Als men onze stad nadert, zien we duidelijk de trotse naam op de borden staan: 's-Hertogenbosch. Over deze naam is méér te doen geweest in de loop der tijden. De op het eind van de twaalfde eeuw gestichte stad had in het begin nog geen naam. In 1196 verleent de Duitse keizer op verzoek van de hertog 'de mensen van de nieuwe stad bij het bos' vrijdom van tol op de Rijn. In hetzelfde jaar krijgen de burgers uit de nieuwe stad aan het bos bij Orthen, ook in Gelderland vrijdom van tol op de Rijn. Een andere benaming is Orthen dat nu Bosch wordt genoemd. Deze drie keer is de vermelding in het latijn. Pas in 1213 komen we de eerste vermelding van 's-Hertogenbosch tegen, althans in het latijn: Buschoducis. Over de juiste naam schrijft burgemeester Van Lanschot in zijn boekje over de geschiedenis van de stad: „De historische schoonheid van 's-Hertogenbosch is een zeer schoonklinkende stedennaam, misschien een der mooiste van Nederland. Er zijn inculturelen die dien naam afkorten, vermoedelijk uit afkeuringswaardige gemakzucht, en schrijven 's-Bosch. In de spreektaal luidt de naam kort en krachtig Den Bosch. Maar elkeen, die zichzelf respecteert, schrijft steeds 's-Hertogenbosch. Zoo behoort het ook.” Tot zover burgemeester Van Lanschot.
In de in 1974 verschenen Kleine Bosatlas stond de naam 'Den Bos'gedrukt. Vooruitlopend op een (niet doorgegaan) voorstel van de minister van Onderwijs en Wetenschappen had men dit al gedaan. Het Bossche gemeentebestuur maakte hier bezwaar tegen. Wethouder Jan van Berkom zei 'dat een stad die zich door de eeuwen heen verbonden voelt met zijn trotse naam, hiertegen in opstand komt.' Meerdere steden maakten bezwaar (Bokstel, Kaam, Rukfen) en in de atlas kwam een apart inlegvel met de oude, vertrouwde namen.
Reeds eerder had de stad te maken met een aanval op haar naam. In 1795 deed de Vaderlandse Sociëteit het stadsbestuur het voorstel om de stadsnaam te veranderen in Brutusbosch. De feodale figuur van 'de hertog' moest verdwijnen en Brutus (die in het oude Rome de 'tiran' Caesar gedood had) moest geëerd worden. De brief werd voor kennisgeving aangenomen en de naamsverandering ging niet door.
|