afb. A.F.A.M. Wetzer, 4 april 2004

Boombrug

Binnenhaven (Handelskade - Oliemolensingel)

Genoemd naar de voormalige waterpoort 'De Boom'.

's-Hertogenbosch in oude ansichten deel 2

Jaar

Naam

Bron

1890

Boombrug

Kaart Jos van Hagens ca 1890

Aen den Boom

door Ed Hupkens

De Boombrug, met opgehaalde brugdek voor de stoomtram en afgesloten passage. Anno 1900.

Waterpoort Den Boom is gebouwd als onderdeel van de vesting en diende als toegang en afsluiting van de Binnenhaven. In 1399 spreekt de Stads Rekening over 'Der poerte aen den boem'. Door verzanding van het Zwarte Water (de (Buiten)Dieze buiten de stadspoorten in het noorden van de stad) ondervond de scheepvaart veel hinder. Men kwam tot het besluit om de stroom en de toegang tot de haven te verleggen. In 1448 werd een nieuwe waterpoort opgericht. Van een aantal plattegronden en aanzichten van de stad is de vorm ervan bekend. De waterpoort werd geflankeerd door twee hoge torens, met elkaar verbonden door een stenen brug. Die was zo hoog dat schepen hun mast niet hoefden te strijken om er onderdoor te kunnen varen. De haveningang kon tussen de twee torens worden afgesloten met een zware, drijvende mastboom. Vandaar de namen De Boom, Boombrug en Boomtoren. In 1591 werden de beide spitsen afgebroken en de torens zelf verlaagd. Toen de Dommel in 1877-1880 rechtgetrokken werd, is ook de aansluiting met de Zuid-Willemsvaart verbreed. Daardoor moesten de oostelijke toren van de waterpoort én een bastion van de Citadel afgebroken worden. In de 19e eeuw werd een huis gebouwd voor de plaatsmajoor. Deze militaire functionaris regelde de wacht- en garnizoensdiensten. Bij de waterpoort stond ook een wachthuis, de Wacht aan de Boom. Bij archeologisch onderzoek in 1995 kwamen de fundamenten van de waterpoort tevoorschijn. De poort had torens met een hoefijzervormige plattegrond en bleek tussen 1350 en 1400 te zijn gebouwd.

Stadsblad woensdag 4 november 2009

Boombrug

door Bram Steketee

De brug ligt over de mond van de Stadshaven of Binnenhaven en vormt de verbinding tussen Brede Haven en Handelskade. Het object is kadastraal bekend als Gemeente 's-Hertogenbosch, sectie I nr. 6674 ged.
Eigenaar/beheerder/onderhoudsplichtige is de gemeente 's-Hertogenbosch

Oorspronkelijke functie

Over de mond van de haven is van oudsher een brug aanwezig geweest. Deze was bestemd voor alle soorten verkeer.

Geschiedenis

In 1901 is aan de noordzijde van de toenmalige ophaalbrug een stalen basculebrug gebouwd ten dienste van de stoomtramlijn St. Michielsgestel-'s-Hertogenbosch. In 1977 is de trambrug afgebroken. Tegelijkertijd is de bovenbouw van de ophaalbrug verwijderd met de bedoeling deze te gebruiken als toegang tot fort Orthen. Dit plan is nooit uitgevoerd. Op de plaats van de oude ophaalbrug werd een nieuwe stalen brug ophaalbrug gebouwd.

Technische beschrijving

De huidige brug is gebouwd op een gedeelte van de onderbouw uit 1881

dat tevens het sluishoofd van een keersluis vormt. In 1977 is de bovenste 2.50m van het metselwerk gesloopt en vervangen door een opbouw van gewapend beton. Het beton is zoveel mogelijk met metselwerk bekleed. De bovenbouw van de huidige ophaalbrug is in staal uitgevoerd.

Huidige functie

Om verkeerstechnische redenen is de brug gesloten verklaard voor mototvoertuigen die van de Zuid-Willemsvaart komen. Fietsers en voetgangers kunnen in beide richtingen van de brug gebruik maken.

Monumentwaarde

De situering en de hoofdvorm van de brug zijn van beeldbepalend belang. De keersluis die tevens deel uitmaakt van de brugconstructie, vormt een belangrijk element uit de periode van de watervrijmaking van de stad. De combinatie van ophaalbrug en keersluis is niet zeldzaam. Hoewel de brug jong is, herinnert hij aan de vele voorgangers die in de loop der eeuwen als wegverbinding over de Stadshaven hebben gediend. Het ensemble van de brug en sluis heeft een cultuurhistorische waarde.

Waterstaatkundige werken in 's-Hertogenbosch (Utrecht 2000) 42-43

1991	Henny Molhuysen Verhalen & legenden. 'Aen den Boom' Brabants Dagblad donderdag 3 oktober 1991 (foto)
2000	Bram Steketee Boombrug Waterstaatkundige werken in 's-Hertogenbosch (2000) 42-43

	Haven met bastion en boombrug, z.j. Carel Frederik Cordes (1851-1927) (olieverf op doek, 86.0 x 114.0 cm) Het Noordbrabants Museum, 's-Hertogenbosch
	Boombrug, z.j. Hendrik de Laat (1900-1980) (potlood, 35.0 x 24.0 cm) Hendrik de Laat (1979) 53
	De Boombrug met de toegang naar de haven gezien vanaf de Citadel, 1971 A. Schiffeleers () (tekening) D. Hoogma en A. Steketee, 's-Hertogenbosch Waterstad : Een historische waterstaatkundige verkenning ('s-Hertogenbosch 1996) 48

1608	Kapittel 18. De nieuwe brug bij den Boom aanbesteed. R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1186
1609	Kapittel 6. Brug aan den Boom gemaakt. R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1191
1629	Kapittel 21. Drukken van het tarief voor boombruggelden van inkomende en uitvarende schepen. R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1361
1637	Kapittel 1. Bruggeld aan den Boom. R.A. van Zuijlen, Inventaris der Archieven van de Stad 's-Hertogenbosch 2 ('s-Hertogenbosch 1866) 1406

1881

Bestek nummer 3, dienst 1881.

Waterstaatkundige werken in 's-Hertogenbosch (2000) 42

C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 45, 192

Kees Spierings, Wij waren nog stadje (1966) IX

Aart Vos, 's-Hertogenbosch : De geschiedenis van een Brabantse stad 1629-1990 (1997) 162

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |

Boombrug

Binnenhaven (Handelskade - Oliemolensingel)

Aen den Boom

Boombrug

Oorspronkelijke functie

Geschiedenis

Technische beschrijving

Huidige functie

Monumentwaarde

Henny Molhuysen

Bram Steketee

Haven met bastion en boombrug, z.j.

Boombrug, z.j.

De Boombrug met de toegang naar de haven gezien vanaf de Citadel, 1971

n: vermelding in een voetnoot

Locatie

Op deze pagina

Rijksdienst Cultureel Erfgoed