afb. GAHt (Koos Post)

Het kramers- en tingietersgilde

opgericht: vóór 14 september 1629
keuren: 17 juni 1493; 17 juli 1562; 16 oktober 1503 (tingieters)
patroonheilige: Sint Nicolaas

Noordbrabants Museum. Zilveren bokalen van het Kramersgilde, in 1663 gemaakt door de Bossche zilversmid Dideric Pasch, met in het midden beeld van Sint Chrispijn, patroon van het Bossche schoenmakersgilde. Onder op het beeld staat St. Crespien.
Stadsarchief (0021707)
Bokaal I

Bokaal van het kramersgilde te 's-Hertogenbosch, 1663-1664

vervaardiger: zilversmid Diederic Pas
materiaal: zilver, gedreven gegraveerd gegoten 42.0 x 13.9 cm

Cuppa met gegraveerde decoratie van vijzel en weegschaal waaronder: Anno 1664.
Inscriptie buitenzijde: Ick ben uit koolen brant. door iver vuer geboren / Door wil der Deekenen en toestaen van gezworen / Wouter.van Veechel.Philips.Rijnshagen en dan / Den derden Deeken.Hermen Wijnants.van Rosan // Met Julij Schotelmans. Anthoni.Pas.deen bruijsen. / De Smis om mijn geboort soo dat ick nu met glans. / prael. voor het Cramers gilt door vlijt der seven mans.
Inscriptie binnenzijde bovenrand: LAET VAN MIJN RANDT V GRAGEN MONDT. OF MAECKT MY LEEGH TOT IN DEN GRONDT. / EN VVLT V BVCK MAGH EN ADERS. DIT WILLEN AL MVN SEVEN VADERS. ANNO 1664.
Collectie Noordbrabants Museum (inv.nr. 07132)
Bokaal II

Bokaal van het kramersgilde te 's-Hertogenbosch, 1644

vervaardiger: anoniem
materiaal: zilver, gedreven gegraveerd gegoten 33.5 x 11.8 cm

Cuppa met gegraveerde decoratie van vijzel en weegschaal en inscriptie: Jan. Maertensen. Grimbergen. oock. Caspar. Duyts. wilde. / Dit. drinckvat. Laten. maken. voort. cramers. gilde.. / Met. goetvinden. van. die. doen. als. gesworen. was. Anno. / Niclaes. Lobel. Vander. Horst. en. Antony. pas. 1643...
Dekselbekroning: kramerfiguur met blad met koopwaar.
Collectie Noordbrabants Museum (inv.nr. 07131)
Inventaris

Archieven van de ambachts- en schuttersgilden 1327-1874

9) Het Archief van het Kramers- en Tingietersgilde

Dit ambacht nam de negende plaats in de rij der Bossche ambachtsgilden in. Het omvatte hen, die zich bezig hielden met de detailhandel in allerhande producten als levensmiddelen, gebruiksartikelen e.d. Naast deze kleinhandelaren maakten ook de tin- en loodgieters alsmede de knopenmakers deel uit van het ambacht der kramers. Zij vormden min of meer zelfstandige corporaties in het kramersgilde. De oudekleerkopers, die vanaf 1708 ook deel uitmaakten van het gilde, richtten in de tweede helft van de 18e eeuw een eigen gilde op. De kramers hebben ook in Den Bosch een eigen gildehuis bezeten. Op 15 juli 1494 kochten de kramers van Theodericus de Hynden een in de toenmalige Zadelstraat - thans Schapenmarkt - naast het Raadhuis gelegen pand. Dit werd als gildehuis ingericht en genoemd "in Sinter Claes". Door bemiddeling van de schepen Godefridus (Godefridus) van Engelandt werd dit huis op 11 januari 1599 stadseigendom. Waar eertijds dit gildehuis stond bevindt zich sinds 1670 de rechtervleugel van het hedendaagse stadhuis. Waar de kramers na de verkoop hun huis gehad hebben is niet bekend. Met zekerheid valt te zeggen, dat zij het begin van de 18e eeuw er geen eigen huis meer op na hielden. In het najaar van 1710 richtten zij echter op eigen kosten met verlof van de magistraat een vertrek boven de Orthenbinnenpoort tot gildekamer in. Rond 1800 is deze poort gesloopt. Vóór 28 maart 1610 traden de dekenen jaarlijks met Sinterklaas in functie. In 1798 nog als gilde en in 1809 als corporatie vermeld.
Het archief van dit gilde beslaat het tijdvak 1458-1805 en maakt een goed verzorgde indruk.

Van het van dit gilde afgescheiden gilde der knopenmakers is een rekening over 1794-1808 aanwezig in het fonds afg. rekeningen ambachtsgilden.

Stadsarchief (115)
Artikelen
1907

Henri M. Ebeling

Het kramersgilde te 's-Hertogenbosch
Taxandria 14 (1907) 16-21, 103-119, 145-162 		 
1946

N.H.L. van den Heuvel

De ambachten van 's-Hertogenbosch vóór 1629
Kemink en Zooon N.V. (Utrecht 1946) passim 		 
1955

H.F.J.M. van den Eerenbeemt

's-Hertogenbosch in de Betaafse en Franse tijd 1794-1814
Nijmegen-Utrecht (1955) 22, 159 		 
1995

Th.P.J. van Herwijnen

Dungense meesters van het Bossche kramersgilde 1700-1795
Het Griensvenneke/HKV 2 (1995) 45-47 		 
2004

Jozef Hoekx en Valentijn Paquay

IX Economische zaken : 9. Kramers (detailhandel)
Inventaris van het archief van de stad 's-Hertogenbosch 1262-1810 (2004) 471-476 		 
Stadsrekeningen
1593 Kapittel 6.
Onderhandelingen met het ambacht der kramers of kooplieden, over den aankoop van het huis, genaamd Sinter Claes.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1100
 
1598 Kapittel 16.
De Stad koopt van het kramers gilde de huizing, genaamd Sinter Claes.
R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1120
 
Van den Heuvel
1493

No. 92

Het stadsbestuur van Den Bosch brengt enkele wijzigingen in de keur van het gilde der kramers aan.
De uithangende zegels van de stad en van den hoogschout zijn verloren.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Eerste stuk (1946) 328-331
  
1503

No. 104

Het stadsbestuur van Den Bosch brengt geeft een keur aan het gilde der kramers en tingieters.
Afschrift naar een auth. afschrift door G. Ruys, notaris te 's-Hertogenbosch van 1609.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 395-395
  
1510

No. 111

Het stadsbestuur van Den Bosch treft een minnelijke schikking in het geschil tusschen het gilde der kramers en dat der smeden over enkele kwesties van nering.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 442-444
  
1510

No. 112

Het stadsbestuur van Den Bosch treft een minnelijke schikking in het geschil tusschen het gilde der kramers en dat der hoedenmakers over enkele kwesties van nering.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 444-446
  
1548

No. 136

Het stadsbestuur van Den Bosch geeft een keur aan het gilde der kramers.
Afschrift naar een auth. afschrift door Willem de Vriese, notaris te 's-Hertogenbosch, van 11 Augustus 1562.
Geïnsereerd in de confirmatie door Philips II van 17 Juli 1562 (zie no. 146).
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 530-538
  
1562

No. 146

Philips II conformeert en approbeert de keur van het gilde der kramers in Den Bosch van 4 September 1548.
Met insertie van de betreffende keur.
Afschrift naar een auth. afschrift door Willem de Vriese, notaris te 's-Hertogenbosch, van 11 Augustus 1562.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 637-638
  
1582

No. 153

Schepenen in Den Bosch veroordelen Willem de Schouwer en diens vrouw, gedaagd door het gilde der kramers, tot namptisatie van 3 pond.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 668-669
  
1582

No. 154

De magistraat van Den Bosch verleent de groene roede machtiging de boeten, vallende in het gilde der kramers, te doen namptiseeren.
Afschrift naar een auth. afschrift van den stadssecretaris Jacob Donck.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 669-672
  
1583

No. 156

Schepenen in Den Bosch beschikken afwijzend op een request van de weduwe van Lodewijck de Smith tegen het gilde der kramers.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 675-676
  
1617

No. 172

Het stadsbestuur van Den Bosch maakt een ordonnantie op den verkoop van wollen lakens.
De ambachtsgilden van 's-Hertogenbosch vóór 1629 : Tweede stuk (1946) 722-731
  
Literatuur en bronnenpublicaties

Henri J.M. Ebeling, 'Het kramersgild te 's-Hertogenbosch' in: Taxandria (1907) 16-21, 103-119, 145-162

C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 18

Henk Henkes, Van den Raethuys tot Stadhuis (2016) 19, 20, 75, 276

L.P.L. Pirenne, 's-Hertogenbosch tussen Atrecht en Utrecht (1959) 12, 27, 37, 43n, 52, 65n, 83n, 85, 86, 93, 94, 94n, 104, 120, 122n, 128, 144, 145, 146, 147, 158, 192, 197, 268n, 272n

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Artikelen
Bokaal I
Bokaal II
Inventaris
Literatuur
Stadsrekeningen
Van den Heuvel

Alternatieve namen

Cremers
Cremeren Ambacht
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |