afb. A.F.A.M. Wetzer, 9 december 2006

Perronkappen

architect: G.W. van Heukelom (1870-1952)
bouwjaar: 1894
locatie: Stationsplein

De historische kappen boven het eerste en tweede perron werden in 1896 gerealiseerd met een stalen draagconstructie. Station 's-Hertogenbosch was hiermee het eerste gebouw in Nederland waarbij een dergelijke bouw werd toegepast. Met hun 450 meter lengte behoren deze kappen nog altijd tot de langste perronoverkappingen in Nederland. Het ontwerp is van ingenieur G.W. van Heukelom, en hoorde bij het tweede Bossche stationsgebouw van architect E.G.H.H. Cuypers. Tijdens de bouw van het inmiddels vierde stationscomplex zijn beide kappen gerestaureerd en in de orginele staat gebracht. de hoofdvorm en de kleuren komen weer overeen met het oorspronkelijke ontwerp, maar de noodzakelijke nieuwe ingrepen zijn duidelijk herkenbaar. Bij de constructie was onder andere te weinig rekening gehouden met het door temperatuursverschillen uitzetten en inkrimpen van de kappen, in totaal 36 centimeter. De gietijzeren kolomvoeten zijn daardoor vrijwel allemaal gescheurd. Ook bleken de kappen niet opgewassen tegen ongelijkmatige belasting en opwaarts gerichte windzuiging. Daarnaast waren er veel spleten aanwezig, waar capillair condensvocht tussen kwam en onderhoud onmogelijk was. Dit had ernstige corrosie tot gevolg. Zo zijn de toevoegingen, nodig om de levensduur met tenminste vijftig jaar te bestendigen, gelast en niet meer geklonken. Scharnieren tussen de spanten en nieuwe, alzijdig scharnierende kolomvoeten moeten problemen met het uitzetten oplossen. Onderdelen worden met nokjes op afstand van elkaar gehouden om droog te waaien. Als verbinding tussen het eerste en tweede perron werd in 1896 een voetbrug aangelegd. Het hier opgestelde portaal droeg een bordes op het tweede perron waar de voetbrug, een trap en een hellingbaan op aansloten.
De restauratie van de kappen vond plaats in opdracht van NS Railinfrabeheer, onder leiding van Holland Railconsult.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg (rijksmonument 474774)
Architectuur

Stationskappen

architect: G.W. van Heukelom (1870-1952)
bouwjaar: 1894

De metalen constructie van de stationsoverkapping is indrukwekkend en geeft het station een zeker allure. Het geheel bestaat uit twee perronkappen en een loopbrug. Op beide perrons leidt een hellingbaan voor vracht en een gemoderniseerde trap voor reizigers, naar de brug. De lengte van de kappen bedraagt ongeveer vierhonderd meter. Aan weerszijden van de loopbrug zijn de kappen hoger en de wanden gevuld met glaspanelen.
Architectuurgids 's-Hertogenbosch (48)
Bossche monumenten

Vertrouwen in technologie

door Ed Hupkens

In de negentiende eeuw werden spoorlijnen en stations in Nederland aan de rand van de stad aangelegd. Een station bestond veelal uit een monumentaal stationsgebouw met daarachter, buiten de stad, de overkappingen van de perrons.

De overkappingen van het Bossche station zijn een rijksmonument. Foto: Ed Hupkens.
De overkappingen van het Bossche spoorstation aan het Stationsplein zijn sinds september 1995 een rijksmonument. Den Bosch heeft in totaal vier stations gekend. De stationskappen dateren uit de periode 1894-1896 en hoorden bij het vroegere, tweede stationsgebouw (1896-1944) van de architect E.G.H.H. Cuypers. Het ontwerp van de kappen was van de spoorwegingenieur G.W. van Heukelom. De Koninklijke Nederlandsche Machinefabriek v/h E.H. Begemann uit Helmond voerde de constructiewerkzaamheden aan de perronoverkappingen uit. De kappen aan de perrons 1 en 2 zijn in meer dan één opzicht uitzonderlijk. Bijzonder is hun enorme lengte van ruim 450 meter elk. Nog maar enkele jaren daarvoor kwam in 1889 de zuidkap van Amsterdam Centraal Station gereed. Deze kap was op dat moment met zijn lengte van 306 meter de langste stationskap ter wereld. Daarnaast zijn de Bossche kappen als eerste in Nederland uitgevoerd in staal, of zoals dat toen heette basisch vloei-ijzer. Daarvóór werd welijzer toegepast. Beide kappen bestaan uit een hoog middendeel, geflankeerd door een lagere overkapping. De constructie bestaat uit gebogen vakwerk-kniespanten, gekoppeld door vakwerkgordingen. In de hoge kappen zijn de spanten dubbel uitgevoerd, in de lage enkel. De spanthelften en gordingen werden in de machinefabriek van Hegemann vervaardigd en vervolgens op de bouwplaats gemonteerd. Als verbinding tussen het eerste en tweede perron werd in 1896 een voetbrug aangelegd met trappen en hellingbanen. Rond 1906 werd ter hoogte van de voetbrug een naar weerszijden uitkragend seinhuis in de nok van de kap van het tweede perron toegevoegd.
Het stationsgebouw werd bij de bevrijding van de stad in 1944 zwaar beschadigd, de twee stationsoverkappingen bleven echter grotendeels gespaard. In 1952 werd begonnen met de vervanging van de ruďne van Cuypers voor het derde station van S. van Ravesteyn (1952-1995). De passerelle van het nieuwe station doorsnijdt met zijn breedte van 15 meter de kappen zodanig, dat er per kap één hoog spant moest wijken. De voetbrug van Van Heukelom met de karakteristieke hellingbanen en het seinhuis hadden hun functie verloren en werden gesloopt. In 1997/1998 zijn de historische kappen gerestaureerd en in hun oude glorie hersteld.
Stadsblad woensdag 24 juni 2015
Rijksmonument

Stationsplein 41

Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Afbeeldingen

juni 1993

juni 1993

juni 1993

9 december 2006
Artikelen
1991

Redactie

Spoorwegstationsoverkapping 's-Hertogenbosch
Nieuwsbrief voor de Vrienden van de Stichting tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek in het Zuiden van Nederland 1991 - 42
 
1992

Carla Scheffer

De ijzeren overkapping van station 's-Hertogenbosch. Fase 1: Evaluatie, evolutie, beschrijving
Stichting tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek in het Zuiden van Nederland 1992
 
1992

Alex den Ouden

De overkapping van station 's-Hertogenbosch is het behouden waard!
Bulletin Stichting tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek in het Zuiden van Nederland 37 (1992) 819-854
 
1992

Redactie

Brieven stationskap. NRC Handelsblad 20.02.1992
Nieuwsbrief voor de Vrienden van de Stichting tot Behoud van Monumenten van Bedrijf en Techniek in het Zuiden van Nederland 47 (1992) 1303
 
1992

Annemarie ten Cate

Een spoor van vernieling? Perronsoverkapping Den Bosch met sloop bedreigd
Heemschut 6 (1992) 5-6
 
1992

Patrick Timmermans

Stichting strijdt voor integraal behoud. Bossche stationsoverkapping met sloop bedreigd
Noordbrabants Historisch Nieuwsblad 6 (1992) 25-26
 
1994

Jo Wouters

Voor stationsoverkapping Den Bosch dreigt sloop
Heemschut 3 (1994) 7
 
1995

Anne Marie ten Cate

Strijd om eerste perron weldra gepasseerd station?
Heemschut 2 (1995) 11-12
 
1996

Commissie binnenstad

Bossche binnenstad. Perronkap tweede perron station
KringNieuws 6 (1996) 13
 
1997

L.A. van Hengstum en L.I. Vákár

Station's-Hertogenbosch. De vervoersknoop als spil
'Mobiliteit en Infrastructuur' van Cement 7/8 (1997) 33-37
 
1997

L.I. Vákár

Restauratie perronkappen Station 's-Hertogenbosch
Studiedag Erfgoed in IJzer en Staal. Uitgegeven door de Stichting Kennisoverdracht SG in opdracht van het Staalbouwkundig Genootschap.
Syllabus 18 (13 november 1997) 1-18
 
1998

L.I. Vákár

Station 's-Hertogenbosch maakt zich op voor een volgende eeuw. Nieuwe technieken bewaren historisch beeld
Architectuur & BOUWEN 2 (1998) 17-20
 
1998

L.I. Vákár

Derde kap station 's-Hertogenbosch. Modern en antiek gaan hand in hand
Architectuur & BOUWEN 2 (1998) 20-24
 
1998

L.I. Vákár

Restauratie van de perronkappen in 's-Hertogenbosch. Historische constructie in oude glorie hersteld
Erfgoed in Industrie en Techniek 1 (1998) 11-27
 
1998

L.I. Vákár

Station 's-Hertogenbosch. Geschiedenis en restauratie
Railevant 2 (1998) 5-21
 
1998

L.I. Vákár

Station 's-Hertogenbosch. Nieuwbouw stationsgebouw, passerelle en kap derde perron
Railevant 3 (1998) 5-29
 
1998

L.I. Vákár

Station 's-Hertogenbosch. Geschiedenis, nieuwbouw en restauratie
Bron: Op de Rails 9 (1998) 324-328
 
1998

L.I. Vákár

De perronkappen van GW van Heukelom (bouw 1894-1896)
Bossche Archeologische en Bouwhistorische Bijdragen 1 (1998) 30-44
 
1999

L.I. Vákár

Perronkappen Station 's-Hertogenbosch. Oude kappen weer als nieuw, nieuwe kap als oud
Bouwen met Staal 146 (1999) 16-21
 
1999

L.I. Vákár

The historical railway station roofs of 's-Hertogenbosch
Structural Studies. Repairs and Maintenance of Historical Buildings VI (WIT press 1999) 711-728
1999

L.I. Vákár

Restauratie perronkappen 's-Hertogenbosch : Vroege staalconstructie behouden
Bulletin Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond 3 (1999) 97-109
1999

L.I. Vákár

Station 's-Hertogenbosch. Geschiedenis, nieuwbouw en restauratie
Uitgave Holland Railconsult (s.l. december 1999) 40
 
2000

L.I. Vákár

Station 's-Hertogenbosch. Geschiedenis, nieuwbouw en restauratie
Chepos 2 (1999-2000) 22-26
 
2001

L.I. Vákár

The Restoration of the Historical Railway Station Roofs of 's-Hertogenbosch
Structural Engineering International 4 (2001) 14-18
 
2001

L.I. Vákár

's-Hertogenbosch Állomáscsarnokainak Restaurációja. (De restauratie van de stationskappen van 's-Hertogenbosch)
SínekVilága, 2001 Különszám, XLIV.évfolyam 179. Szám (De wereld van Rails. Speciaal nummer 179 (2001) 29-35
 
Boeken
1994

Hans Schippers

Begemann en de Bossche stationsoverkapping 1894-1896
Werkgroep Industrieel Erfgoed | Helmond 1994
 
1998

G.W.J. Rooijakkers, K. Bujdosó, L.I. Vákár en R.M.J.A. Steenhuis

Dat gaat naar Den Bosch toe ...
De stations van 's-Hertogenbosch 1870-1998
Uitgeverij Waanders | Zwolle 1998 | ISBN 90 4009 237 0
 
Open Monumentendag
2010

Stationsoverkappingen


Stationsplein

De Bossche stationskappen dateren uit 1894-1896. Ze hoorden bij het vroegere stationsgebouw (1896) dat in 1944 zwaar werd beschadigd. De stationskappen zijn echter gespaard gebleven. Zij zijn in meerdere opzichten bijzonder. De totale lengte bedraagt 450 meter (de toenmalige langste stationskap ter wereld was die van het Centraal Station in Amsterdam, 306 meter). De Bossche stationskappen zijn, voor zover bekend, de eerste in Nederland die zijn uitgevoerd in staal, daarvóór werd welijzer toegepast. De constructie is opgebouwd uit gebogen vakwerkkniespanten en vakwerkgordingen.
In 1997 en 1998 zijn de stationskappen gerestaureerd door Holland Railconsult.
Magazine Open Monumentendag (2010) 29