Drakenfontein

Stationsplein afmetingen: 400 x 400 x 1000 cm (monument); doorsnede (bassin) 10 meter (bassin) materiaal: natuursteen en koper datering: 1903 ontwerper: J. Dony uitvoering: fa. Glaudemans en Jac. en Jos. Goossens Boven aan de fontein zien we een geheel vergulde, van gedreven koper vervaardigde draak. Op vier sokkels aan de onderkant bevinden zich nog vier draken, die water spuwen, aan de zijkant nog twee waterspuwende vissen. De draken symboliseren de familienaam Bosch van Drakestein, terwijl de vergulde draak het familiewapen met de spreuk 'Virtute et Labore' in zijn klauw houdt.32 Jhr. Mr. P.J. Bosch van Drakestein, van 1856 tot 1894 Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant, overleed op 20 maart 1894 en liet de gemeente 's-Hertogenbosch een legaat van tienduizend gulden na bestemd voor de oprichting van een fonteinmonument met gratis drinkwatervoorziening, ter herinnering aan zijn overleden tweelingdochters (1881) en echtgenote (1884). Het zou negen jaar duren voordat het monument er kwam. Er werd een prijsvraag uitgeschreven en drie ontwerpen werden bekroond, doch niet geschikt geacht voor uitvoering. Tenslotte gaf men de stadsarchitect en directeur van de Koninklijke School voor Kunst, Techniek en Ambacht, J. Dony opdracht een ontwerp te maken en dit werd uiteindelijk goedgekeurd en uitgevoerd. Aan de voorzijde van het monument is een allegorische voorstelling afgebeeld in koper, die herinnert aan de overledene een vrouwenfiguur en twee meisjes, waarvan er een een aalmoes geeft aan een arm vrouwtje. Eronder staat 'Charitate nibetant'.33 Aan de voorzijde van de zuil is het stadswapen afgebeeld in natuursteen en aan de achterzijde staat een inscriptie aangaande het doel van de fontein; het drinkwater kwam uit een apart fonteintje dat nu verdwenen is. De koperen onderdelen van het monument werden uitgevoerd door firma Braat uit Delft, het steenhouwerswerk door de firma N. Glaudemans & Zn. uit 's-Hertogenbosch en het beeldhouwerswerk door het Bossche atelier van Jac. en Jos. Goossens.34

30

Een draak bij station van Den Bosch

door Ed Hupkens

De Drakenfontein aan het Stationsplein is vernoemd naar jonkheer Paulus Jan Bosch van Drakestein. Hij was van 1856 tot 1894 Commissaris der Koning in de provincie Noord-Brabant. Bij zijn overlijden in 1894 liet hij een legaat van 10.000 gulden na aan de gemeente ’s-Hertogenbosch.

Met dat geld moest de stad een fonteinmonument oprichten ter nagedachtenis aan zijn vrouw en zijn tweelingdochters. Deze tweeling was op zestienjarige leeftijd in november 1881 daags na elkaar overleden. Zijn vrouw stierf drie jaar daarna. Het monument moest de herinnering aan hen levend houden, terwijl de fontein tevens een gratis drinkwatervoorziening moest bieden aan mens en dier. Bij het uiteindelijke ontwerp van de fontein bleek dat deze voor het laatste doel niet zo geschikt was. Er werd besloten een kleine bijfontein te plaatsen, die nu verdwenen is.
Het zou negen jaar duren voordat het monument er kwam. Er werd een prijsvraag uitgeschreven, drie ontwerpen werden bekroond, maar de gemeenteraad achtte deze niet geschikt voor uitvoering. Tenslotte kreeg de stadsarchitect en directeur van de KTA (Koninklijke School voor Kunst, Techniek en Ambacht), Jules Dony, de opdracht tot het maken van een ontwerp. Zijn concept kreeg wel de algehele goedkeuring van de gemeenteraad, de Drakenfontein werd in 1903 onthuld en in gebruik genomen. Sinds januari 1996 staat het geregistreerd als rijksmonument.
Bovenaan de fontein zit een geheel vergulde, van gedreven koper vervaardigde, waterspuwende draak met rond de zuil geslagen staart en uitgeslagen vleugels. Op vier sokkels aan de onderkant bevinden zich nog vier draken die geen vuur maar water spuwen, aan de zijkant zijn nog twee waterspuwende vissen. De draak houdt het familiewapen met de spreuk ‘Virtute et Labore’ (Door deugd en arbeid) in zijn klauw. Aan de voorzijde van het monument is een allegorische voorstelling in koper afgebeeld, die herinnert aan de overleden echtgenote en tweelingdochters. Een ervan geeft een aalmoes aan een arme vrouw. Eronder staat ‘Charitate nibetant’ (Zij blonken uit door liefdadigheid). Het stadswapen van Den Bosch is aan de voorkant van de kolom in natuursteen uitgehouwen. Het doel van de fontein is in een inscriptie aan de achterzijde te lezen. Het drinkwater kwam uit een apart fonteintje, dat nu verdwenen is. De sokkel heeft overhoekse steunberen. Deze waaieren aan de bovenzijde in bladwerk rond het basement uit.

De drakenfontein

door Henny Molhuysen

Dinsdag 19 juli is het precies 80 jaar geleden, dat de Drakenfontein op plechtige wijze werd onthuld. De achtergrond van deze meest luisterrijke fontein in onze stad is een droevige. Toen jhr. mr. Paulus Jan Bosch van Drakestein, van 1856 tot 1894 Commissaris der Koning (van de Koningin) in de provincie Noord-Brabant op 20 mei 1894 overleed, liet hij de gemeente Den Bosch een legaat van 10.000 gulden na. Met dit geld moest de gemeente een fonteinmonument oprichten ter herinnering aan zijn vrouw en zijn tweelingdochters. Deze tweeling, Paulina Maria en Henriëtte Wilhelmina Frederica, was op 16-jarige leeftijd op 19 en 20 november 1881, daags na elkaar overleden. Zijn vrouw Elisabeth stierf ruim drie jaar later op 20 augustus 1894. Het fonteinmonument moest de herinnering aan hen levend houden, terwijl de fontein tevens een gratis drinkwatervoorziening moest bieden aan mens en dier. Bij het uiteindelijke ontwerp van de fontein bleek dat deze voor het laatste doel niet zo geschikt was. Er werd besloten een bijfonteintje te plaatsen, dat nu verdwenen is. Aan de oprichting van het monument zaten de nodige haken en ogen, zoals bij meerdere monumenten in onze stad het geval is. Bij zijn redevoering bij het in gebruik nemen van de fontein gaf de burgemeester als reden op dat het negen jaar duurde eer de fontein geplaatst werd, dat men een passende bebouwing voor de fontein wilde hebben. Negen jaar voordien lag er voor het station slechts een lokale zandvlakte. Er was echter nog een andere reden. Er was een prijsvraag uitgeschreven om te komen tot een ontwerp van het monument. Drie ontwerpen werden bekroond. Niet een van deze ontwerpen, zelfs niet het met de eerste prijs bekroonde ontwerp van Oscar en Henri Leeuw uit Nijmegen, kon genade vinden in de ogen van de gemeenteraad. Tenslotte gaf men de stadsarchitect en directeur van de KTA (Koninklijke School voor Kunst, Techniek en Ambacht) J. Dony de opdracht een ontwerp te maken. Dit ontwerp kreeg wel het fiat van de gemeenteraad en staat nu nog te pronken voor het station. Bovenaan de fontein zien we een van gedreven koper vervaardigde draak, die schittert in het zonlicht, omdat zij geheel verguld is. Op vier sokkels van de onderkant van het monument vinden we nog vier draken. Zij spuwen geen vuur maar water, daarin geassisteerd door twee vissekoppen die zich aan de beide zijkanten bevinden. Deze draken symboliseren de familienaam Bosch van Drakestein, terwijl de vergulde draak bovendien het familiewapen met de spreuk 'virtute et labore' (door deugd en arbeid) in zijn klauw houdt. Een allegorische voorstelling in koper vinden we aan de voorzijde van het monument. Ook deze herinnert aan de overledenen. De afbeelding stelt nl. een vrouwenfiguur met twee meisjes voor, waarvan er een een aalmoes geeft aan een arm vrouwtje. 'Charitate nibetant' (zij blonken uit door liefdadigheid) lezen we eronder. Het stadswapen is aan de voorkant van de kolom uitgehouwen. Het doel van de fontein is in een inscriptie aan de achterzijde te lezen. Alleen de van metaal gemaakte versieringen werden buiten de stad vervaardigd door de firma Braat te Delft. Het steenhouwerswerk werd uitgevoerd door de firma N. Graudemans & Zn. Een aparte vermelding verdient het beeldhouwwerk, vervaardigd in het pas geopende atelier van de gebroeders Jac en Jos Goossens in de winter van 1902-1903 onder barre omstandigheden. Het verhaal gaat, dat de beitels steeds verwarmd moesten worden om vastvriezen aan de handen te voorkomen.

Stationsplein

Door jhr. mr. P.J. Bosch van Drakestein aan de stad Den Bosch geschonken "Drakenfontein"; in 1903 door J.Dony vervaardigde zandstenen fontein bestaande uit een rond bassin met in het midden een rond, van drie treden voorzien plateau, waarop een forse vierkant sokkel bekroond door een iets taps toelopende zuil met fantasie kapiteel. De sokkel heeft sierlijke overhoekse steunberen, die aan de bovenzijde uitwaaieren in bladwerk rond het basement van de zuil en aan de voet van het plateau uitlopend in sokkels, waarop een waterspuwende koperen draak met langs de steunbeer oplopende staart en uitgeslagen vleugels. Aan de noord- en zuidzijde van de sokkel een waterspuwende drakekop in bas-reliëf; aan de westzijde een inscriptie; aan de oostzijde een koperen plaquette. De zuilschacht is gedecoreerd met een naar beneden wervelende draak in bas-reliëf. Op de zuil een schildhoudende koperen draak met uitgeslagen vleugels en rond de zuil geslagen staart.

Vleermuizen

door Henny Molhuysen

's-Hertogenbosch kent een draak: het monument aan de Stationsweg, ontleend aan het familiewapen van jhr. mr. P. Bosch van Drakestein. Hij was commissaris van de koning(in) geweest in Noord-Brabant en bij zijn overlijden liet hij geld na om een fontein te realiseren. Daadwerkelijk werd - nadat eerst een wedstrijd om te komen tot een fontein niet tot een winnaar had geleid - in 1903 'De Draak' onthuld. Zij was gemaakt naar een ontwerp van de Bossche stadsarchitect Dony en vormde de bekroning van de Stationsweg. De weg naar het (toekomstige) station was er echter tien jaar tevoren al. Want Jocris, een plaatselijke journalist die een jaar lang uiterst felle kritiek op het Bossche stadsbestuur uit zijn pen liet vloeien, schreef al in 1892 over wat er rond deze weg allemaal aan de hand was. In die jaren was het nieuwe gebied ten westen van de stad opgehoogd met Vughts zand. De eerste nieuwe inwoners kwamen er te wonen. Maar verder was er eigenlijk niets te beleven. Jocris was er echter geweest en waarschuwde er voor de dreigende gevaren... '...de Stationsweg (was) avond aan avond bezaaid met veile deernen, die den weg naar 't spoor, naar Deuteren enz. ontoegankelijk maakten voor fatsoenlijke lieeën. In den tijd dat iemand die dames naar of van 't station wilde begeleiden, nolens volens genoodzaakt was gebruik te maken van een omnibus, dewijl op en langs den weg de leiderlijkheid zich in al haar walgelijkheid openbaarde'. Maar het was er veranderd: de gemeente had lantaarns geplaatst langs de Stationsweg. Het station zelf zou er pas jaren later komen, in 1896. Maar er waren méér plekken in de stad waar het niet veilig was om te komen. Zo wees Jocris honderd jaar geleden op het einde van de Buitenhaven: bij het bastion Oliemolen. Daar was toen nog slechts een klein bruggetje dat naar Engelen leidde: de bekende draaibrug over de Dommel (die binnenkort gerestaureerd gaat worden) zou er pas een kleine tien jaar later komen. Over dit laatste deel van de Buitenhaven schreef Jocris: 'Nauwelijks is de avond gevallen of er fladderen vleermuizen, vieze wezens, die eerstens omdat z'er zoo walgelijk uitzien, tweedens omdat zij slechts bij avond aas kunnen vinden, het daglicht schuwen. Iedereen zal wel begrijpen welk fladderend volkje ik bedoel'. Ja, inderdaad: Jocris bedoelde kennelijk weer zijn 'veile deernen', maar schreef: 'Ergenlijk is het om aan te zien hoe zich op diezelfde plaats 's daags tal van kwajongens verzamelen, die er de grofste hazerdspelen houden. De plek is er veilig, denken zij, en ze hebben gelijk. Politie wordt er nooit aangetroffen'. Beide plekken zijn nu, honderd jaar later, gelukkig niet meer te herkennen uit de beschrijving van Jocris. Misschien heeft daarvoor wat betreft de Stationsweg - de draak als een afschrikwekkend dier zich hiervoor in kunnen zetten -. Maar 's-Hertogenbosch krijgt nu opnieuw draken: deze week worden officieel twee drakenboten uit Taiwan aangeboden aan het Bossche stadsbestuur. Zouden deze 'nieuwe draken' ook een taak krijgen wat betreft de veiligheid in de stad?

• 

  1904
• 
• 

  22 september 2006
• 

  14 januari 2007
• 

  14 januari 2007
• 

  17 juli 2020