afb. 1925
Nr. | Toon | Diameter (cm) | Gewicht (kg) | Gieter(ij) | Jaar |
---|---|---|---|---|---|
1 | g0 | 240,00 | 5.500,00 | Jacob Noteman, Leeuwarden | 1641 |
2 | bes0 | 176,00 | 3.370,00 | Eijsbouts, Asten | 1979 |
3 | c1 | 147,00 | 2.350,00 | F. en P. Hemony, Zutphen | 1644 |
4 | d1 | 141,00 | 1.980,00 | A.L.J. van Aerschodt, Leuven | 1872 |
5 | es1 | 131,00 | 1.375,00 | Eijsbouts, Asten | 1979 |
6 | e1 | 123,00 | 1.350,00 | A.L.J. van Aerschodt, Leuven | 1872 |
7 | g1 | 102,00 | 830,00 | A.L.J. van Aerschodt, Leuven | 1872 |
8 | f1 | 118,00 | 1.150,00 | F. Hemony, Amsterdam | 1663 |
9 | fis | 110,00 | 752,27 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
10 | gis | 98,00 | 546,47 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
11 | a | 93,00 | 463,57 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
12 | bes | 88,00 | 387,62 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
13 | b(h) | 83,00 | 347,80 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
14 | c1 | 79,00 | 297,10 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
15 | cis1 | 75,00 | 260,80 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
16 | d1 | 72,00 | 241,30 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
17 | dis1 | 68,00 | 201,39 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
18 | e1 | 65,00 | 168,27 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
19 | f1 | 61,00 | 143,10 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
20 | fis1 | 55,00 | 107,04 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
21 | g1 | 53,00 | 92,97 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
22 | gis1 | 51,00 | 83,00 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
23 | a1 | 48,00 | 69,38 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
24 | ais1 | 46,00 | 60,77 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
25 | b1 | 43,50 | 50,80 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
26 | c2 | 42,00 | 48,86 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
27 | cis2 | 40,00 | 44,44 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
28 | d2 | 39,00 | 41,72 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
29 | dis2 | 37,00 | 33,11 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
30 | e2 | 34,50 | 28,00 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
31 | f2 | 33,00 | 24,94 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
32 | fis2 | 31,00 | 20,40 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
33 | g2 | 29,00 | 20,35 | Gillett and Johnston, Croydon | 1925 |
34 | gis2 | 25,50 | 13,14 | Gillett and Johnston, Croydon | 1923 |
35 | a2 | 25,50 | 11,32 | Gillett and Johnston, Croydon | 1923 |
36 | ais2 | 24,00 | 9,00 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
37 | b2 | 23,00 | 8,61 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
38 | c3 | 22,00 | 7,23 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
39 | cis3 | 21,00 | 6,11 | Gillett and Johnston, Croydon | 1923 |
40 | d3 | 20,00 | 5,21 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
41 | dis3 | 19,50 | 5,42 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
42 | e3 | 19,00 | 5,21 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
43 | f3 | 18,50 | 5,65 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
44 | fis3 | 18,00 | 5,21 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
45 | g3 | 18,00 | 5,42 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
46 | gis3 | 18,00 | 5,55 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
47 | a3 | 17,50 | 5,55 | Gillett and Johnston, Croydon | 1924 |
48 | bes4 | - | - | Eijsbouts, Asten | 1954'55 |
49 | b4 | - | - | Eijsbouts, Asten | 1954'55 |
50 | c5 | - | - | Eijsbouts, Asten | 1954'55 |
Nr. | Toon | Diameter (cm) | Gewicht (kg) | Gieter(ij) | |
---|---|---|---|---|---|
1 | d2 | 69,30 | 205,00 | Angelusklok, luid- en voorslagklok | |
2 | g2 | 53,00 | 95,00 | Voorslagklok | |
3 | a2 | 49,00 | 74,00 | Voorslagklok | |
4 | b2 | 45,00 | 59,00 | Voorslagklok | |
5 | c3 | 43,00 | 53,00 | Voorslagklok | |
6 | d3 | 40,00 | 44,00 | Voorslagklok | |
7 | e3 | 37,00 | 35,00 | Voorslagklok | |
8 | fis3 | 34,00 | 30,00 | Voorslagklok | |
9 | g3 | 33,00 | 27,00 | Voorslagklok |
Al honderden jaren hebben Bosschenaren kunnen genieten van de beiaardmuziek vanaf de Sint-Janstoren, en van het Bossche stadhuis. Vanaf het begin vijftiende eeuw werd in de Nederlanden op klokken gebeierd, een ritmisch klankenspel op klokken via draden aan klepels. Reeds in 1425 speelde in 's-Hertogenbosch "Alart metten clocken" op de Sint-Janstoren. Deze Alart is de eerste van een onafgebroken reeks beiaardiers. Heden ten dage is Joost van Balkom stadsbeiaardier, de derde generatie uit de familie van Balkom. Voor hem was dat zijn vader Sjef van Balkom, die weer voorafgegaan werd door zijn vader Toon van Balkom. Toon van Balkom werd in 1915 benoemd door het stadsbestuur van 's-Hertogenbosch tot "Stadscarillonneur", zoals dat toen werd omschreven. Werd er in het begin met de klokken gebeierd, trekken aan draden die met de klepels van de klokken verbonden waren, vanaf het begin van de zestiende eeuw kende 's-Hertogenbosch een beiaard van 14 klokken, geleverd door de Bossche klokkengieters Willem en Jaspar Moer. Vanuit een soort klavier, door middel van draden konden de klokken worden bespeeld. In de zeventiende eeuw werd een pedaal toegevoegd, met de voeten gespeelde toetsen en de beiaard wordt daardoor zo volmaakt dat de beiaardspelkunst tot volle bloei kon komen. In het jaar 1642 had Jacob Noteman uit Leeuwarden 10 klokken geleverd aan de Sint-Jan. (In de toren hangt nu nog steeds de "Noteman", een klok van ca 5750 kg, met een diameter van ca 215 cm). Met de klokken die er nog waren uit de zestiende eeuw en de klokken die in 1647 nog geleverd werden door Van Spraeckel telde het spel 26 klokken. Bloeitijd en vervalIn de zeventiende eeuw is de klokkenspelkunst tot zeer grote bloei gekomen doordat de Utrechtse stadsbeiaardier Jacob van Eyck in samenwerking met de Gebrs. Hemony ontdekte hoe klokken gestemd konden worden, hoe klokken op de goede toonhoogte gebracht werden. De Gebrs Hemony werden zeer vermaard.Nieuwe beiaard voor de Sint-Jan 1925Na de zeventiende eeuw raakte de klokkengietkunst, vooral het stemmen van klokken in de vergetelheid. Pas in de negentiende eeuw, in 's-Hertogenbosch rond 1870, ontstond er opnieuw belangstelling voor de klokkenspelkunst. Door Van Aerschodt uit Leuven werd een nieuwe beiaard gegoten voor de Sint-Jan.Toon van Balkom zegt er in 1915 in de krant het volgende over: "De klank van de klokken, vooral die van de bovenste octaaf, is zeer onzuiver. Dit klokkenspel is het omvangrijkste, maar tevens het leelijkste - of in elk geval een der leelijkste - van ons land. Het is zo verschrikkelijk vals, dat het niet om aan te horen is." "Zou de tijd nog verre zijn, dat men in den toren van een der prachtigste bedehuizen van Noord-Nederland een der mooist beiaarden aanbrengt?" Er werd geld ingezameld en in 1924 kon de firma Eijsbouts, fabrikant van torenuurwerken en belast met de inrichting van de nieuwe beiaard voor de Sint-Jan, de klokken bestellen bij Gillett & Johnston in Croydon. Toon van Balkom, stadscarillonneur , Dr. J. Casparie, M.A. Brandt Buijs en Jef Denijn, directeur van de Beiaardschool en stadscarillonneur in Mechelen werden door de gemeente 's-Hertogenbosch benoemd om de klokken te keuren. Gillett & Johnston hadden daar geen enkel bezwaar tegen. Zij waren zelfs in staat om na onderzoek van de oude klokken in de toren, (twee klokken van Hemony en de grote klok van Jacob Noteman) in te passen in de nieuwe beiaard. Op 16 juli 1925 werden 38 Engelse klokken uitgeladen in 's-Hertogenbosch en op 14 augustus van dat jaar tijdens de eerste dag van het Wereldbeiaardcongres klonk voor het eerst het "Oude Wilhelmus" over de stad gespeeld op de nieuwe beiaard door Jef Denijn. Sindsdien heeft deze beiaard een zeer bekende klank gekregen in de Nederlandse beiaardwereld, niet in het minst door toedoen van Toon van Balkom, tot 1955 stadsbeiaardier van 's-Hertogenbosch, in 1955 opgevolgd door zijn zoon Sjef van Balkom, op zijn beurt in 1988 opgevolgd door zijn zoon Joost van Balkom. MonumentVan de tien Gillett & Johnston beiaarden die tussen 1925 en 1931 gegoten zijn voor Nederland werden die van Barneveld, Sneek, Oldenzaal en 's-Hertogenbosch in 1941 geplaatst op de lijst van beschermde beiaarden en zouden gespaard blijven door de Duitse bezetter. De andere Gillett & Johnston beiaarden zouden verdwijnen in de smeltkroes ter vervaardiging van kanonnen.De Bossche Sint-Jansbeiaard is in Noord Brabant de enige Gillett and Johnston beiaard die nu nog nagenoeg compleet is. Die van Tilburg, Hilvarenbeek en Breda zijn verdwenen. Van de beiaard in Breda werden na de oorlog nog enkele klokken teruggevonden en weer geplaatst in de Grote kerk aldaar. In Nederland is verder alleen nog de Gillett & Johnstonbeiaard van de Plechhelmusbasiliek in Oldenzaal compleet. |
1925 |
BeiaardkunstHandelingen van het Tweede Congres 's-Hertogenbosch 1825J.J. Arkesteyn & Zoon | 's-Hertogenbosch 1925 |
2002 |
Restauratie carillons Sint Janstoren en StadhuisBurgemeester en wethouders gaan akkoord met restauratie van de beiaards van zowel de Sint Janstoren als het Stadhuis. De kosten van de restauratie voor de carillons van de Sint Janstoren bedragen € 340.335,16. Die van het Stadhuis zijn € 137.949,19.
B&W Besluitenlijst 26 maart 2002
|
|
2003 |
Naamgeving nieuwe klokken carillon Sint JanMomenteel wordt de restauratie van het carillon van de Sint-Jan voorbereid. Hiervoor worden bij Eijsbouts in Asten zeven nieuwe klokken gegoten in verschillende stemmingen. Volgens traditie krijgen klokken een naam, die bij het gieten in de klok wordt aangebracht. Het college besluit de zeven nieuwe klokken de namen te geven van personen die in het verleden veel hebben betekend voor de kathedraal en de beiaard.
B&W Besluitenlijst 7 januari 2003
|
|
2006 |
10-gelui Sint JanstorenHet college aanvaardt de schenking van drie luidklokken en een bedrag van € 25.000,- van "Monument Sint-Jacob bv" en stemt in met de realisering van het 10-gelui in de Sint Janstoren.
B&W Besluitenlijst 26 juni 2006
|
1587 |
Kapittel 6. De groote klok in den toren van de St. Janskerk gewijd. Bron: Stads Rekeningen van het jaar 1587-1588. Deel 2, blz 1071 |
|
1597 |
Kapittel 15. Subsidie voor eene klok, genaamd St. Jan, in den toren van St. Jans kerk. Bron: Stads Rekeningen van het jaar 1597-1598. Deel 2, blz 1115 |
Jo Hendriks, Inventarisatie van klokken in en rondom 's-Hertogenbosch (2002) 20, 21
Jacques Maassen, Lex Meeuwesen, Beiaarden in Noord-Brabant (1995) 19
A. van Sasse van Ysselt, 'De klokken en het carillon van den St. Janstoren te 's-Hertogenbosch' in: Taxandria (1909) 119-128