Het huis van Berewout

Reeds in het begin der 15° eeuw moet dit huis met de zooeven beschreven huizen de Witte Laars en de Drie Mori-

Later behoorde dit huis aan de familie de Borchgrave; het blijkt evenwel niet krachtens welken titel.

Dat de familie de Borchgrave het huis van Berewout bezat, blijkt uit eene Bossche Schepenakte van 1542 (Reg. n° 160 f. 459), waarbij aan Geertruid, dochter van Claes Oem van Bockhoven, verkocht werd eene grondrente, die verleend was geweest door Margriet, dochter van Dirck de Borchgrave en weduwe van genoemden Claes Oem van Bockhoven: ex domibus, areis, vacuis hereditatibus, ortis, sibi invicem coadjacentibus, olim quondam Theodorici de Borchgreve et dehunc guon-

Claes Oem van Bockhoven voornoemd, die heer van de Nemelaer onder Haaren en raad van den Bosch was, had van zijne genoemde vrouw behalve gezegde dochter ook nog eene dochter 2) Cornelia Oem van Bockhoven, die het huis de Nemelaer alsmede het huis van Berewout van hem erfde en huwde met Gerard van Vladeracken, ridder van Jerusalem en heer van Geffen en het huis van Nuland. Uit dezen echt werd geboren een zoon Nycolaus van Vladeracken, die in 1567, als wanneer hij werd gezegd te zijn zoon van Dominus Gerard van Vladeracken, dominus in Geffen et eques Jerosolimitanus, eene grondrente verleende uit: a. het huis van Berewout, dat alstoen werd omschreven als: domus, porta, area, ortus et hereditas vacua in quodam vico, dicto communiter Aernt Berwoutstraet, inter hereditatem van genoemden van Vladeracken ex uno en inter hereditatem van Wouter van den Dun gen en dienzelfden van Vladeracken ex alio, zich van af gezegde straat achterwaarts uitstrekkende tot aan de Dieze; b. twee nieuwe huizen met erven en brouwhuis, staande in de Vughterstraat bij de Molen brug tusssehen zijn ander erf en de Dieze en zich achterwaarts uitstrekkende tot aan zijn erf (een die huizen was, als gezegd, de Witte Laars).

Henrick Dachverlies als man van Maria, dochter van meergenoemden Nicolaus van Vladeracken 3), voor de eene helft en Gooswijn van Brecht, Johan Heym, Willem van Erp en mr. Christoffel van Vladeracken als voogden over Karel,

Voornoemde Gerard van den Kerckhoff: verkocht 15 Mei 1618 (Reg. n° 319 f. 303 vso) het door hem als voorzegd gekochte aan Jor. Rogier van Broeckhoven, zoon van mr. Henrick; het werd toen aldus omschreven: „eene huysinge, brauhuys, stallinge, cleyne poortken ende ganck, erven, hoven eude bleyckerye, daer eertijts eene huysinge op gestaen heeft, put, met eene groote poorte uutgaende in de Berwerstraet," staande in de Vughterstraat over de Molenbrug tusschen het huis van Wouter Henrickszn Bus, enz. en de Dieze ex uno en het huis van Jan Wouterszn van den Dungen en de Berewoutstraat ex alio, strekkende achterwaarts tot aan het erf van de Paters Capu-

Vrouwe Hendrina van Broeckhoven weduwe van Adriaan Dirix, kapitein van eene compagnie paardenvolk ten dienste van Zijne Kon. Maj. en superintendant van den Demer; Jor. Guilliam d'Absolons, oud-raad van den Bosch, als man van vrouwe Isabella van Broeckhoven; Jor. Engelbert van Cannaert, zoon van wijlen Jor. Mathijs van Cannaert en vrouwe Johanna van Broeckhoven; Petrus van Broeckhoven, kanonik der collegiale kerk van Xanthen en Eduardo van Broeckhoven als man van vrouwe Lambertina Ernestina de Gerniet, dochter van wijlen Jor. Oudaerts de Gerniet en vrouwe Aldegonda van Broeckhoven, allen kinderen en erfgenamen van wijlen Jor. Rogier van Broeckhoven en vrouwe Johanna van Horenbeeck, verkochten 27 Mei 1662 (Reg. n° 463 f. 270 vso) aan Johan Karsmans laatsbedoeld onroerend goed, dat nu aldus omschreven werd, „huysinge, staïlinge, cleyn poortjen ende ganck, erven ende hoven, met eene groote poorte uytgaende in de Berwoutstraet, gelegen over de Molenbrugge neffens huys ende erve der wed. Wouter Hendricx Bus, Willeme van Gefïen, de gemeyne stroom de Diese naer de Molenbrugwaert, ex uno ende neffens huys ende erve der kinderen Jan Wouterszn van den Dungen ende de voors. Berwoutstraet naer de H. Cruyspoort waert, ex alio, strekkende voor van de Vuchterstraet achterwaerts tot aen erve, toegecomen hebbende de Paters Capucynen 5)."

Genoemde Johan Karsmans 6) was koopman in zijdenlakens te den Bosch en gehuwd met Mechteld, dochter van

a. Mr. Franchois Karsmans;

b. Petronella Karsmans;

c. Judith Mechtildis Karsmans;

d. Maria Karsmans, echtgenoote van Jacobus Gysselen;

e. Johanna Karsmans, echtgenoote van N. Stappaerts, (die bij haar verwekte een zoon Godefridus Stappaerts).

De sub c genoemde Judith Mechtildis Karsmans erfde het huis van Berewout van haren vader; de executeur van haar testament verkocht het 25 Juni 1739 (Reg. n° 548 f. 164 vso) aan Thomas Coets, drossaard der heerlijkheid Berlicum; het werd toen aldus omschreven: een groot huis met tuin, moestuin, stalling en pakhuis, uitkomende met een poortje in de Vughterstraat en met eene groote poort in de Berewoutstraat, alsmede nog twee woningen, daarnaast staande. Voornoemde Coets verkocht 24 Aug. 1750 dit huis weder aan Adriaan of Ary Verhellouw, architect te den Bosch; het was toen een huis als volgt: een huysinge, voorsten met verschyde boove- en beneedekaemers, twee hooven en stallinge, neevens (met een naast gelegen) een gank met een poortie uytgaende in de Vugterstraet, met een groote poort in de Berewoutstraet, alsmeede nog twee wooningen of huyssies neevens een pakchuyssie in voors. Berwoutstraet, gelegen in de Berwoutstraat, ex uno Hendrick Botti en ex alio de rivier de Diese en de gemeene Berwoutstraet aen de andere seyde, streckende met den ganck van de Vugterstraet neevens erve van voorn. Botti en de erve van de Wed. Jan van Rosmaelen tot aen erve van de heer Jan Louis Verster aen de andere seyde. Van genoemden Adriaan of Ary Verhellouw kwam dit huis aan zijnen broeder Willem Verhellouw, die in 1777 nog te Waardenburg woonde en gehuwd was met Adriana Pistorius en van dezen aan diens zoon Johannes Verhellouw, die in 1780 architect der stad den Bosch werd. Van Heurn zegt in zijne Beschrijving van dit huis: het huis van Berewouts of Berwouts staat nog, hoewel gedeeltelijk afgebrooken en

Aan den tegenovergstelden kant der Aard Berewoutstraat, nabij den wal, stond voorheen een gebouw, genaamd de Clockgieterspoort, waarvan ik als oudsten eigenaar vond Gobelinus Moer den clockgieter, den compagnon van den beroemden klokgieter mr. Geert van Wou; die in 1474 nieuw burger van den Bosch werd en de zoon was van Willem, den klokkengieter. Niet onwaarschijnlijk is het, dat zij in dit gebouw hunne klokkengieterij hadden.

Gobelinus Moer had verscheidene kinderen, zooals blijken zal bij de beschrijving van het huis St. Joristraat n° 11, dat zijne woning schijnt geweest te zijn. Een hunner, genaamd mr. Jaspar, zoon van Gobelinus Moer des clockgieters, verleende in 1526 (Reg. n° 130 f. 158) eene grondrente uit de Clockgieterspoort, die toen gezegd werd te zijn: domus, area, ortus ac domus posterior, sitae in platea, dicta Arnt Berwoutstraet, inter hereditatem Theodorici Sarcop ex uno et in ter hereditatem quondam Wolteri de Balen ex alio, tendentes a dicta platea retrorsum ad murum oppidi.

Hij huwde 1° met Lucia, dochter van Henrick Verschaeft; 2° met Dympna, dochter van Jacob Berewout; tijdens dat hij met deze laatste gehuwd was, deed hij 20 Maart 1537 (Reg. n° 153 f. 67) als weduwnaar zijner eerste vrouw afstand van vruchtgebruik op 4/7 van de Clockgieterspoort ten behoeve zijner kinderen uit eersten echt: Jan, Anna, Katherina en Aleid. In 1597 treedt van die kinderen Jan, toen geheeten mr. Jan Clockgieters, zoon van mr. Jaspar Clockgieters, als eigenaar van dit gebouw of huis op. Den 16 Maart 1607 (Reg. n° 274 f. 7 vso) verkocht Steven, zoon van Aelbert Snelle, hetzelve, toen gezegd te zijn: huis, erf, poort en tuin of ledige plaats, van ouds genaamd de Clockgieterspoort, staande in de Aard Berewoutstraat tusschen het erf van Gerard Vogels walwaarts en dat der kinderen van Henrick Ooms, secretaris der stad den Bosch, ex alio en zich achterwaarts uitstrekkende

Later komt als eigenaar van dit gebouw voor mr. Peter van Oldenburch, de stadsbeul, of zooals hij zich noemde, de meester van den scherpe gerechte.

De curator over diens nalatenschap verkocht 15 Juni 1709 (Reg. n° 521 f. 370) dit gebouw, toen omschreven als huis, erf, poort en tuin, genaamd de Klokgieterspoort, staande tusschen een gasthuis 7) ex uno en het volgend huis ex alio, strekkende van de Aard Berewoutstraat achterwaarts tot aan den stadswal, alsmede een huis en tuin, strekkende achterwaarts alsvoren, met verdere gebouwen en erven aldaar aan Jan Adriaan Ruysch, raad van den Bosch. Deze verkocht die panden 22 September 1717 aan mr. Jacob Biben, advocaat aldaar, die ze 19 December 1720 (Reg. n° 551 f. 29), - als wanneer zij omschreven werden als: één groot huis en acht huisjes met tuinen, berg en een daarop staand huisje, gelegen in de Berewoutstraat tusschen het erf van Peter van Geffen en verder den wal, galerij en Berewoutstraat, - weder verkocht aan Helena Tulleken douairière van den kolonel Abraham Tscharner, wier dochter was Barbera Antonetta Tscharner, echtgenoote van 1° den kapitein Adriaan de Lange 8),; 2° Herman Gideon Clemens, professor in de godgeleerdheid en predikant te den Bosch; zij verkocht 28 September 1733 (Reg. n° 546 f. 212 vso) de Klokgieterspoort, die alsnu gezegd werd te zijn: „huysinge, erve en hof met nog drie huysjes daer neevens en nog vijf huysjes, de galderye genaamt, daar agter gelegen," staande in de Berewoutstraat, gemeenlijk genaamt de Klock en zijnde begrensd door het erf van mevrouw van den Berg Oostwaarts ex uno en door het Bergje 9), in den volgenden

Het behoeft wel niet gezegd te worden, dat deze kazerneering van het garnizoen van den Bosch allerellendigst was