Prins Bernhardstraat 8 : Synagoge

architect: I. Gosschalk (verbouwing)
verbouwing: 1886

Al 800 jaren geleden zijn er tekenen van Joods leven in 's-Hertogenbosch; daarmee is deze Joodse gemeente de oudste in de noordelijke Nederlanden. De lange periode tussen dat verleden en het heden is door verscheidene historici beschreven. Uit de geschiedschrijving blijkt dat sinds het begin van de 18e eeuw de stad Joodse poorters kende; dat poorterschap werd door de stedelijke overheid echter vrij willekeurig verleend. Aan die willekeur kwam een einde in 1796, de Bataafse Republiek, toen alle Nederlandse ingezetenen - dus ook de Joden - volledige burgerrechten verkregen.
De stad kende voor en na dat jaar diverse huissynagoges - het woord synagoge is afkomstig uit het Grieks en afgeleid van Sun Ago, hetgeen 'bijeenbrengen" betekent. Een echt groot 'bedehuis' kwam er pas in 1823 toen mr Bernardus Hartogensis een synagoge liet bouwen op het aan hem toebehorende perceel "De Oude Munt" aan De Mortel. Hij gaf deze synagoge in bruikleen aan de Joodse gemeente.
In 1886 werd het gebouw - inmiddels aan de Joodse gemeente geschonken - ingrijpend verbouwd onder regie van architect I. Gosschalk. Het vrijstaande complex werd aan het zicht onttrokken in 1937 toen voor de voorgevel een rij huizen werd neergezet. Tot dat moment liep de Dieze voor de synagoge langs; de woningbouw uit de jaren dertig maakte een eind aan dit fraaie stadsgezicht. De huizen overkluizen de rivier.
De synagoge wordt sinds de jaren '70 niet meer gebruikt en is ernstig in verval; restauratie is dringend gewenst, zodat dit rijksmonument weer een functie kan krijgen in het Bossche maatschappelijke leven.