A.F.A.M. Wetzer, 10 december 2014
Hoek Hekellaan / Pettelaarsewegafmetingen: 125 x 120 x 300 cmmateriaal: brons op tufstenen sokkel datering: 1953 vervaardigd door: Peter Roovers Het monument bestaat uit drie mannelijke figuren, die het Nederlandse volk symboliseren. De kleding is schematisch aangegeven en de gezichten zijn onpersoonlijk, doch door hun houding hebben de figuren veel zeggingskracht. De beide achterste mannen stellen de slachtoffers voor van de concentratiekampen, de voorste is krachtig en zelfbewust, heeft zijn boeien verbroken en gaat als overwinnaar een nieuwe tijd tegemoet. | 61 |
Gedenk die tot der dood getrouw,
In 't zicht van tirannieke machten, Het vege lijf ten offer brachten, Opdat de geest verwinnen zou. Bovenstaande dichtregels van prof. Michels bevinden zich op het voetstuk van het monument voor de gevallenen. Het monument zelf, vervaardigd door de beeldhouwer Peter Roovers, bestaat uit drie bronzen figuren, die het Nederlandse volk symboliseren. De beide achterste mannen stellen de slachtoffers van de concentratiekampen voor; de voorste figuur is krachtig en zelfbewust. Hij heeft zijn boeien verbroken en gaat als overwinnaar de nieuwe tijd tegemoet.
Er zaten nogal wat haken en ogen aan, eer de stad 's-Hertogenbosch haar oorlogsmonument kreeg. Al tijdens de Tweede Wereldoorlog was een comité geld in gaan zamelen voor een herdenkingsmonument voor de militairen die tijdens de meidagen van 1940 gesneuveld waren. Men kreeg van de Duitse bezetter echter bijna vanzelfsprekend geen toestemming om zo'n monument op te richten. Na de bevrijding van de stad besloot men het monument toe te wijden aan alle slachtoffers die gevallen waren ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog. Peter Roovers, die al voor het eerste idee benaderd was geweest, kreeg nu opdracht het monument te ontwerpen.
Dit verliep niet zonder moeilijkheden. Het tweede officieel ingediende ontwerp werd door de 'Provinciale Commissie voor Oorlogs- en Vredesgedenkteken' schoorvoetend goedgekeurd, maar de landelijke commissie die de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen ook moest adviseren, keurde het af om kunstzinnige redenen. De minister verleende echter toch zijn goedkeuring. Een groot deel van de landelijke pers bemoeide zich met de kwestie. De plaatsing van het monument gaf weer nieuwe moeilijkheden. Aanvankelijk was de Casinotuin aangewezen als plaats waar het monument zou worden opgericht. Volgens een notariële akte moest het beeld uiterlijk 1 april 1953 geplaatst zijn. Van 22 mei tot 28 juni 1953 zou echter de manifestatie Muziekhof (van Carel Briels) in de Casinotuin plaatsvinden. Daardoor zou het monument pas na deze gebeurtenis kunnen worden opgericht. Men zocht een andere oplossing. Die vond men tegenover de Casinotuin, waar ruimte was nabij het monument van Henri Bakker aan de Hekellaan. Hier zijn gisteren, 4 mei, weer de doden uit de Tweede Wereldoorlog herdacht.
's-Hertogenbosch heeft in de jaren 1940-1945 ook zijn offers aan mensenlevens in het gevecht om de vrijheid gebracht. Reeds in de meidagen van 1940 sneuvelden 15 Bosschenaren bij de verdediging van ons land. Nog eens 11 stadgenoten zouden tijdens de oorlog strijdend voor de vrijheid vallen. Zij sneuvelden als militair, kwamen om in concentratiekampen of werden gefusilleerd, zoals dokter C. van Hoeckel die op 11 augustus 1944 in kamp Vught voor het vuurpeloton viel.
Voor de oorlog had 's-Hertogenbosch ongeveer 460 joodse inwoners. Sommige konden onderduiken; 268 van hen overleefden de concentratiekampen echter niet. Ook onder de rest van de burgerbevolking vielen slachtoffers van het oorlogsgeweld. Een bombardement op 24 mei 1940 eiste 6 mensenlevens, terwijl een neerstortende V1 op 22 september 1944 19 doden veroorzaakte.
De meeste slachtoffers vielen bij de bevrijding van de stad in oktober 1944, waarbij zwaar werd gevochten. Hierbij lieten 253 burgers en 145 militairen van de Welsch Division het leven. En nog was de ellende niet afgelopen. De stad was wel bevrijd, maar de vijand lag nog aan de overkant van de Maas. Vijandelijk granaatvuur eiste tussen de bevrijding van de stad en het einde van de oorlog nog eens 185 doden. In totaal verloor 's-Hertogenbosch ongeveer 900 van zijn medeburgers, eer de bevrijding die wij vandaag vieren, kwam.
|
1980 |
Wim Ramaker en Ben van BohemenSta een ogenblik stil... Monumentenboek 1940-1945Uitgeversmaatschappij J.H. Kok Matrijs | Kampen 1980 | ISBN 90 2420 185 3 |
|
1989 |
Luc van GentOctober 1944 : Den Bosch : Bevochten en bevrijdWaanders - Adr. Heinen | Zwolle - 's-Hertogenbosch 1989 | ISBN 90 6630 192 9 |
|
1999 |
Luc van GentOoggetuigen in het licht van 2000Adr. Heinen | 's-Hertogenbosch 1999 | ISBN 90 7070 625 3 |
|
2001 |
Luc van GentOctober 1944 Den Bosch West bevochten : Maar later bevrijdAdr. Heinen | 's-Hertogenbosch 2001 | ISBN 90 7070 636 9 |
|
2003 |
Frans van Gaal, Jacques van Eekelen en Ruud VermeerEen monumentaal oorlogsverhaal - De Meierij tussen 1939 en 1945 in ruim 100 gedenktekensAdr. Heinen | 's-Hertogenbosch 2003 | ISBN 90 7070 653 9 |
1940 |
Het verzetsmonument herinnert de inwoners van 's-Hertogenbosch aan de strijd tegen en de overwinning op de bezetter en herdenkt alle mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in de strijd voor vrijheid en vrede. In de meidagen van 1940 sneuvelden vijftien Bosschenaren bij de verdediging van Nederland. Nadien zijn in de strijd tegen de bezetter nog eens elf stadsgenoten omgekomen. Zij sneuvelden als militair, kwamen om in concentratiekampen of werden gefusilleerd. Voor de Tweede Wereldoorlog woonden in Den Bosch circa 460 joden. Van hen overleefden 268 de concentratiekampen niet. Ook onder de burgerbevolking vielen slachtoffers. Een bombardement op het Volderstraatje op 24 mei 1940 eiste zes mensenlevens. De Bosschenaar Cor van Hoekel zette zich tijdens de bezetting in voor de verspreiding van illegale bladen. In 1942 opende hij een huisartsenpraktijk. Hier zette hij ook het verzetswerk voort. Van Hoekels studievriend A. van Puyvelde herinnert zich: 'We hadden een krantenbureau in huis. Illegale bladen, waaronder Trouw, werden bij ons aan huis (Hinthamereinde 13) afgeleverd. We brachten dan aan de hand van een verzendlijst diverse paketten en stapels soms zelf ook weg. Een gevaarlijk karwei maar je deed het gewoon'. Het verspreiden van de kranten werd gecombineerd met de distributie van voedselbonnen aan onderduikers. Van Hoekel had zelf ook onderduikers in huis. Regelmatig schuilden in zijn woning leden van knokploegen. Nadat de bezetter in het voorjaar van 1944 voor een derde maal het huis van de dokter doorzocht had (en niets vond), is Van Hoekel naar een andere stad vertrokken. 's-Hertogenbosch was voor hem te gevaarlijk geworden. Toen hij in de avond van 9 juni 1944 van Utrecht naar de Brabantse hoofdstad reisde, liet hij bij een aanhouding per ongeluk het goede in plaats van het vervalste persoonsbewijs zien. Hij werd gearresteerd en overgebracht naar de Polizeigefängnis in Haaren. In de zomer van 1945 kreeg zijn familie te horen dat hij op 11 augustus op de Vughtse Hei (bij kamp Vught) was doodgeschoten. Negentien burgers kwamen om het leven toen op 22 september 1944 een V1 neerstortte. De meeste slachtoffers vielen bij de bevrijding van de stad in oktober 1944, waarbij zwaar werd gevochten. Hierbij lieten 253 burgers en 145 militairen van de 53ste Welsh Division het leven. De beproeving was echter nog niet over, want de bezetter lag nog aan de overkant van de Maas. Vijandelijk granaatvuur eiste tussen de bevrijding van Den Bosch en het einde van de oorlog nog eens 185 doden. In totaal zijn ongeveer 900 Bosschenaren door oorlogsgeweld om het leven gekomen. Al tijdens de bezettingsjaren was een comité opgericht dat geld aan het inzamelen was voor een herdenkingsmonument voor de militairen die tijdens de meidagen van 1940 waren gesneuveld. Men kreeg van de bezetter echter geen toestemming het plan tot uitvoering te brengen. Na de bevrijding van de stad besloot het comité het monument te wijden aan alle slachtoffers die tijdens de oorlog waren omgekomen. Peter Roovers, die ook al voor het eerste idee benaderd was, kreeg opdracht het gedenkteken te ontwerpen. Dit verliep niet zonder moeilijkheden. Het tweede ontwerp werd door de 'Provinciale Commissie voor Oorlogs- en Vredesgedenktekens' weliswaar goedgekeurd, maar de landelijke commissie die de minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen moest adviseren, keurde het af om kunstzinnige redenen. Desalniettemin verleende de minister toch zijn goedkeuring. 'Over monumenten dient geen eindeloos debat te ontstaan', stelde hij. Ook de plaatsing van het beeld verliep niet vlekkeloos. Aanvankelijk was de Casinotuin aangewezen als locatie voor het monument. Volgens de notariële akte moest het beeld uiterlijk 1 april 1953 geplaatst zijn. Van 22 mei tot 28 juni 1953 zou echter de manifestatie Muziekhof van Carel Briels in de Casinotuin plaatsvinden. Daarom heeft men besloten het monument tegenover de Casinotuin te plaatsen. ![]() |
|
1953 |
Aan de Hekellaan verrijst een monument, ter herinnering aan de gevallenen in de Tweede Wereldoorlog. Het monument is vervaardigd door Peter Roovers. Bron: Kroniek van 's-Hertogenbosch |
Frans van Gaal, 'Velerlei verzet' in: Een monumentaal oorlogsverhaal (2003) 32-42