1/2 stuiver uitbetaald aan een klokkengieter die het klokje van 1599 heeft vergoten. Zijn naam wordt niet genoemd, maar volgens het opschrift op de klok van 1744 is dit Petrus van den Gheyn.⁸⁴ Deze Mariaklok uit 1744 wordt inmiddels niet meer geluid, maar staat op de vloer onder de klokkenstoel.
Pastoor Segers dacht dat ook de grote klok uit 1547 uit het oude Begijnhof afkomstig zou zijn, maar dat ligt zeer waarschijnlijk anders. Op 5 februari 1743, een jaar voordat Peter van den Gheyn de Mariaklok goot, werd aan Van Everbroeck, klokkengieter te Hoogstraten, 'ons oude gebersten klock' verkocht tegen 9 st. het pond. Het gewicht van 130 pond leverde 58 gld.10 st. op.⁸⁵ Veertien dagen eerder, op 22 januari 1743, was 110 gld. 10 st. betaald voor een 'klock te weten ons grootste de welcke wij hadden gekocht van de nonnen die van Waelwijck naer Antwerpen sijn getrocken'. Wanneer het om dezelfde klok zou gaan, dan hebben de begijnen slechte handel gedreven en binnen veertien dagen een verlies van 52 gulden geleden. Meer waarschijnlijk is de thans aanwezige klok in de Sint-Catharinakerk niet van het oude Begijnhof, maar afkomstig uit Waalwijk.⁸⁶ Cools veronderstelt dat deze zusters de zogenoemde 'spinsters' zijn, die vanuit Waalwijk in 1733 naar Antwerpen zijn getrokken.
Aan Van Everbroeck werd in 1743 nog 18 gulden betaald om de oude klok naar beneden te halen en de nieuwe op te komen hangen. Hij kreeg daarvoor gedurende zes dagen 'de kost' en nog een dag extra uitbetaald om de kleine klok te stellen.
Bron:
Archief Pastorie Begijnhof Herentals (APB He); O.C.M.W. Herentals, Fonds Begijnhof Herentals.