Turf

Per schip werd de turf aangevoerd naar de haven. Er mochten maar acht schepen tegelijk in de haven liggen die de turf vervoerden. En dikwijls was het druk, want een stad met zo'n 12.500 inwoners had veel brandstof nodig. Deze brandstof moest bovendien voor de winter begon in de huizen liggen. Want als het een strenge winter werd, konden de schepen door het ijs geen voldoende brandstof aanvoeren.

De turftonders en -dragers moesten zich 's morgens melden in het turftondershuisje. De vier dekenen van het ambachtsgilde verdeelden daarna de werkzaamheden. Vanuit de schepen werd de turf in tonnen gedaan. In speciale, geijkte tonnen, op de kade. Dat gebeurde door de tuftonders; de schippers of hun knechten mochten zich daar niet mee bemoeien. De brandstof moest goed in de ton zitten. Daarom moest men de tonschudden of er driemaal hard op slaan. Ook moest het langzaam in de ton gedaan worden, en 'geen inwerping plotzelijk' omdat dan de ton niet goed gevuld zou zijn. Er waren zo'n veertig turftonders werkzaam bij de haven. Als een bepaalde lading gelost zou worden, moest de eigenaar gewaarschuwd worden. Deze kon dan zelf toezien of alles in goede orde gebeurde, ook kon hij 'een domestiek' sturen om dit in de gaten te houden. Tenslotte moest hij er belasting over betalen.

De turfdragers moesten daarna de turf naar het afleveradres vervoeren, of op een kar laden om verder te transporteren. De financiële administratie moest vanzelfsprekend in orde zijn. Er mocht geen geld gegeven worden aan de schipper of de turftonder. Daarnaast waren er vele bepalingen over de kwaliteit van de turf; deze moest goed zijn en mocht niet te nat zijn. Als de turf op de karren geladen was, moest de 'mul van de turf' weggeruimd worden; alles moest er weer schoon uitzien.

Indien een van de bepalingen overtreden werd, volgde er een forse boete van drie of zes gulden. Deze boete kwam aan de armen van de stad ten goede. Want ook zij mochten in de strenge winter niet in de kou zitten.