afb. A.F.A.M. Wetzer, 10 december 2014

Verzetsmonument

kunstenaar: Peter Roovers
datering: 1953
locatie: Casinotuin, Hekellaan

Het verzetsmonument in 's-Hertogenbosch is een bronzen beeldengroep van drie staande mannenfiguren. De kleding is schematisch aangegeven en de gezichten zijn onpersoonlijk, maar door hun houding hebben de figuren veel zeggingskracht. Het beeld is geplaatst op een tufstenen voetstuk. Het monument is 1 meter 25 hoog, 1 meter 20 breed en 3 meter diep. Het ontwerp is van Peter Roovers (1901-1993).
Op het voetstuk staan dichtregels van professor Michels:
Gedenk die tot der dood getrouw,
in 't zicht van tirannieke machten,
het vege lijf ten offer brachten,
opdat de geest verwinnen zou.
De drie mannenfiguren symboliseren het Nederlandse volk. De achterste mannen stellen de slachtoffers van de concentratiekampen voor. De voorste man draagt verbroken boeien en heeft een krachtige en zelfbewuste uitstraling. Hij symboliseert de overwinnaar die een nieuwe tijd tegemoet gaat.
In het linkerbeen van de voorste figuur is een flinke stapel kranten opgeborgen, die berichten over de moeilijkheden die zich voordeden bij de oprichting van het gedenkteken.
Het monument is onthuld in 1953.
www.oorlogsmonumenten.nl
Beeldhouwkunst

139. Monument voor de gevallenen

61
M.B. Grotens-Kos, Beeldhouwkunst in de open lucht in 's-Hertogenbosch (1988) 61
Oe gotte kčk daor

Oorlogsmonument aan Hekellaan

door Henny Molhuysen

Brabants Dagblad donderdag 5 mei 1983
Afbeeldingen

4 mei 2000
     
Artikelen
1983

Henny Molhuysen

Oe gotte kčk daor : Oorlogsmonument aan Hekellaan
Brabants Dagblad donderdag 5 mei 1983 (foto)
 
1994

Jack Snackers

Oorlogsmonument
Een nar in beeldenrijk Den Bosch (1994) 41-42
 
1997

Theo Schouw

dr. L.C. Michiels
Muzikaal kleurrijk en vol taal (1997) 232
 
1999

Marcel van der Heijden

Wie schrijft blijft
Bossche Bladen 1 (1999) 34-35
2008

Redactie

Verzetsmonument wellicht in Casinotuin
Brabants Dagblad vrijdag 27 juni 2008 (foto)
 
2009

Redactie

Britse ambassadeur legt krans bij verzetsmonument
Brabants Dagblad maandag 26 oktober 2009
 
2013

Met een brief van de meester

Kunstenaar Peter Roovers liet een loden pijpje met brief verstoppen in zijn eigen Verzetsmonument.
Paul Roovers | Brabants Dagblad woensdag 13 maart 2013 | 25
 
2013

Robčrt van Lith

Den Bosch worstelt met plaats voor Verzetsmonument
Brabants dagblad zaterdag 2 november 2013 | 26
 
2013

Verzetsmonument blijft in Casinotuin

Het verzetsmonument dat door werkzaamheden aan Vonk & Vlam tijdelijk op Bastion Sint-Anthonie staat, keert toch terug naar de Casinotuin als de parkeergarage klaar is. Dat heeft de gemeente met alle betrokken partijen zo afgesproken.
Redactie | Brabants Dagblad woensdag 20 november 2013 | 29
 
2015

Frans van Gaal

Het geheim van het loden pijpje : Over het verzet tegen een verzetsmonument aan de Hekellaan
Bossche Kringen 1 (2015) 24-27
 
2020

Geert Donkers

Beeld van verzet
Bossche Kringen 5-6 (2020) 11
 
Boeken
1980

Wim Ramaker en Ben van Bohemen

Sta een ogenblik stil... Monumentenboek 1940-1945
Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs | Kampen 1980 | ISBN 90 2420 185 3
 
1989

Luc van Gent

October 1944 : Den Bosch : Bevochten en bevrijd
Waanders - Adr. Heinen | Zwolle - 's-Hertogenbosch 1989 | ISBN 90 6630 192 9
 
1999

Luc van Gent

Ooggetuigen in het licht van 2000
Adr. Heinen | 's-Hertogenbosch 1999 | ISBN 90 7070 625 3
 
2001

Luc van Gent

October 1944 Den Bosch West bevochten : Maar later bevrijd
Adr. Heinen | 's-Hertogenbosch 2001 | ISBN 90 7070 636 9
 
2003

Frans van Gaal, Jacques van Eekelen en Ruud Vermeer

Een monumentaal oorlogsverhaal - De Meierij tussen 1939 en 1945 in ruim 100 gedenktekens
Adr. Heinen | 's-Hertogenbosch 2003 | ISBN 90 7070 653 9
 
Geschiedenis
1940 Het verzetsmonument herinnert de inwoners van 's-Hertogenbosch aan de strijd tegen en de overwinning op de bezetter en herdenkt alle mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in de strijd voor vrijheid en vrede.
In de meidagen van 1940 sneuvelden vijftien Bosschenaren bij de verdediging van Nederland. Nadien zijn in de strijd tegen de bezetter nog eens elf stadsgenoten omgekomen. Zij sneuvelden als militair, kwamen om in concentratiekampen of werden gefusilleerd. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden in Den Bosch circa 460 joden. Van hen overleefden 268 de concentratiekampen niet. Ook onder de burgerbevolking vielen slachtoffers. Een bombardement op het Volderstraatje op 24 mei 1940 eiste zes mensenlevens.
De Bosschenaar Cor van Hoekel zette zich tijdens de bezetting in voor de verspreiding van illegale bladen. In 1942 opende hij een huisartsenpraktijk. Hier zette hij ook het verzetswerk voort. Van Hoekels studievriend A. van Puyvelde herinnert zich: 'We hadden een krantenbureau in huis. Illegale bladen, waaronder Trouw, werden bij ons aan huis (Hinthamereinde 13) afgeleverd. We brachten dan aan de hand van een verzendlijst diverse paketten en stapels soms zelf ook weg. Een gevaarlijk karwei maar je deed het gewoon'. Het verspreiden van de kranten werd gecombineerd met de distributie van voedselbonnen aan onderduikers. Van Hoekel had zelf ook onderduikers in huis. Regelmatig schuilden in zijn woning leden van knokploegen. Nadat de bezetter in het voorjaar van 1944 voor een derde maal het huis van de dokter doorzocht had (en niets vond), is Van Hoekel naar een andere stad vertrokken. 's-Hertogenbosch was voor hem te gevaarlijk geworden. Toen hij in de avond van 9 juni 1944 van Utrecht naar de Brabantse hoofdstad reisde, liet hij bij een aanhouding per ongeluk het goede in plaats van het vervalste persoonsbewijs zien. Hij werd gearresteerd en overgebracht naar de Polizeigefängnis in Haaren. In de zomer van 1945 kreeg zijn familie te horen dat hij op 11 augustus op de Vughtse Hei (bij kamp Vught) was doodgeschoten.
Negentien burgers kwamen om het leven toen op 22 september 1944 een V1 neerstortte. De meeste slachtoffers vielen bij de bevrijding van de stad in oktober 1944, waarbij zwaar werd gevochten. Hierbij lieten 253 burgers en 145 militairen van de 53ste Welsh Division het leven. De beproeving was echter nog niet over, want de bezetter lag nog aan de overkant van de Maas. Vijandelijk granaatvuur eiste tussen de bevrijding van Den Bosch en het einde van de oorlog nog eens 185 doden. In totaal zijn ongeveer 900 Bosschenaren door oorlogsgeweld om het leven gekomen.
Al tijdens de bezettingsjaren was een comité opgericht dat geld aan het inzamelen was voor een herdenkingsmonument voor de militairen die tijdens de meidagen van 1940 waren gesneuveld. Men kreeg van de bezetter echter geen toestemming het plan tot uitvoering te brengen. Na de bevrijding van de stad besloot het comité het monument te wijden aan alle slachtoffers die tijdens de oorlog waren omgekomen. Peter Roovers, die ook al voor het eerste idee benaderd was, kreeg opdracht het gedenkteken te ontwerpen. Dit verliep niet zonder moeilijkheden. Het tweede ontwerp werd door de 'Provinciale Commissie voor Oorlogs- en Vredesgedenktekens' weliswaar goedgekeurd, maar de landelijke commissie die de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen moest adviseren, keurde het af om kunstzinnige redenen. Desalniettemin verleende de minister toch zijn goedkeuring. 'Over monumenten dient geen eindeloos debat te ontstaan', stelde hij. Ook de plaatsing van het beeld verliep niet vlekkeloos. Aanvankelijk was de Casinotuin aangewezen als locatie voor het monument. Volgens de notariële akte moest het beeld uiterlijk 1 april 1953 geplaatst zijn. Van 22 mei tot 28 juni 1953 zou echter de manifestatie Muziekhof van Carel Briels in de Casinotuin plaatsvinden. Daarom heeft men besloten het monument tegenover de Casinotuin te plaatsen.
www.oorlogsmonumenten.nl
 
1953 Aan de Hekellaan verrijst een monument, ter herinnering aan de gevallenen in de Tweede Wereldoorlog. Het monument is vervaardigd door Peter Roovers.
Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch
 
Literatuur en bronnenpublicaties

Frans van Gaal, 'Velerlei verzet' in: Een monumentaal oorlogsverhaal (2003) 32-42

n: vermelding in een voetnoot