Bossche Encyclopedie

Archiefonderzoek Huys van Boxtel, Postelstraat 46-48

Aanvullingen met betrekking tot de eigenaren Richard/Rycalt van Merode, Gijsbert zoon van Jan Willemzn in den Sester, Pieter van Broeckhoven en Abraham Kip.

Een aantal eigenaren van het Huys van Boxtel zijn tot nog toe niet of nauwelijks ter sprake gekomen. Ze worden echter wel vermeld door van Sasse van Ysselt. Ook bleek er de nodige aanvullende informatie te vinden over deze personen. Hierbij de bevindingen:

Rycalt van Merode

De laatste heer van Boxtel die eigenaar was van het huis in de Postelstraat, was Jan van Home (1531-1606). Deze verkocht in mei 1555 het huis aan Rycalt van Merode (1505-1560), heer van Oirschot.¹
De van Merodes zijn vele generaties lang eigenaar geweest van de Heerlijkheid Oirschot. Een lijst met Heren en Vrouwen van Oirschot, overgenomen van wikipedia, is bijgevoegd. Genoemde Rycalt is Rycalt V. Het geslacht van Merode heeft heel veel zijtakken. Middels huwelijken is zij verbonden met veel adellijke families en verschillende Europese vorstenhuizen. Het slot Merode in Langerwehe zou al ruim 800 jaar het eigendom zijn van deze familie. Langerwehe is gelegen tussen Maastricht en Keulen. Het kasteel is een tamelijk indrukwekkend bouwwerk.

Tussen Jan van Home en Rycalt van Merode blijkt een familieband te hebben bestaan. De moeder van Rycalt heette Margaretha van Home. Haar vader Arnold was een broer van de grootvader van Jan. Rycalt en Jan hadden dus twee dezelfde overgrootouders. Een aantal pagina's van genealogie-online met verhelderende stambomen, is bijgevoegd.

Over de van Merodes is de nodige literatuur beschikbaar.² Vanwege de uitgebreide vertakkingen is het echter maar de vraag of er over Rycalt V veel meer dan enkele genealogische gegevens zullen zijn vermeld. Deze zijn ook de vinden op een bijgevoegde pagina van genalogie-online.
Het huis in de Postelstraat blijft tot 1586 eigendom van de van Merodes. Rycalt V en zijn echtgenote Geertruid de Crom zijn dan al geruime tijd overleden. Het is de rentmeester van hun vijf kinderen, Jan van Esch, die het pand op 25 februari 1586 verkoopt. Het pand wordt dan beschreven als huijs, erffve, achterhuijs, stal/in ge, poerte etc.³ De namen van de vijf kinderen die worden genoemd door SvY zijn dezelfde namen welke worden vermeld op genealogieon!ine: Rycalt, Henrick, Margaretha, Maria en Anna van Merode. Genoemde Rycalt zal Rycalt VI zijn geweest. Aan hem is een artikel gewijd dat is te vinden in de bibliotheek van het BHIC.⁴

Gijsbert zoon van Jan Willemzn in den Sester

Over de kopende partij in 1586 is niet veel meer bekend dat hetgeen SvY vermeld. SvY zal zich gebaseerd hebben op de gegevens uit de transportakte van 1586 en de daarop volgende akte van 4 januari 1622. In beide akten zullen enkele bijzonderheden over kopende en verkopende partij staan vermeld. De naam In den Sester, die door SvY eigenlijk alleen aan de vader van Gijsbert wordt

1.	A.F.O. van Sasse van Ysselt, De voorname huizen en gebouwen van 's-Hertogenbosch : alsmede hunne eigenaars of bewoners in vroegere eeuwen : aanteekenin gen uit de bossche schepenprotocollen loopende van 1500-1810 I (z.p. 1911). p. 234-235.
2.	Richardson, Geschichte der familie Merode (Praag, 1877). Domstra, Geschichte der Fürsten von Merode im Mittelalter (z.p. 1974-1981). Zie verder http://nl.wikipedia.org/wiki/huis merode.
3.	SvY 235, onder verwijzing naar Reg No 243, F442.
4.	J.P.J. Lijten, "Ricalt VI van Merode, heer van Oirschot en zijn politieke opstelling" in Campinia: Driemaandelijkse uitgave van het Streekarchief Regio Eindhoven. 1996 (26) p. 172-181.

gekoppeld, is geen algemeen voorkomende familienaam. Een voor de hand liggende verklaring waarom Jan Willemzn deze naam droeg, is dat hij woonde in het pand de Sester, aan de Karrestraat.

De beschrijving van het pand aan de Postelstraat in de akte van 1586 verschilt van de beschrijving van het pand in de akte van 1622. De laatstgenoemde beschrijving luidt als volgt: huijs, erve, plaetsse, achterhuijs, poorte, brouwerij, achterwaerts met een steene brug ge over den water uijtgaende met een poirte oen de straet tegenover den Susteren convent opten Ulenborch.⁵ Wat vooral opvalt is de toevoeging van een brouwerij. Een stallinge die voorkomt in de beschrijving van de akte van 1586, wordt in 1622 niet genoemd.

Genoemde Gijsbert was gehuwd met Magriet, dochter van de olieslager Jacob Janszn Ketelaer en Hadewich, de dochter van Jacob Corneliszn. Het waren hun kinderen Jacob, Henriksen en Hadewich, die het pand in 1622 verkochten aan de Jonkheer Pieter van Broeckhoven.

Pieter van Broeckhoven

Pieter van Broeckhoven kwam al eens ter sprake als eigenaar van het Wapen van Luik. Dat pand had hij al 19 jaar in zijn bezit voordat hij in 1622 het ernaast gelegen Huys van Boxtel wist te verwerven. Pieter van Broeckhoven was getrouwd met Lucia van Hohensteijn. SvY noemt de namen van drie van hun kinderen, Johan Martijn, Maria Anna en Catharina. Pieter van Broeckhoven overleed in 1627. Lucia Hohenstein en hun drie kinderen verkochten het Wapen van Luik in 1631. Het Huys van Boxtel bleef tot 1644 het eigendom van Lucia van Hohensteijn.

Bij de tussenrapportage van het Wapen van Luik is over Pieter van Broeckhoven een pagina bijgevoegd uit het NNBW⁶. De pagina is opnieuw bijgevoegd. Een belangrijke bron voor de gegevens uit het NNBW is een artikel uit het tijdschrift Taxandria van 1899 geweest.⁷ SvY verwijst naar hetzelfde artikel. Ook dit artikel is bijgevoegd. Overigens verwijst SvY met betrekking tot Pieter van Broeckhoven ook nog naar een ander artikel in Taxandria.⁸ Dit artikel is nog niet opgezocht. Pieter van Broeckhoven was een Zwanenbroeder. Ook de beschrijving over hem in van vroomheid naar vriendschap⁹ is bijgevoegd. Laatstgenoemde bron leidde tot een niet eerder gebruikt naslagwerk. Het betreft een boek uit 1979 genaamd Noord-Brabantse studenten 1550-1750.¹⁰ Ook voor andere eigenaren van de verschillende panden in de Postelstraat zou hierin nog wel eens interessante aanvullende informatie te vinden kunnen zijn. Met betrekking tot Pieter van Broeckhoven is in de Noord-Brabantse studenten nogmaals een interessante verwijzing naar Taxandria te vinden.^11> In de grafzerken van de sint-Jan wordt Pieter van Broeckhoven niet vermeld. Grafzerk 392 staat op naam van Rogier van Broeckhoven.¹² Uit verschillende bronnen blijkt Rogier de broer van Pieter te zijn geweest. Verschillende gegevens die worden vermeld in de uitvoerige beschrijving van grafzerk 392, zijn ook van toepassing op Pieter van Broeckhoven. In de stamboom bij de beschrijving is Pieter van Broeckhoven niet opgenomen. Een bewerking waarop zijn naam wel wordt vermeld is bijgevoegd. Pieter van Broeckhoven wordt ook genoemd in het personen overzicht van de Bossche Encyclopedie.
De bijbehorende pagina's zijn bijgevoegd.

5.	SvY 235, onder verwijzing naar Reg No 356, F155
6.	P.C. Molhuyzen en P.J. Blok (red), Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek (Leiden, 1911-1937).
7.	Taxandria VI (1899), p. 164-165
8.	Taxandria XV (1908?), p. 38
9.	L.G.C.M. van Dijk, Van vroomheid naar vriendschap (Zutphen 2012), 165-166
10.	H.Bots, J.Matthey, M.Meyer, Noord-Brabontse studenten 1550-1750 (Tilburg 1979).
11.	Taxandria IX(?) (1902), p. 263
12.	H.A. Tummers, J. Van Oudheusden, De grafzerken van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch IV ('s-Hertogenbosch 2010), p. 50

In de bijgevoegde en aangehaalde stukken zijn veel gegevens over Pieter van Broeckhoven en Lucia van Hohensteijn te vinden. Voor het maken van een samenvatting van deze stukken is het eigenlijk nog iets te vroeg. Er zijn nog een paar losse eindjes. De verwijzing naar Taxandria XV(1908) p.38, door SvY, is nog niet nagelopen. De genoemde verwijzing in Noord-Brabantse studenten, Taxandria IX (1902) p.263, is wel opgezocht en bijgevoegd. Het artikel gaat over de familie Mutsearts. Pieter van Broeckhoven wordt zijdelings genoemd op de eerste pagina. Hij zou de syndicus zijn geweest van het Kapucijnen klooster in de Postelstraat. Dat lijkt me een gegeven waarop zou kunnen worden doorgezocht. In het artikel wordt verwezen naar het Kapucijnen archief. Het raadplegen van dit archief kan misschien het beste gebeuren door iemand die daar de weg in kent.

SvY vermeldt dat Lucia van Hohensteijn het huis aan de Postelstraat op 22 december 1644 verkoopt aan Abraham Kip. Meestal vermeldt SvY een vindplaats van de transportakte. In dit geval doet hij dat niet. Ook geeft hij geen beschrijving van hetgeen dat is verkocht. Vermoedelijk heeft hij de akte niet geraadpleegd. De datum kan hij hebben aangetroffen in de transportakte van 1681. In deze akte wordt de verkoop door de kinderen van Abraham Kip aan Philips van Beugen geregistreerd. In de akte wordt vermeld hoe de verkopende partij het eigendom heeft verkregen. De akte van 22 december 1644 is inmiddels opgezocht en gekopieerd als jpg. Aan de transcriptie wordt mogelijk al gewerkt.

Abraham Kip

Het poortje van het Huys van Boxtel aan de Uilenburg heeft een sluitsteen waarop het jaartal 1649 is aangebracht. Op de rijk gedecoreerde naald van de deuren in het poortje is onder andere een afbeelding van een leeuw met een wapenschild aanwezig. Een overeenkomstig beeld is aanwezig bovenop de achtergevel aan de binnenplaats van het Huys van Boxtel. Deze achtergevel zou op basis van uiterlijke verschijning heel goed uit het midden van de 17e eeuw kunnen stammen. Het is niet onaannemelijk dat Abraham Kip zowel de bouwheer is geweest van deze achtergevel als van het poortje aan de Uilenburg.

Op de site van de Bossche Encyclopedie is onder bronnen een rubriek genaamd resoluties stadsbestuur 1629-1674 te vinden. Uit de toelichting blijkt dat het hier gaat om uittreksels van resoluties van het stadsbestuur. Het betreft een selectie. Het gaat om resoluties met betrekking tot de stedelijke economie en demografie. Ook zijn er resoluties opgenomen die betrekking hebben op bestuur, onderwijs, sociale verhoudingen, schutterijen, religie, muziek, andere cultuuruitingen en gewoonten. De uittreksels zijn gemaakt door A.C.M. Kappelhof in verband met een studie over 's-Hertogenbosch in de periode 1629-heden. Er zijn verschillende toegangen om te zoeken in de uittreksels. Over Abraham Kip is een resolutie opgenomen die op compacte wijze een vrij duidelijk beeld van hem geeft.

Handel/Aken

Rekest Abraham Kip, borger van 's-Hertogenbosch; hij is sedert enige jaren bezig "diverse coopluijden te dienen infactorye"; heeft continu 70 karren rijden op Aken en terug; het magistraat van Breda bood het volgende aan: als hij zich daar vestigt, krijgt hij vrije huishuur, 15 jaar vrij van stadsaccijnzen, vrijheid van inlogering van soldaten en van wachtlopen; hij wil wel hier blijven wonen als hij een goede plaats krijgt om zijn goederen veilig op te slaan; hij heeft zijn oog laten vallen op de St. Eloiskapel; bereid deze zelf in te richten; besloten: hij krijgt de kapel
21.10.1 639 / A 32; doos 786

Abraham Kip blijkt een verre voorvader te zijn van de 19^e eeuwse minister Willem Frederik van Erp Taalman Kip. Het archief van de familie van Erp Taalman Kip wordt bewaard in het Nationaal Archief in Den Haag. De oudste stukken in dit archief hebben betrekking op Abraham Kip.

Abraham Kip is geboren in Aken. Op 16 september 1632 werd hij poorter van 's-Hertogenbosch. Hij trouwde met Catharina Rademaekers. SvY noemt de namen van vier kinderen, Maarten (geb. 1636 of 1637), Huijbert, Catharina (geb.1644) en Agneta. Abraham Kip overleed op 29 april 1664. Een overlijdensdatum van Catharina Rademaekers is (nog?) niet aangetroffen. Zij zal overleden zijn tussen 1671 en 1681.

In het archief van de familie van Erp Taalman Kip bevinden zich vijf inventarisnummers met betrekking tot Abraham Kip. De betreffende pagina's van het inventaris zijn bijgevoegd. Inventarisnummer 1 is een afschrift uit het poortersboek van 's-Hertogenbosch waaruit blijkt dat Abraham Kip op 13 september 1632 poorter werd van deze stad. Nummer 2 en nummer 3 betreffen verschillende testamenten. De één is leesbaarder dan de ander. Het zijn inventarisnummer 4 en 5 waar mogelijk interessante informatie in is te vinden met betrekking tot het Huys van Boxtel. De beschrijvingen in het inventaris luiden als volgt:

4: Verklaring der erven accoord te gaan met de cassatie der schuldbrief, betreffende een huis in 'S-Hertogenbosch, authentiek afschrift. 16 december 1686. 20 juni 1712.
5: Schepenacte te's-Hertogenbosch, waarbij deurwaarder Adriaan van Broeckhuysen verklaart, dat hij, gemachtigd door Abraham Kip c.s., op 14 september 1712 een huis in de Postelstraat aan de Hoge Overheid heeft overgedragen. Verleden voor Isaaq en Gerrit Breugel, schepenen. Authentiek afschrift. 19 september 1712.

Fragmenten zijn al getranscribeerd maar het blijft onduidelijk waar het precies over gaat. Dat het huis waarover in het inventaris wordt gesproken, het Huys van Boxtel is, zoveel is wel duidelijk. De omschrijvingen in de beide stukken laten daarover geen twijfel. De verkoop aan Phillip van Beugen in juni 1681 komt ook aan bod. Inventaris nummer 5 is bijgevoegd. Waarschijnlijk is er ook in het Bossche protocol een versie opgenomen. Misschien dat deze beter leesbaar is.