Het Leerlooiers en Schoenmakersgilde Sint Crispinus en Sint Crispinianus te 's-Hertogenbosch

Het Bossche Gilde stond onder bescherming van Sint Crispinus en Sint Crispinianus. De naamdag van deze Gilde patronen werd jaarlijks gevierd op 25 oktober. De dag begon met een luisterrijke viering in de Sint Jan waar het Gilde der Leerlooiers, Schoen- en Laarzenmakers een eigen kapel had. Het Looiers- en Schoenmakersgilde was een van de oudste Gilden van 's-Hertogenbosch. Het eerste keur dateert van 9 februari 1304. Het stadsbestuur stelde op gezette tijden een keur samen, o.a. in de jaren 1304, 1390, 1422, etc. In zo'n keur werden verordeningen of besluiten vastgesteld waarbij iets geboden of verboden werd aan een Gilde of de leden hiervan.

Crispinus en Crispianus van Soissons

(Krispijn en Krispiniaan) Broers uit de 3e eeuw. Schoenmakers die in Soissons kosteloos schoenen maakten voor de armen, vandaar dat zij de patroonheiligen zijn van dat beroep. Zij dragen een schoen of laars in de hand of een hamer, tang, els of ander schoenmakersgereedschap. Gekleed zijn ze in handwerkerskledij, soms met een voorschoot. Meestal getuigt een palmtak van hun martelaarschap. Uit hun huid werden repen gesneden en de beulen duwden elzen onder hun nagels. Soms worden zij afgebeeld met om de nek een molensteen, waarmee zij in de Aisne werden geworpen, zonder dat ze evenwel verdronken. Andere attributen zijn een kelk, gesel, mes of zwaard. Merkwaardig genoeg, want volkomen onterecht, worden zij eveneens als bisschop voorgesteld. Op last van keizer Maximianus werden de broers ten slotte onthoofd (ca. 285). Zij zijn de patroonheiligen van leerlooiers, handschoenmakers, wevers, kleermakers, manicuren en pedicuren marteling (marteling met de els). Feestdag: 25 oktober.

241

Archieven van de ambachts- en schuttersgilden 1327-1874 7) Het Archief van het Looiers- en Schoenmakersgilde Dit ambacht staat als nummer zeven op de ranglijst. In dit gilde namen de schoenmakers aanvankelijk de eerste plaats in, doch omstreeks 1500 werden zij door de looiers overvleugeld. De Bosschenaren dreven in de 14e en 15e eeuw een zeer aanzienlijke handel in schoenen en leer, die de grenzen van het Kwartier - een groter gebied dan de Meierij - van 's Hertogenbosch verre overschreed. Evenals bij de haringhandel vormde Keulen een belangrijk afzetgebied, maar er dient ook melding gemaakt te worden van Schonen en de Brabantse Scheldesteden Bergen op Zoom en Antwerpen. Van den Heuvel vermeldt, dat het ambacht een runmolen buiten de Hinthamerpoort in eigendom bezat,doch aan de hand van het archief weten wij, dat het gilde in het begin van de 16e eeuw ook onder Vught een dergelijke molen in gebruik had. Daarnaast hadden sommige looiers een runmolen voor particulier gebruik in eigendom of in pacht. Vóór september 1629 hield het gilde haar vergaderingen in het Minderbroedersklooster en traden de dekenen vóór 28 maart 1610 jaarlijks met Sint Crispijn en Sint Crispiniaan (25 oktober) in functie. In 1798 nog als gilde en in 1809 als corporatie vermeld. Het archief beslaat een tijdvak van 1511 tot 1648 alsmede bezit het een fragment van een rekening uit het begin van de 19e eeuw.

Penning van het Schoenmakers- en Leerlooiersgilde van 's-Hertogenbosch, 1500-1600

Gegoten koper dikte 6 mm, breedte 39 mm, hoogte 33 mm
Voorzijde: St. Crispinus met een looiersschaaf in de rechter- en een leest in de linkerhand. Het geheel binnen een geschubde rand.
Keerzijde: Twee schoenen en een laars. Op de schacht van de laars staat het nummer 42 gegraveerd daarboven is het nummer 20 ingeslagen. Het geheel binnen een geschubde rand. De rand en de voorstellingen in hoog reliëf.