afb. Chretien Dubois, 3 augustus 1831

Schutters

algemeen

Uitreiking vaandel dienstdoende schutterij op het Vughterbastion.
Stadsarchief (0004430)
Video

Schutterij van 's-Hertogenbosch

gepubliceerd: 24 juni 2007

Marcel Tettero
Artikelen
1857

J.B.A.J.M. Verheijen

Bijdrage tot de geschiedenis der voormalige Schuttersgilden te 's Hertogenbosch
Handelingen van het Provinciaal Genootschap (1857) 35-64 		 
1882

Mr. J.P. van Blarkom

De mobiele Bossche Schutterij, inzonderheid de 1e Compagnie gedurende den tiengaagschen veldtocht
Handelingen van het Provinciaal Genootschap (1882) 38-91 		 
1979

N.H.L. van den Heuvel

De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch voor 1629
HECHT drukkerij ('s-Hertogenbosch 1979) 331-341 		 
1985

Johan M. Oomen

De Bossche schuttersgilden
Programma gildedag oud hertogdom Brabant
s.n. (s.l. 1985) 24-38 		 
1992

J. Lijten

Het ontstaan der schuttersgilden op het platteland van Noord-Brabant
Campinia 87 (1992) 119-141 		 
1993

J. Lijten

Het ontstaan der schuttersgilden op het platteland van Noord-Brabant
Campinia 88 (1993) 4-21; 89 (1993) 52-58; 90 (1993) 116-128 		 
1993

E. van Autenboer

De kaarten van de schuttersgilden van het Hertogdom Brabant 1300-1800
Stichting zuidelijk historisch contact (Tilburg 1993) LV 1-361 		 
1994

E. van Autenboer

De kaarten van de schuttersgilden van het Hertogdom Brabant 1300-1800
Stichting zuidelijk historisch contact (1994) XII 363-695 		 
1996

Henny Molhuysen

Uit de geschiedenis van de Bossche schuttersgilden. De ouderdom
Uyt den bogaert 3 (1996) 16-17 		 
1997

Helma Thiers

Uit de geschiedenis van de Bossche schuttersgilden. De Sint-Joriskapel
Uyt den bogaert 1 (1997) 22-23 		 
1997

Henny Molhuysen

Uit de geschiedenis van de Bossche schuttersgilden. 's-Gravenbrakel
Uyt den bogaert 6 (1997) 15-17 		 
1997

Henny Molhuysen

Uit de geschiedenis van de Bossche schuttersgilden. Schieten op de 'papengaye'
Uyt den bogaert 8 (1997) 20-21 		 
1997

Henny Molhuysen

Uit de geschiedenis van de bossche schuttersgilden. "schietspelen"
Uyt den bogaert 10 (1997) 10-12 		 
1998

Peter-Jan van der Heijden

De heroprichting van de Bossche schuttersgilden na 1629
Uyt den bogaert 19 (1998) 16-18 		 
1998

Henny Molhuysen

Vrouwen in de (schutters)gilden
Uyt den bogaert 24 (1998) 22-26 		 
1999

Henny Molhuysen

Uit de geschiedenis van de Bossche schuttersgilden : vorstelijke aangelegenheden
Uyt den Bogaert 28 (1999) 25-27 		 
1999

Henny Molhuysen

Uit de geschiedenis van de Bossche schuttersgilden. Dordrecht
Uyt den Bogaert 35 (1999) 16-18 		 
2000

Peter-Jan van der Heijden, Henny Molhuysen

Uit de geschiedenis van de Bossche schuttersgilden. Een voorname oude schutter
Uyt den Bogaert 39 (2000) 14-15 		 
2000

Peter-Jan van der Heijden, Henny Molhuysen

Uit de geschiedenis van de Bossche schuttersgilden. Een adellijk koning
Uyt den Bogaert 41 (2000) 12-13 		 
Boeken
1854

R.A. van Zuylen

De plegtige intogt te 's Hertogenbosch van de scherpschutters van het koninklijk gilde onder de zinspreuk: Ter bevordering van neerlands weerbaarheid terugkomende van den wedstrijd, welke door het Koninklijk Scherpschutters-gilde Tot Oefening en Vermaak, te 's Gravenhage op den 3n junij 1854 werd gegegeven met den behaalden eersten prijs. Beschreven en met geschiedkundige aanteekeningen vermeerderd; anno 1497. Intogt der schuttersgilden en luisterrijk schietspel, gegeven door het oude gilde van St. Joris te Gent
Lutkie en Cranenburg | 's-Hertogenbosch 1854? 		 
1910

A.J.J. van de Well, C.F. Xav. Smits

Beschrijvende catalogus van de historische verzameling der schutterij te 's-Hertogenbosch
s.n. | s.l. 1910 		 
1977

A. Jansen, J.M. Oomen, Fr. Vinke, M. Vinke-Coenen

Vijfhonderd jaar Noordbrabantse schuttersgilden
Stichting Outer en Heerd Noordbrabantse Federatie van Schuttersgilden Philips Ontspannings Centrum | Eindhoven 1977 		 
1996

Henk Bruggeman

Het Corps - Muzijk der dienstdoende schutterij van 's-Hertogenbosch
's-Hertogenbosch 1996
Stadsrekeningen
1399 Kapittel 26.
Wijn aan de schutters toen zij de papagaai schoten.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 7
 
1497 Kapittel 19.
• De schuttersgilden bewaken stads poorten en muren tijdens de Gelderschen Oss in asch legden.
• De schuttersgilden en de ambachten trekken uit de stad naar Geffen om de Gelderschen te bevechten, daartoe door den Hertog van Sassen aangeschreven gelijk mede de schuttersgilden van het platte land.
• Soldij der schutters en van de mannen der ambachten gedurende den tijd dat zij waren uitgetrokken.
• De schutters trekken te velde tegen de Gelderschen.
• Idem der ambachtsgilden.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 36-37
 
1504 Kapittel 20.
De stad trekt met de schutter- en ambachtsgilden tegen de Gelderschen op, toen deze Lith verbrand hadden.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 99
 
1507 Kapittel 22.
Toelagen aan de 4 Schuttersgilden, voor het maken van statie, van te schieten en in het harnas ter processie gaan.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 143
 
1527 Kapittel 59.
Schutters van 's Hertogenbosch in bezetting te Ravestein.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 438
 
1529 Kapittel 94.
Gagie of toelagen aan de Schuttergilden.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 464
 
1529 Kapittel 96.
Gage aan de vier schutterijen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 466
 
1531 Kapittel 101.
Uitgaven aan de Schuttersgilden.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 485
 
1542 Kapittel 16.
Nieuwe soldij voor 50 man bij ieder der vier schuttergilden tijdens den oorlog toegestaan.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 603
 
1543 Kapittel 122.
De schuttersgilden trekken naar het klooster Coudewater, om de zwarte ruiters te verdrijven die dat klooster geweldadig ingedrongen waren.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 619
 
1545 Kapittel 126.
De vier schuttergilden en de mannen der gilden van de ambachten in hun harnas en verdere wapenuitrusting met pijpers en trommelslagers trekken uit en scharen zich krijgsgewijze te Vucht bij het geregt, aan hun hoofd hebbende de regering der stad en de afgevaardigden van het platte land, ten einde den Keizer af te wachten, te begroeten en in te halen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 636
 
1547 Kapittel 7.
Opzegging der gagien aan de vier schutterijen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 651
 
1547 Kapittel 18.
Toelage aan de vier schuttergilden, ten behoeve van de speellieden in den omgang of processie van ons lieve vrouwe dragt.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 653
 
1548 Kapittel 18.
De stad betaald aan ieder der vier schuttersgilden 2 pond 's jaars, voor hunne speellieden in den omgang van onze lieve vrouwe dragt.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 661
 
1549 Kapittel 18.
Toelage aan de speellieden der vier schutterijen, voor den omgang in onzer lieve vrouwe dragt.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 667
 
1552 Kapittel 19.
De schutterijen doen wacht op het raadhuis ter gelegenheid van den kermis.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 675
 
1564 Kapittel 18.
Aan de vier schutterijen gedurende de loopende imposten ieder f 200 's jaars toegestaan.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 745
 
1565 Kapittel 18.
• De vier schutterijen betaald ieder f 12.- voor hunne spelen in den omgang en omdat zij waakten in de kermis weken.
• De gage aan de vier schutterijen betaald.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 751-752
 
1566 Kapittel 21.
Toortsen voor de vier schutterijen en de vier hoplieden der stads soldaten, om daarmede de ronden der wachten te doen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 768
 
1566 Kapittel 24.
IJzerwerk, gemaakt op last van gecommitteerden der vier schutterijen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 770
 
1566 Kapittel 27.
• Bier aan de schutterijen op hunne wachten toegestaan.
• Tijd gedurende welke de schutterijen waakten.
• Veranderingen in de hoeveelheid bier aan de schutterijen toegestaan en de tijd gedurende welke zij het alzoo genoten.
• Nachtelijke rondens door de schutters en de hoofdlieden gedaan.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 1 ('s-Hertogenbosch 1866) 777
 
1573 Kapittel 6.
Verzoekschriften van de Stad 's-Hertogenbosch, om ontlasting van het Garnizoen, teruggave der wapenen aan de Burgerij en toestemming tot wederoprigting der Schutterijen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 888
 
1577 Kapittel 20.
De vijf Schutterijen onder de wapenen geroepen, toen het fransche krijgsvolk door de Stad zou trekken.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 957
 
1577 Kapittel 20.
In plaats van de klerken der Stad, ledige mannen uit de Schutterijen belast met het waken aan de poorten, om alle de in en uitgaande personen naauwkeurig op te teekenen en daarvan boek te houden.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 963
 
1578 Kapittel 16.
• De Schutterijen van 's Hertogenbosch, belegeren het huis te Hedel.
• De sluizen van de watermolens te Herlair weggenomen en in de Stad gebragt, met adsistentie van Schutters.
• De Schutters van 's Hertogenbosch halen 5000 ponden buskruid van Bokhoven binnen de Stad.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 983-985
 
1578 Kapittel 20.
• De schutterijen trekken buiten de Stad, tot beveiliging der wegen.
• Betalingen aan de tromslaanders der vier schutterijen en aan die van het Schermers gilde.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 985
 
1579 Kapittel 18.
• Schermutseling te Vucht, tusschen de burgers, de schutterijen en de Stads soldaten, tegen die van Heusden, onder den Kastelijn Jan Bax.
• Toelage aan de tamboers der Schutterijen.
Bron: Stads Rekeningen van het jaar 1579-1580. Deel 2, blz 1001..1003
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1001-1003
 
1582 Kapittel 5.
• De Prins van Parma schenkt 1000 gul. aan de vier schutterijen der Stad 's Hertogenbosch.
• De Commissaris der Koninklijke artillerie levert de Stad 1200 ponden buskruid.
Bron: Stads Rekeningen van het jaar 1582-1583. Deel 2, blz 1034
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1034
 
1582 Kapittel 13.
Jaarwedden der tromslagers van de vier schutterijen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1038
 
1583 Kapittel 16.
• Stokken met ijzeren pinnen voor de Schutterijen.
• Toelaag aan de trommelslagers der vier Schutterijen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1043-1045
 
1584 Kapittel 16.
• Stokken van boven en van onderen met ijzer beslagen, voor de Schutterijen, om de ronde te doen.
• Commissie tot versterking van de schutterijen en tot vernieuwing van de brandceelen.
Aan den trommelslagers van de vier schutterijen een ton bier gegeven, omdat zij door het alarm slaan op 19 • Januarij 1585, geen buit op den vijand konden behalen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1050-1056
 
1585 Kapittel 16.
• De afgedankte ruiters moeten zich onder de schutterijen begeven.
• De vier Schutterijen houden schutgevaarte op den dijk, ter gedachtenis aan den afgeslagen aanslag van Hohenlo.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1060-1061
 
1586 Kapittel 16.
Spiesen en rondstokken voor de Schutterijn, om de ronde te doen, de poorten te sluiten en ontsluiten.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1068
 
1589 Kapittel 5.
• Octrooi, dat gedurende twee jaren geen leden der vier schutterijen van 's Hertogenbosch, tot een getal van 1200, in Brabant, voor Stads schulden zullen mogen worden aangehouden.
• Z.H. verleent aan de vier schutterijen 1200 gul. voor hunne moeiten en getrouwe diensten.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1083
 
1590 Kapittel 4.
Privilegie dat niemand der leden van de vier schutterijen, binnen Brabant voor schulden zou mogen worden aangehouden.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1087
 
1590 Kapittel 16.
• Visitatie door de Schutterijen en Wijkkompagnien in de burgerhuizen en in andere plaatsen.
• Verteringen van Commissarissen en de Kapiteinen der Schtterijen, bij hunne rondschrijving tot versterking dier schutterijen.
• Kapiteinen en Luitenants van de vier Schutterijen willen, om de groote zwarigheden die zij dagelijks in hunne dienst ontmoeten, bedanken, doch worden door de Regering overgehaald in dienst te blijven.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1088-1089
 
1591 Kapittel 16.
De Schutterijen doen den eed van getrouwheid, ter gelegenheid dat Nijmegen aan de zijde van den vijand was overgegaan.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1093
 
1593 Kapittel 15.
Bevel dat bij het alarm slaan de beeedigde schutters van de Schutterijen moeten komen voor het huis van hunnen vaanderig.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1102
 
1597 Kapittel 15.
Gelagen aan de Officieren der Schutterijen en aan de Cloveniers Schutters.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1115
 
1598 Kapittel 16.
• Commissie van Kapiteins tot versterking schutterijen en Wijkkompagnien.
• De Kapiteins en verdere Officieren der schutterijen en van wijken wijnen geschonken, ter belooning van hunne diensten in het waarnemen van het Wachtmeesterschap.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1122
 
1602 Kapittel 16.
Lijsten der loopplaatsen voor de vier Schutterijen, tijdens de gemutineerden den Dungen bezet hielden.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1150
 
1607 Kapittel 6.
Den schutterijen wordt, na het vertrek van de vijf vaandels des heere van Hachincourt, door den Hoogschout den Eed afgenomen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1177
 
1607 Kapittel 18.
De tamboers der Schutterijen planten de Mei voor het Stadhuis.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1180
 
1608 Kapittel 18.
De Schutterijen, bij het afkondigen van het 12 jarig bestand, op bier onthaald.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1186
 
1612 Kapittel 17.
Wijn vereerd naar oude maniere, aan Kapiteins en Luitenants der Schutterijen, op vastenavond.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1209-1210
 
1622 Kapittel 22.
Op negentien tonnen de wapens der schutterijen geschilderd.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1304
 
1626 Kapittel 22.
Aankoop van furketten en snoeren met kwispels voor de kapiteins der Schutterijen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1335
 
1627 Kapittel 22.
De Magistraat en de officieren der schutterijen houden tijdens het hooge water de wacht ten Stadhuize, zoowel des avonds als des nachts.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1341
 
1643 Kapittel 36.
Armoisin voor vaandels en sluijers voor de sergeanten, bandeliers voor de tamboers en andere monturen voor de vier schutterijen.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1431
 
Literatuur en bronnenpublicaties

E. van Autenboer, De kaarten van de schuttersgilden van het Hertogdom Brabant (1300-1800) XCVI (1993'94) A. XXVIII; B. 382

C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 22, 66, 82, 94

Henk Henkes, Van den Raethuys tot Stadhuis (2016) 70

J.A. Jolles, 'Noordbrabantse schutgildestukken te Antwerpen' in: Taxandria (1933) 193-195

L.P.L. Pirenne, 's-Hertogenbosch tussen Atrecht en Utrecht (1959) 43, 65, 74, 75, 76, 76n, 78, 79, 93, 94, 95, 99, 100, 103, 147, 156, 171, 176, 177, 218, 221, 272, 272n, 282, 283

A. van Sasse van Ysselt, 'Garnizoensdienst der Bossche schutterij in 1766' in: Taxandria (1910) 105-113

A. van Sasse van Ysselt, 'Het smadelijk einde van een roemrijk schuttersgilde' in: Taxandria (1933) 4-13

M.H.M. Spierings, Het Schepenprotocol van 's-Hertogenbosch 1367-1400 LIX (1984) 46, 46n, 47-49

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Artikelen
Boeken
Literatuur
Stadsrekeningen
Video
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |