Anders dan de percelen II tot en met IV liep het onderhavige perceel door tot achter aan de stadsmuur. We komen het van voor naar achteren als belending tegen van de percelen II, III en V.

Op 15 april 1430 werd het namens de kinderen van wijlen Dirk van der Hautart voor drie jaar verhuurd tegen een huur van 28 arnoldusgulden per jaar, aan Willem van Uden, zoon van wijlen Willem van Geffen. Het complex werd daarbij omschreven als een huis, erf en tuin tegenover het Sint-Janskerkhof bij het erf van Jan van Gemert - dit wil zeggen perceel III - aan de ene zijde en tussen een weg die gaat naar het erf van de erfgenamen van Hubrecht van Gemert (perceel I) aan de andere zijde. Het complex strekte zich uit van de straat tot aan de Dieze.³

Volgens een niet voltooide schepenakte van 21 of 22 juni 1431 had Otte Willem Ottenz. het complex verkregen van Reinier Schade. Daarna hadden Otte en zijn vrouw Bele het in hun testament aan de kinderen van wijlen Dirk van der Hautart vermaakt. Deze gegevens komen niet overeen met die in bovengenoemde huurceel, maar zij verdienen enig vertrouwen omdat bij deze gelegenheid als

Op 1 juli 1455 droeg Elizabet het erf over aan jonkvrouw Mechteld weduwe van Willem zoon van wijlen Herman van Oss,³ die het op haar beurt op 12 juli 1457 transporteerde aan de stadssecretaris Rutger van Arkel.⁴

Het goed wordt in de niet afgemaakte akte omschreven als 'stenen huis, erf en tuin van wijlen Jan van Gemert, later van genoemde Geerling, gelegen in 's-Hertogenbosch in de Hinthamerstraat tussen erf van Jan van Erp, zoon van Leunis, aan de ene en tussen erf van wijlen Dirk van der Hautart, later van Otte Willem Ottenz., aan de andere zijde, strekkende van de openbare straat over het water tot aan erf van Hubrecht van Gemert'. Zoals hierboven is uiteengezet, was de laatste de toenmalige bezitter van perceel I, Otte Willem Ottenz. die van perceel II.

Aart Wolferts, als schepen vermeld in 1421 en 1428, was overigens al in 1426 bezitter van een achter perceel III gelegen stuk uit het erf van wijlen Hubrecht van Gemert. Op 4 januari van dat jaar droeg hij een stuk van een stenen muur, werf geheten, op bepaalde voorwaarden over aan Hendrik Steenwech, de bezitter van het hierna te behandelen complex achter In den Boerenmouw (V). Er zal bij de behandeling van dit laatste perceel nader op worden ingegaan. Het stenen huis zelf moet eerst nog in bezit zijn geweest van Rutger van ArkeL Volgens een schepenakte van 23 mei 1467 zou Aart Wolferts het van deze Van Arkel hebben gekocht, wat echter niet kon worden getraceerd; de gevonden gegevens wijzen erop dat het afkomstig was van Geerling van Gemert.

Op de zojuist genoemde datum werd het complex, met een daarop rustende cijns, door de rechtsopvolgers van Aart Wolferts - te weten Bertout Back en zijn zoon Jan - overgedragen aan Johanna weduwe van Peter van Best, dochter van wijlen Aart Stamelart van Uden. Ook het over het water gelegen achterhuis werd op diezelfde dag aan haar overgedragen.⁴

Dit achterhuis werd op 19 november 1482 door Johanna overgedragen aan Jan zoon van wijlen Jan Dachverlies. Het werd hierbij omschreven als 'een achterhuis en tuin ( ... ) over het water aldaar en tussen het erf van Melis van den Heuvel (hierna onder V-A) met een gracht ertussen aan de ene en tussen het overige erf van Bertoud Back en zijn zoon Jan (I) aan de andere zijde, strekkende van het water achter tot aan het erf van genoemde Bertoud en Jan'. De tuin was 78 voet lang en 58 voet breed. Bertoud en Jan behielden een dakdrup ter lengte van 16 voet bij het erf van Melis van den Heuvel en het gebruik van de gracht aldaar.¹ Op dezelfde dag droeg Johanna ook over aan Jan Dachverlies het vóór laatstgenoemd complex staande stenen huis van Jan van Gemert, zoon van wijlen Jan van Gemert, staande aan de Hinthamerstraat (III-A). Dit huis werd hierbij gesitueerd tussen het erf van Nicolaas van Enode, deken van de Sint-Janskerk en het erf van Otto Herbrechtsz.² Het eerstgenoemde was het hierna te behandelen perceel IV, het andere perceel II. De opgegeven belendingen beantwoordden in 1482 overigens niet meer aan de bestaande toestand; er zijn vroegere bezitters vermeld. Ook dit huis was van Bertoud Back en zijn zoon Jan geweest.

Jan Dachverlies bleef niet lang in het bezit van dit stenen huis en het eerdergenoemde achterhuis: op 16 december van hetzelfde jaar droeg hij beide over aan Jan Back. Deze heer Jan, ridder, gaf kort hierna, op 2 januari 1483, zijn vader Bertoud het recht om 'het huis, erf en tuin eertijds van jonkvrouw Johanna weduwe van Peter Goiartsz. van Best, later van Jan Dachverlies, nu van genoemde heer Jan' gedurende zijn leven te bewonen en naar believen te gebruiken.³

Het complex bleef hierna meer dan tachtig jaar in handen van de familie Back. De erfgenamen van Jan Back droegen het complex op 28 augustus 1563 over aan jonkheer Reinier van Brederode. De schepenakte drukt het aldus uit: Die voirgenoemde joncheer Jan van Wijtenhorst ende joncfrouwe Margareta per totum ut supra in contractu A signato - dit wil zeggen joncheer Jan van Wijtenhorst, drossaert van Montfoert, als man ende moinbaer van joncfrouwen Margarieten van Breederoede, sijne geselinne, dochtere wijlen joncheer Wolffarts van Bredroede, heere tot Cloetinge etc. - een

Als belendingen worden hier aangegeven Everard van Doren (IV), Jan Boeyens alias van Rijsingen (V-A) en het Orthenklooster (achter V-B) aan de ene zijde en aan de andere kant Hendrikske Colen (perceel II) en het Geefhuis. Het complex strekte zich uit tot aan de stadswal.

Acht jaar later was Jan Leunisz. van Erp de bezitter van het goed. Op 6 februari 1428 verkocht hij er een cijns van 10 pond uit aan Mechteld Willemsdr. Loyer,³ die op haar beurt de helft ervan op 29 juni 1429 overdroeg aan haar broer Jacob Loyer.⁴ Op 29 september 1431 verkocht Jan van Erp het goed aan Jan van Weert, die het op zijn beurt voor zes jaar verhuurde aan Jan van Erp.⁵

Van transport zal geen sprake zijn geweest, want op 22 april 1439 droeg Jan Leunisz. van Erp het goed over aan de kanunnik Jan van de Velde. Het complex werd toen omschreven als de huisplaats

Op 30 april 1453 beloofde heer Jan aan Margriet dochter van wijlen Zeger van Bommel een lijfrente van 3½ mud rogge in ruil voor twee pachten. Ook mocht Margriet, waarschijnlijk zijn huishoudster of levensgezellin, zo lang zij leefde een bed van 2½ el lang in het huis behouden.²

Heer Jan van de Velde is kort hierop overleden. Op 14 januari 1454 droegen de uitvoerders van zijn testament het goed over aan Elizabet weduwe van Hendrik van Ammerzoden. Deze droeg het om 3 april van hetzelfde jaar over aan haar kinderen Dirk en Jan en hun zwager Everard van Deurne.³

Op 28 augustus 1488 beloofden Jan van Ammerzoden, schout van Peelland, en Hendrik van Deurne namens zijn moeder, die een zuster van Jan van Ammerzoden was, aan Govert Grotart van Oss, die het huis voor zes jaar gehuurd had, dat zij het gedurende die termijn gezamenlijk zouden onderhouden.⁴

Op 4 juli 1492 droeg Margriet weduwe van Everard van Deurne haar aandeel in het huis, afkomstig van haar moeder Elizabet van Ammerzoden, over aan mr. Jan van Deurne. Het complex werd bij die gelegenheid omschreven als huis en erf en achterhuis tegenover de Sint-Janskerk tussen een steeg waardoor men naar het woonhuis (mansio) van de biechtvader van de zusters van Orthen gaat aan de ene kant en tussen erf van Bertoud Back, heer van Asten, aan de andere kant, strekkende van de openbare straat tot aan het openbare water.⁵ Op 28 september 1493 verkochten Lucas, Everard en Jan, zonen van wijlen Jan van Ammerzoden, hun aandeel aan mr. Jan van Deurne.⁶ Op 11 augustus 1529 ten slotte droeg deze laatste het complex weer over aan zijn moeder in vruchtgebruik en aan haar kinderen ten erfelijken rechte.⁷

Op 23 december 1395 gaf Geerling zoon van wijlen Geerling Cnode alias genaamd metten Brode een erf aldaar, voor de hertogcijns van 2 groten en voor 12 pond per jaar aan Geerling, in erfelijke cijns aan Thomas van Hintham. Het werd gesitueerd over het water in het erf van wijlen Geerling Cnode tussen erf van de gebroeders Jan en Hubrecht van Gemert aan de ene en erf van eerstgenoemde Geerling aan de andere zijde. Het erf was 143½ voet lang, te meten vanaf het water tot aan het erf van eerstgenoemde Geerling en vóór aan het water 45½ voet breed en achter 40½ voet. Er stond bebouwing op. De verkrijger verkreeg ook het gebruik van de weg die leidde van de steeg langs het erf van wijlen heer Nicolaas van Enode naar het water toe, namelijk de weg van genoemde steeg tot aan de brug van wijlen Geerling en het recht om die weg en brug samen met andere bewoners te gebruiken tot aan de bebouwing op het erf. Dat het om een verdeling in drieën van het oorspronkelijke erf ging, blijkt uit de voorwaarden: Thomas moest voor een derde deel bijdragen in de onderhoudskosten van weg en brug, Geerling voor de overige twee derde delen. Verder moest Thomas zijn erf beheymen en mocht niet zodanig in de tuin achter het huis bouwen dat aan de bebouwing van Geerling licht zou worden ontnomen.¹

Op 8 augustus 1406 droegen Jan van der Dussen en zijn zoons Jan en Hendrik die hij had verwekt bij Oda weduwe van wijlen Thomas van Hintham de helft in het erf weer over aan Geerling.¹ Het lijkt erop dat deze dit complex op 27 april 1410 weer heeft overgedragen aan Jan zoon van Iwijn Stierke. Er wordt namelijk gesproken van 'het derde deel of daaromtrent van huis en erf in 's-Hertogenbosch achter de steeg strekkende van de Hinthamerstraat naar het openbare water, namelijk van het huis en erf waarin Geerling thans woont, gelegen over het voornoemde water, namelijk dat derde deel of daaromtrent dat gelegen is naar erf van Hubrecht van Gemert toe, zoals het aldaar gelegen is mr. Jan van Zinsich dat deel tegenwoordig bewoont'.²

Hierna vernemen we enige tijd niets van dit deel van het erf van Geerling Cnode. Mogelijk is het overgegaan door vererving. In het derde kwart van de vijftiende eeuw was dit goed in handen van Melis van den Hoevel. Op 19 december 1472 maakten zijn drie kinderen een erfdeling van een deel van zijn nalatenschap. Bij die deling viel aan zijn gelijknamige zoon melis, priester, ten deel 'een huis en erf samen met een ledig erf geheten een pleetsken'. Dit complex werd gesitueerd in een steegje van de Hinthamerstraat tegenover het Sint-Janskerkhof naar het erf van de zusters van Orthen over de stenen brug aldaar.³ Anderhalfjaar later, op 28 mei 1474, beloofde Melis een lijfrente van 8 gouden peters per jaar uit dit goed, dat hierbij ongeveer gelijkluidend omschreven werd, maar nu werd gesproken van huizen, erven en ledige erven, waarbij werd toegevoegd dat ze gelegen waren tussen het erf van de zusters tot aan het water (dus van noord naar zuid gemeten), en dat het zich uitstrekte van het erf van jonkvrouw Johanna van Uden tot aan de openbare plaats (dus van west naar oost).⁴

Hierna duurt het tot 1589 eer we weer een omschrijving tegenkomen. Op 18 december van dat jaar gaf Adriaan zoon van wijlen Peter van Acht als echtgenoot van Marie dochter van wijlen Jan van Rijsingen⁵ in erfelijke cijns voor 14 carolusgulden per jaar 'een huis, erf, tuin en ledig erf en achterhuis of brouwhuis' met toebehoren, dit wil zeggen inventaris en brauwgetauwe, 'gelegen in 's-Hertogenbosch bij de Hinthamerstraat in een steeg tegenover het Heilig Kruis gewoonlijk geheten den Boerenmouwe bij het klooster van Orthen tussen het erf van de allereerwaardigste bisschop van 's-Hertogenbosch aan de ene en tussen een straat of ledig er aan de andere zijde, strekkende van het openbare water tot het erf van het genoemde klooster van Orthen, en een tuintje aldaar over het water geheten die Diese achter het woonhuis (mansio) van jonkheer Jan Heijm'. De verkrjgster, Appollonia van Kersselaer van Antwerpen, verkreeg daarbij de last om naar rato bij te dragen aan de bouw van een brug.⁶ Het tuintje zal gelegen hebben achter het hier dadelijk onder B te behandelen complex,

Na het overlijden van laatstgenoemde Geerling deed zijn zoon Iwijn het complex in een tweetal kavels van de hand. Om te beginnen verkocht hij het zuidoostelijk deel ervan - dit wil zeggen het deel ten oosten van een leeg erf of plaats - op een niet getraceerde datum aan Heimerik Groy, die het op 26 maart 1417 overdroeg aan Dirk Pels, priester, gedurende zijn leven.² Dit gedeelte wordt hierna behandeld onder V-C.

Op 19 april 1418 droeg Iwijn het resterende gedeelte over aan Arnoud Stamelart van Uden (laagschout van Den Bosch in 1412/13, hoogschout in 1430 en schepen in 1406, 1435, 1439 en 1444) die het kort daarna overdroeg aan Hendrik Steenweg (schepen in 1421). De schepenakte van geeft omvangrijke omschrijvingen. Er is sprake van:

Op 24 april 1418 droeg Arnoud het hele complex over aan Hendrik Steenweg, nadat enkele dagen eerder Elizabet weduwe van Geerling van Heze afstand van haar rechten erop had gedaan. Ook Geerlings broer Gerit van Mellicrode en Nicolaas natuurlijke zoon van wijlen Geerling Geerlingsz. Cnode deden afstand van hun rechten.¹ Later werden nog problemen met betrekking tot een cijns opgelost.²

Op 17 juli 1425 kocht Hendrik Steenweg van Jan Nicolaasz. Reymbrants en Ida weduwe van Goiart Cuper een beemd, die van Gozewijn Steenweg was geweest en die gelegen was tussen erf van Hubrecht van Gemert en erf van de zusters van Orthen. Zij strekte zich uit vanaf het huis van de zusters waarin Jan Kalkar, priester en provisor van de zusters, woonde tot aan het water naar de stadsmuur toe.³ Zes jaar later verkocht Hendrik Steenweg onder meer alle voornoemde bezittingen aan Emond zoon van Emond natuurlijke zoon van wijlen Dirk van Gemert⁴ en kreeg ze later voor vijftig jaar in huur terug.⁵

Hierna moeten ze toch weer in het bezit van Hendrik Steenweg zijn gekomen, want op 15 oktober 1437 verkocht hij 'een stenen huis en erf en tuin en een kamp lands daaraanliggend tussen het erf van wijlen Hubrecht van Gemert aan de ene zijde en tussen erf van Gillis van Geel en erf van de zusters van Orthen aan de andere zijde aan Rutger van Geldrop (schepen in 1432 en 1447)⁶ en Jacob Jacobsz. Steenweg.⁷ De beemd van Gozewijn Steenweg werd op 14 april 1439 verkocht aan Amoud van der Molen die ze een dag later overdroeg aan de zusters van Orthen.⁸

Vervolgens moet het complex in handen gekomen zijn van Jacob Steenweg, die schepen van Den Bosch was in 1441.⁹ Mogelijk is hij in het bezit gekomen via schepenvonnis. Dit kan worden afgeleid uit een schepenakte van 21 februari 1448, waarin onder meer gezegd wordt dat Jacob Steenweg een erf uit het erf van wijlen Geerling Cnode alias metten Brode, gelegen tussen het erf van de gebroeders Jan en Hubrecht van Gemert en tussen een ander erf van Geerling Cnode met een aantal rechten had gekocht van Gijsbrecht Roesmont door middel van een schepenvonnis. Jacob droeg in deze akte zijn

Tussen 14 januari 1463² en 27 mei 1491 is het complex in bezit gekomen van Jan Bolck en zijn vrouw Heilwig dochter van Wouter van der Rullen. Op laatstgenoemde datum vond er een erfdeling plaats van de goederen van dit echtpaar. Hierbij werd het hier behandelde goed toegescheiden aan Willem van den Bosch, die gehuwd was met Elsbene dochter van Jan en Heilwig. De omschrijving luidde: 'huis, erf en tuin met zijn toebehoren en achterhuis met zijn ondergrond en toebehoren, ( ... ) naast het woonhuis ven de biechtvader en zijn confrater van de zusters van Orthen, tussen erf van de zusters aan de ene kant en de Dieze aan de andere kant, samen met alle recht aan die huizen en tuinen toebehorende in een gemeenschappelijk erf voor de genoemde huizen en ook in een tuin aan de andere kant van het water naar de Hinthamerstraat toe'.³

Op 15 juni 1573 maakten de kinderen van wijlen Hendrik de Heusch, die gehuwd was geweest met wijlen Martha dochter van Zeger Jan Goiarts, een erfdeling, waarbij het hier behandelde goed werd toegescheiden aan Everard van de Water, raad van de stad,⁶ als echtgenoot van Elizabet dochter van Hendrik en Martha. Het complex werd hierbij omschreven als een poirte, een huijs, ledige erffenisse gemeijnlick genoempt een plaetssche, hoff, afterhuijs mit allen zijnen rechten ende toebehoorten gestaen ende gelegen binnen der stadt van tsHartogenbossche inne der Hinthamerstraet in een straet aldaer als men gaet naer den susteren van Orthen tegen heijlich Cruijs over naest de woninge des pater van den susteren van Orthen, welcke voorscreven poerte ende woeninge mit sijnen rechten ende toebehoorten voors. een genoempt heer ende meester Goyart vander Voort, canonick der kercken van sinte Johan evangelist binnen der voors. stadt tegenwoerdelick inne zijne hueringe is hebbende. Item alnoch een ander huijs, erve mit zijnen rechten ende toebehoorten, gestaen ende gelegen binnen der voors. poirte ter Diesen waert, mitsgaders een cleijn plaetsken daer voor aen (doorgehaald: ter straeten waert) gelegen, welcke voirscreven huijs ende erve mit sijnen rechten ende toebehoorten voors. heer Jan van den Horck, priester ende beneficiaet der voors. kercke

Het laatstgenoemde huis wordt hierna behandeld (V-C). Het complex dat hier aan de orde is, werd op 7 oktober 1573 verkocht aan Leonard Roelofsz. van Erp, priester en beneficiaat van de Sint-Jan. Het huis was toen verhuurd aan Adriaan Zegers. Het werd gesitueerd tegenover het Heilig Kruis (op het Sint-Janskerkhof) op een zekere plaats waarlangs men naar de woning van de pater van het Orthenklooster gaat, tussen erf van het klooster aan de ene kant en de Dieze en erf van Cornelis Embertsz. aan de andere kant, strekkende van openbare plaats tot aan erf van de Onze-Lieve-Vrouwebroederschap.¹

Op 30 juni 1436 deed Heilwig de weduwe van Jordaan Groetart en haar nieuwe echtgenoot Arnoud Moen afstand van haar vruchtgebruik op onder meer dit complex aan Arnoud zoon van Jordaan en Heilwig. Deze droeg vervolgens het goed over aan Sofie weduwe van Jan Heym. Deze laatste was schepen in 1406, 1410 en 1414).² Arnoud beloofde zijn nog onmondige broer afstand te laten doen zodra deze mondig was geworden.³ Dit laatste gebeurde op 18 januari l443.⁴

Op 14 januari 1463 droeg Sofies zoon Gozewijn Heym (verschillende jaren schepen van Den Bosch)⁵ het complex over aan Heilwig weduwe van Jan Bolcx, dochter van Wouter van der Rullen. Bij de overdracht hoorde ook een tuin gelegen tussen het erf van Dirk Pels, nu van Gozewijn Heym, aan de ene kant en tussen erf van Arnoud Stamelart van Uden, nu de zusters van Orthen, aan de andere kant, strekkend van de gracht naast het erf eertijds van Gillis van Geel, nu van zijn erfgenamen, tot het erf eertijds van Arnoud Stamelart van Uden, nu van de zusters, welke tuin Gozewijn Heym samen met een ander erf van de kinderen van Jacob Steenwech had gekregen.⁶

In 1485 legde Melis van den Heuvel, priester - die op dat moment bezitter was van het complex V-A - een verklaring af over de situering van de muren van het huis:

In genoemd jaar moeten de erfelijke rechten op het complex overigens nog steeds in bezit zijn geweest van Heilwig weduwe van Jan Bolcx. Hiermee was dit huis tevens in bezit gekomen van de bezitters van het hiervóór behandelde complex V-B.

Deze situatie veranderde pas bijna een eeuw later, op 9 september 1573, toen de toenmalige bezitters, Everard van de Water en zijn vrouw Elizabet dochter van Hendrik die Heusch, het goed verkochten aan mr. Cornelis Eimbertsz., priester, kanunnik van de Sint-Jan. De omschrijving luidde toen: een huijs, erve mit allen sijnen rechten ende toebehoirten gestaen ende gelegen binnen der stadt van tsArtogenbossche inne die straet daer men gaet van der Hijnthamerstraet nae den cloester ofte convente van den susteren van Orthen, ruerlincx bij ende aene die steenen brugge aldair tusschen erffenisse des voors. vercopers deen sijde ende tgemeijn water aldair lopende dander zijde, streckende voor van de straet ofte plaetsse tot aen de erffenisse des voirs. vercoopers, inne sulcker vueghen gelijck heer Jan van den Horrick, priestere ende beneficiaet der cathedrale kercke van sint Jan evangelisten binnen der voirs. stadt tselve huijs tegenwoirdelijcken inne hueringe ende gebruijck is hebbende.¹ De koper moest de ramen aan de kant van de verkoper dichtmaken en mocht aan die zijde zelfs geen luchtgaten hebben. Ook mocht er nooit verder gebouwd worden dan op de bestaande grondslag en mocht de dakdrup niet verder uitsteken dan op dat moment het geval was.

Jacoba en Katelijn werden aanmerkelijk ouder; eerst op 2 augustus 1474 droeg de executair-testamentair van de beide zusters het complex over aan Elizabet weduwe van Hendrik van den Merendonck. De omschrijving luidde bij die gelegenheid 'huis en erf dat van wijlen Peter van Hintham was, vervolgens toebehorend aan Jan zoon van Jan Stierken, gelegen in 's-Hertogenbosch in de Hinthamerstraat tussen erf van Peter van Bruggen aan de ene zijde en tussen huis en erf dat van wijlen heer Hendrik van Nijnsel, priester, was aan de andere zijde'. Gillis van Geel, zoon van Jan van Hees, had dat goed gekocht van Jan Stierken.³

De weduwe Van den Merendonck droeg het complex al op 18 november van hetzelfde jaar over een Gijsbrecht zoon van wijlen Dirk van der Poorten, priester.⁴ Deze transporteerde op 14 februari 1475 het, nauwkeurig omschreven, achterste deel van het erf naar de Dieze toe aan de zusters van Otthen.⁵

Gijsbrecht van der Poorten ten slotte vermaakte het goed bij testament van 3 of 18 februari 1483 aan de Illustere-Lieve-Vrouwebroederschap, waar het hoofdhuis aan de Hinthamerstraat in 1535 aan de rechterzijde een monumentale poort in vroege renaissancestijl kreeg, welk complex in 1839 werd vervangen door het huidige neogotische gebouw.⁶